ბეთანიის მონასტერი: განსხვავება გადახედვებს შორის
[შეუმოწმებელი ვერსია] | [შეუმოწმებელი ვერსია] |
მNo edit summary |
No edit summary |
||
ხაზი 1: | ხაზი 1: | ||
{{ინფოდაფა ტაძარი |
|||
[[ფაილი:Betania (6).jpg|thumb|250px|]] |
|||
| ტაძრის_სახელი = ბეთანია |
|||
[[ფაილი:Betania0001.jpg|thumb|]] |
|||
| infobox_width = 250px |
|||
⚫ | |||
| სურათი = Georgian Betania.jpg |
|||
| სურათი_ზომა =250 px |
|||
| წარწერა = ღვთისმშობლის სახელობის ეკლესია |
|||
| რუკა_ტიპი = |
|||
| რუკა_ზომა = |
|||
| რუკა_წარწერა = |
|||
| ადგილმდებარეობა = ნასოფლარი კვესეთი |
|||
| გეო = |
|||
| რელიგიური_წევრობა = [[საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესია]] |
|||
| წესჩვეულება = |
|||
| პროვინცია = [[თბილისი]] |
|||
| რაიონი = [[დიდგორის რაიონი]] |
|||
| კურთხევის_წელი = |
|||
| სტატუსი = მამათა [[მონასტერი]] |
|||
| ფუნქციური_სტატუსი = მოქმედი |
|||
| მემკვიდრეობითი_ადგილმდებარეობა = [[მცხეთა-თბილისის ეპარქია]] |
|||
| ხელმძღვანელობა = |
|||
| ვებ-გვერდი = |
|||
| ხუროთმოძღვრება = დიახ |
|||
| ხუროთმოძღვარი = |
|||
| ხუროთმოძღვრული_ტიპი = ჯვარ-გუმბათოვანი ტაძარი |
|||
| ხუროთმოძღვრული_სტილი = |
|||
| ფასადის_მიმართულება = |
|||
| ნოვატორული = |
|||
| თარიღდება = XII-XIII საუკუნეები |
|||
| მშენებლობის_ფასი = |
|||
| დეტალები =დიახ |
|||
| ტევადობა = |
|||
| სიგრძე = |
|||
| სიგანე = |
|||
| ნავის_სიგანე = |
|||
| სიმაღლე_მაქსიმალური = |
|||
| გუმბათის_რაოდენობა = |
|||
| გუმბათის_სიმაღლე_გარე = |
|||
| გუმბათის_სიმაღლე_შიდა = |
|||
| გუმბათის_დიაგ_გარე = |
|||
| გუმბათის_დიაგ_შიდა = |
|||
| მინარეთი_რაოდენობა = |
|||
| მინარეთის_სიმაღლე = |
|||
| წვეტის_რაოდენობა = |
|||
| წვეტის_სიმაღლე = |
|||
| მასალა = |
|||
| nrhp = |
|||
| added = |
|||
| refnum = |
|||
| designated = |
|||
| განედი = |
|||
| გრძედი = |
|||
| საერთო_მოიჯარე = |
|||
| ქვეყანა= {{GEO}} |
|||
| გეგმა=Plan, coupe et exterieur de l'eglise de Bethanie.jpg |
|||
| გეგმა_ზომა= |
|||
| გეგმა_წარწერა=ტაძრის გეგმა |
|||
}} |
|||
'''ბეთანია''', ქართული ხუროთმოძღვრების ძეგლი, ჯვარ-გუმბათოვანი ტაძარი. აგებულია XII-XIII საუკუნეების მიჯნაზე. მონასტერი მდებარეობს ნასოფლარ კვესეთთან, [[თბილისი]]ს დასავეთ ნაწილში, [[დიდგორის რაიონი|დიდგორის რაიონში]], მდინარე [[ვერე (მდინარე)|ვერეს]] ხეობაში, მის მარჯვენა მხარეს. |
|||
⚫ | ტაძარში დაცულია კედლის მხატვრობა, ქართული მონუმენტური მხატვრობის განვითარების გარკვეული ეტაპის - XII-XIII საუკუნეების მიჯნის |
||
შერაცხა. |
|||
==ისტორია== |
|||
მონასტერი ორი ეკლესიისგან შედგება. წმინდა გიორგის სახელობის მცირე [[ბაზილიკა]] [[1196]] წელსაა აშენებული. მთავარი ტაძარი ღვთისმშობლის სახელობისაა და XII-XIII საუკუნეებშია აშენებული. |
|||
[[File:Betania0000.jpg|thumb|left|100px|ბეთანიის ეკლესია რესტავრაციამდე. XIX საუკუნე]] |
|||
ბეთანია ტრადიციულად წარმოადგენდა ქართველი ფეოდალების - [[ორბელიანები]]ს - საგვარეულო საძვალეს. ტაძრის ხელახლა აღმოჩენა [[გრიგოლ ორბელიანი|გრიგოლ ორბელიანს]] უკავშირდება. ამ უკანასკნელმა ნადირობისას შემთხვევით აღმოაჩინა ბეთანიის მონასტერი, რომელიც საუკუნეების განმავლობაში მივიწყებული იყო. XIX საუკუნის ბოლოს ტაძარს რესტავრაცია ჩაუტარდა. |
|||
