სანტიაგო რამონ-ი-კახალი

მასალა ვიკიპედიიდან — თავისუფალი ენციკლოპედია
სანტიაგო რამონ-ი-კახალი
ესპ. Santiago Felipe Ramón y Cajal

დაბ. თარიღი 1 მაისი, 1852(1852-05-01)[1] [2] [3] [4] [5] [6] [7] [8] [9] [10] [11] [12] [13] [14] [15] [16]
დაბ. ადგილი პეტილია-დე-არაგონი, ნავარა[17] [12]
გარდ. თარიღი 17 ოქტომბერი, 1934(1934-10-17)[18] [4] [2] [6] [7] [8] [10] [11] [12] [19] [14] [15] [16] (82 წლის)
გარდ. ადგილი მადრიდი[20] [21] [12]
დასაფლავებულია ალმუდენის სასაფლაო
მოქალაქეობა ესპანეთი[22] [23]
საქმიანობა ექიმი[14] , neurologist, ქიმიკოსი, პროფესორი, ფოტოგრაფი[24] , პათოლოგანატომი, ანატომი, პოლიტიკოსი და ესეისტი[14]
მუშაობის ადგილი Universidad Central, ბარსელონის უნივერსიტეტი და ვალენსიის უნივერსიტეტი[25]
ალმა-მატერი Faculty of Medicine of the University of Zaragoza, Universidad Central და Colegio Escuelas Pías of Jaca
განთქმული მოსწავლეები Josep Pujol i Capsada, Fernando de Castro Rodríguez, Nicolás Achúcarro y Lund, Luis Sagaz Zubelzu და Jorge Francisco Tello
მეუღლე Silveria Fañanás[26]
მამა Justo Ramón Casasús
დედა Antonia Cajal Amigas
ჯილდოები ნობელის პრემია ფიზიოლოგიასა და მედიცინაში[27] [28] , ორდენი ხელოვნებისა და მეცნიერების სფეროებში შეტანილი წვლილისათვის, ჰელმჰოლცის მედალი[29] , ისაბელ კათოლიკეს ორდენის დიდი ჯვარი[30] , კემბრიჯის უნივერსიტეტის საპატიო დოქტორი, ალფონს XII-ის ორდენის დიდი ჯვარი[31] , Medalla Plus Ultra[32] , კრუნის სახელობის პრემია, ჰარვარდის უნივერსიტეტის საპატიო დოქტორი, სამეფო საზოგადოების უცხოელი წევრი[33] , მექსიკის ნაციონალური ავტონომიური უნივერსიტეტის საპატიო დოქტორი, Dearest Son of Zaragoza province[34] და Echegaray Medal
ხელმოწერა

სანტიაგო რამონ-ი-კახალი (ესპ. Santiago Ramón y Cajal; დ. 1 მაისი, 1852, პეტილია-დე-არაგონი, ესპანეთი, — გ. 17 ოქტომბერი, 1934, მადრიდი) — ესპანელი ექიმი და ჰისტოლოგი, თანამედროვე ნეირობიოლოგიის ერთ-ერთი ფუძემდებელი, ფიზიოლოგიასა და მედიცინაში ნობელის პრემიის ლაურეატი (1906, კამილო გოლჯისთან ერთად).

ბიოგრაფია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

სანტიაგო რამონ-ი-კახალი დაიბადა ნავარის პროვინციის ქალაქ პეტილია-დე-არაგონში. მამა ანატომიის მასწავლებელი იყო. ბავშვობაში დაუმორჩილებელი და წინააღმდეგობრივი ხასიათით გამოირჩეოდა. ამასთანავე გატაცებული იყო ხატვით და ტანვარჯიშით. მედიცინის მიმართ ინტერესი მამამ გაუღვივა, როდესაც ადამიანის ძვლოვანი ნაშთების ჩანახატების გაკეთება სთხოვა. 1873 წელს დაამთავრა სარაგოსის უნივერსიტეტი. 1874-1875 წლებში სამხედრო ექიმად ახლდა ესპანეთის არმიის ექსპედიციას კუბაზე.

ესპანეთში დაბრუნების შემდეგ, 1875 წლიდან მუშაობდა იმავე უნივერსიტეტში სამედიცინო ფაკულტეტის ასისტენტად. შემდეგ იყო ვალენსიის უნივერსიტეტის აღწერითი ანატომიის პროფესორი (1884-1887), ბარსელონისა (1887-1892) და მადრიდის (1892-1922) უნივერსიტეტების ჰისტოლოგიისა და პათოლოგიური ანატომიის პროფესორი. მისი ადრეული ნაშრომები ანთების მექანიზმებს, ქოლერის მიკრობიოლოგიას და ეპითელური ქსოვილის ჰისტოლოგიას ეძღვნებოდა. მოგვიანებით მან გააუმჯობესა ნერვული ქსოვილის შეღებვის კამილო გოლჯის მიერ მოწოდებული ვერცხლის ნიტრატის მეთოდი (1903) და შეიმუშავა ოქროთი შეღებვის წესი (1913). ამ მეთოდების გამოყენებით რამონ-ი-კახალმა შეძლო ნერვული უჯრედის (ნეირონის) დიფერენცირება სხვა ტიპის უჯრედებისგან, მათი სტრუქტურის და თავის ტვინის რუხ ნივთიერებასა და ზურგის ტვინში ნეირონული კავშირების ანატომიის შესწავლა. საკუთარ დაკვირვებებს თან ურთავდა მის მიერვე შესრულებულ დეტალურ ანატომიურ ილუსტრაციებს. ამგვარად, გოლჯისა და რამონ-ი-კახალის ნაშრომების საფუძველზე დადგინდა, რომ ნეირონი ნერვული ქსოვილის ძირითადი სტრუქტურული ერთეულია, რისთვისაც მათ 1906 წელს ნობელის პრემია მიენიჭათ. რამონ-ი-კახალი ამ ჯილდოს პირველი ესპანელი ლაურეატი გახდა.

1899 წელს რამონ-ი-კახალი ჰიგიენის ეროვნული ინსტიტუტის დირექტორი გახდა, 1920 წელს კი ესპანეთის მეფე ალფონსო XIII-ის ხელშეწყობით მადრიდში დააფუძნა ბიოლოგიური კვლევების ლაბორატორია, რომელსაც შემდგომში კახალის ინსტიტუტი ეწოდა. იქ რამონ-ი-კახალი სიცოცხლის ბოლომდე მუშაობდა. გარდაიცვალა 1934 წელს, 82 წლის ასაკში.

მემკვიდრეობა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

რამონ-ი-კახალის მთავარი დამსახურება ნეიროანატომიაში მისი გამოკვლევებია. მის მრავალრიცხოვან ნაშრომებს შორის აღსანიშნავია „ნერვული სისტემის დეგენერაცია და რეგენერაცია“ (ესპ. Estudios sobre la degeneración y regeneración del sistema nervioso, 2 ტომად, 1913-1914). კახალმა ექსპერიმენტულად აჩვენა, რომ ნერვულ უჯრედებს შორის ურთიერთკავშირს არა ანატომიური უწყვეტობა (როგორც ამას იმ დროს არსებული „რეტიკულური თეორია“ ამტკიცებდა), არამედ ნაპრალებით გამოყოფილი მომიჯნავე ნეირონები ქმნიდა. თავად გოლჯი რეტიკულური თეორიის დამცველი და კახალის ოპონენტი იყო. მომიჯნავე ნეირონების კავშირების კახალის მიერ მოწოდებულ მოდელს მოგვიანებით ჰაინრიხ ვალდაიერმა ნეირონული თეორია უწოდა და თანამედროვე ნეირომეცნიერების ერთ-ერთ ფუძემდებლურ კონცეფციად ითვლება. კახალს ეკუთვნის ასევე აქსონის ზრდის კონუსის აღმოჩენა. მის სახელს ატარებს კუჭ-ნაწლავის სისტემაში მის მიერვე აღმოჩენილი უჯრედების ახალი ტიპი — კახალის ინტერსიტიციული უჯრედები.