XX საუკუნეში ბეთანიის მონასტერში მოღვაწეობდნენ ცნობილი ქართველი ბერები [[მამა გიორგი (მხეიძე)]] და [[მამა იოანე (მაისურაძე)]], რომლებიც საქართველოს მართლმადიდებლურმა ეკლესიამ წმინდანებად შერაცხა. |
|||
==არქიტექტურა== |
|||
⚫ | მონასტრის მთავარი ტაძარი გეგმით სწორკუთხედია. [[გუმბათი]] ოდნავაა გადანაცვლებული აღმოსავლეთისაკენ და მნიშვნელოვნადაა ზემოთ აზიდული. სამხრეთი შესასვლელის წინ ვარსკვლავისებრი კამარით გადახურული კარიბჭეა. ტაძარი გარედან მოპირკეთებულია თლილი ქვით, ხოლო კედლებისა და გუმბათის ყელის აგურის წყობა გვიანდელი რესტავრაციის დროინდელია. აღმოსავლეთ ფასადზე შემორჩენილი ტრადიციული ნიშები მოჩუქურთმებული თავსართით უკავშირდება შუა სარკმელს. მოჩუქურთმებულია სარკმლის საპირეებიც. |
||
⚫ | ტაძარში დაცულია კედლის მხატვრობა, რომელიც ქართული მონუმენტური მხატვრობის განვითარების გარკვეული ეტაპის - XII-XIII საუკუნეების მიჯნის შესანიშნავ ნიმუშს წარმოადგენს. მხატვრობა გამოირჩევა შესწულების მაღალი ოსტატობით. საკურთხევლის კონქში მოთავსებული იყო "ვედრების" კომპოზიცია (შემორჩენილია მხოლოდ ტახტზე მჯდომი [[იესო ქრისტე|ქრისტეს]] ფიგურის ფრაგმენტები). საკურთხევლის აფსიდის კედლებზე გამოსახული არიან წინაწარმეტყველები, რომელთაც ხელში ქართულწარწერებიანი გრაგნილები უჭირავთ. გუმბათის მოხატულობა ერთიანად შელესილია. ჩრდილოეთი კედელი ეთმობა მაცხოვრის ვნებათა ციკლს, ხოლო სამხრეთი კედელი - [[ძველი აღთქმა|ძველი აღთქმის]] სცენებს. ფრაგმენტების მიხედვით დასავლეთი კედელი ეკავა [[განკითხვის დღე|განკითხვის დღის]] კომპოზიციას. |
||
[[File:ქტიტორები.jpg|thumb|250px|left|თამარ მეფის, ლაშა-გიორგისა და გიორგი მესამის ფრესკები ტაძრის ჩრდილოეთ ფასადზე]] |
|||
რელიგიური შინაარსის სცენების გვერდით მნიშვნელოვანი ადგილი უჭირავს ისტორიულ პირთა - [[გიორგი III, საქართველოს მეფე|გიორგი III-ის]], [[თამარი|თამარ მეფისა]] და [[გიორგი IV ლაშა|ლაშა-გიორგის]] პორტრეტებს. მოხატულობა შესრულებულია თამარის სიცოცხლეში, გიორგი ლაშას თანამოსაყდრედ გამოცხადების ხანაში, დაახლოებით 1207 წელს. ბეთანიის ეკლესიაში არსებული [[თამარ მეფე|თამარ მეფის]] ფრესკა ერთ-ერთია საქართველოში არსებული მისი სამი ფრესკიდან. |
|||
⚫ | |||
⚫ | |||
* ამირანაშვილი შ., ქართული ხელოვნების ისტორია, თბ., 1971; |
* ამირანაშვილი შ., ქართული ხელოვნების ისტორია, თბ., 1971; |
||
* ციციშვილი ი., ქართული არქიტექტურის ისტორია, თბ., 1955; |
* ციციშვილი ი., ქართული არქიტექტურის ისტორია, თბ., 1955; |
10:25, 5 ივლისი 2010-ის ვერსია
ბეთანია | |
ღვთისმშობლის სახელობის ეკლესია | |
ძირითადი ინფორმაცია
| |
---|---|
რელიგიური კუთვნილება | საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესია |
ქვეყანა | საქართველო |
პროვინცია | თბილისი |
მუნიციპალიტეტი | დიდგორის რაიონი |
ადგილმდებარეობა | ნასოფლარი კვესეთი |
სასულიერო სტატუსი | მამათა მონასტერი |
ფუნქციური სტატუსი | მოქმედი |
მემკვიდრეობითი ადგილმდებარეობა | მცხეთა-თბილისის ეპარქია |
ხუროთმოძღვრების აღწერა
| |
ხუროთმოძღვრული ტიპი | ჯვარ-გუმბათოვანი ტაძარი |
თარიღდება | XII-XIII საუკუნეები |
დეტალები
| |
ტაძრის გეგმა |
ბეთანია, ქართული ხუროთმოძღვრების ძეგლი, ჯვარ-გუმბათოვანი ტაძარი. აგებულია XII-XIII საუკუნეების მიჯნაზე. მონასტერი მდებარეობს ნასოფლარ კვესეთთან, თბილისის დასავეთ ნაწილში, დიდგორის რაიონში, მდინარე ვერეს ხეობაში, მის მარჯვენა მხარეს.
ისტორია
მონასტერი ორი ეკლესიისგან შედგება. წმინდა გიორგის სახელობის მცირე ბაზილიკა 1196 წელსაა აშენებული. მთავარი ტაძარი ღვთისმშობლის სახელობისაა და XII-XIII საუკუნეებშია აშენებული.
ბეთანია ტრადიციულად წარმოადგენდა ქართველი ფეოდალების - ორბელიანების - საგვარეულო საძვალეს. ტაძრის ხელახლა აღმოჩენა გრიგოლ ორბელიანს უკავშირდება. ამ უკანასკნელმა ნადირობისას შემთხვევით აღმოაჩინა ბეთანიის მონასტერი, რომელიც საუკუნეების განმავლობაში მივიწყებული იყო. XIX საუკუნის ბოლოს ტაძარს რესტავრაცია ჩაუტარდა.
XX საუკუნეში ბეთანიის მონასტერში მოღვაწეობდნენ ცნობილი ქართველი ბერები მამა გიორგი (მხეიძე) და მამა იოანე (მაისურაძე), რომლებიც საქართველოს მართლმადიდებლურმა ეკლესიამ წმინდანებად შერაცხა.
არქიტექტურა
მონასტრის მთავარი ტაძარი გეგმით სწორკუთხედია. გუმბათი ოდნავაა გადანაცვლებული აღმოსავლეთისაკენ და მნიშვნელოვნადაა ზემოთ აზიდული. სამხრეთი შესასვლელის წინ ვარსკვლავისებრი კამარით გადახურული კარიბჭეა. ტაძარი გარედან მოპირკეთებულია თლილი ქვით, ხოლო კედლებისა და გუმბათის ყელის აგურის წყობა გვიანდელი რესტავრაციის დროინდელია. აღმოსავლეთ ფასადზე შემორჩენილი ტრადიციული ნიშები მოჩუქურთმებული თავსართით უკავშირდება შუა სარკმელს. მოჩუქურთმებულია სარკმლის საპირეებიც.
ტაძარში დაცულია კედლის მხატვრობა, რომელიც ქართული მონუმენტური მხატვრობის განვითარების გარკვეული ეტაპის - XII-XIII საუკუნეების მიჯნის შესანიშნავ ნიმუშს წარმოადგენს. მხატვრობა გამოირჩევა შესწულების მაღალი ოსტატობით. საკურთხევლის კონქში მოთავსებული იყო "ვედრების" კომპოზიცია (შემორჩენილია მხოლოდ ტახტზე მჯდომი ქრისტეს ფიგურის ფრაგმენტები). საკურთხევლის აფსიდის კედლებზე გამოსახული არიან წინაწარმეტყველები, რომელთაც ხელში ქართულწარწერებიანი გრაგნილები უჭირავთ. გუმბათის მოხატულობა ერთიანად შელესილია. ჩრდილოეთი კედელი ეთმობა მაცხოვრის ვნებათა ციკლს, ხოლო სამხრეთი კედელი - ძველი აღთქმის სცენებს. ფრაგმენტების მიხედვით დასავლეთი კედელი ეკავა განკითხვის დღის კომპოზიციას.
რელიგიური შინაარსის სცენების გვერდით მნიშვნელოვანი ადგილი უჭირავს ისტორიულ პირთა - გიორგი III-ის, თამარ მეფისა და ლაშა-გიორგის პორტრეტებს. მოხატულობა შესრულებულია თამარის სიცოცხლეში, გიორგი ლაშას თანამოსაყდრედ გამოცხადების ხანაში, დაახლოებით 1207 წელს. ბეთანიის ეკლესიაში არსებული თამარ მეფის ფრესკა ერთ-ერთია საქართველოში არსებული მისი სამი ფრესკიდან.
ლიტერატურა
- ამირანაშვილი შ., ქართული ხელოვნების ისტორია, თბ., 1971;
- ციციშვილი ი., ქართული არქიტექტურის ისტორია, თბ., 1955;
- Алибегашвили Г. В., Четыре портрета царицы Тамары, Тб., 1957;
- ციციშვილი ი., ქსე, ტ. 2, გვ. 268, თბ., 1977