რესურსები ინტერნეტში[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

სქოლიო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

  1. ↑ Bibliothèque nationale de France BnF authorities: პლატფორმა ღია მონაცემები — 2011.
  2. ↑ 2.0 2.1 SNAC — 2010.
  3. ↑ Internet Speculative Fiction Database — 1995.
  4. ↑ 4.0 4.1 Find a Grave — 1996.
  5. ↑ Who Named It?
  6. ↑ 6.0 6.1 KNAW Past Members
  7. ↑ 7.0 7.1 ბროკჰაუზის ენციკლოპედია
  8. ↑ 8.0 8.1 Fontanella L. Ramón y Cajal, Santiago // Grove Art Online / J. Turner — [Oxford, England], Houndmills, Basingstoke, England, New York: OUP, 2017. — ISBN 978-1-884446-05-4 — doi:10.1093/GAO/9781884446054.ARTICLE.T070698
  9. ↑ Artists of the World Online, Allgemeines Künstlerlexikon Online, AKL Online / Hrsg.: A. Beyer, B. Savoy — B: K. G. Saur Verlag, Verlag Walter de Gruyter, 2009. — ISSN 2750-6088 — doi:10.1515/AKL
  10. ↑ 10.0 10.1 Gran Enciclopèdia Catalana — Grup Enciclopèdia, 1968.
  11. ↑ 11.0 11.1 Diccionario biográfico español — Real Academia de la Historia, 2011.
  12. ↑ 12.0 12.1 12.2 12.3 www.accademiadellescienze.it
  13. ↑ Brozović D., Ladan T. Hrvatska enciklopedija — LZMK, 1999. — 9272 გვრ. — ISBN 978-953-6036-31-8
  14. ↑ 14.0 14.1 14.2 14.3 The Fine Art Archive — 2003.
  15. ↑ 15.0 15.1 Académie nationale de médecine
  16. ↑ 16.0 16.1 Base biographique
  17. ↑ Martínez A. The contributions of Santiago Ramón y Cajal to cancer research — 100 years on | Nature Reviews Cancer // Nature Reviews Cancer — NPG, Springer Science+Business Media, 2005. — ISSN 1474-175X; 1474-1768
  18. ↑ კონგრესის ბიბლიოთეკა — 1800.
  19. ↑ Gran Enciclopedia Aragonesa — 1977.
  20. ↑ Deutsche Nationalbibliothek Record #118641867 // ინტეგრირებული ნორმატიული ფაილი — 2012—2016.
  21. ↑ Santiago Ramón y Cajal // Biography: Historical & Celebrity Profiles — 2014.
  22. ↑ Altman L. K. Psychiatrist Is Among Five Chosen for Medical Award // The New York Times / J. Kahn — Manhattan, NYC: New York Times Company, A. G. Sulzberger, 2006. — ISSN 0362-4331; 1553-8095; 1542-667X
  23. ↑ https://datos.gob.es/es/catalogo/e00123904-autores-espanoles-en-dominio-publico-fallecidos-desde-1900
  24. ↑ http://www.ull.es/publicaciones/latina/ambitos/11-12/archivos11_12/marquez2.pdf
  25. ↑ https://www.miravalencia.com/ramon-y-cajal-un-premio-nobel-de-medicina-que-empezo-su-carrera-en-valencia/
  26. ↑ https://www.zaragoza.es/sede/portal/mujer/legados
  27. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1906 // nobelprize.org — Nobel Foundation.
  28. ↑ The Nobel Prize amounts // nobelprize.org — Nobel Foundation.
  29. ↑ http://biblioteca.ucm.es/BUCM/med/Helmholtz-11.pdf
  30. ↑ https://boe.es/datos/pdfs/BOE//1901/191/A00153-00154.pdf
  31. ↑ Real decreto concediendo la Gran Cruz de Alfonso XII á D. Santiago Ramón y Cajal. // Boletín oficial del Estado — Agencia Estatal Boletín Oficial del Estado, 1902. — ISSN 0212-033X
  32. ↑ Real decreto concediendo la Medalla de oro "Plus Ultra" a D. Santiago Ramón y Cajal, Doctor en Medicina. // Boletín oficial del Estado — Agencia Estatal Boletín Oficial del Estado, 1926. — ISSN 0212-033X
  33. ↑ List of Royal Society Fellows 1660-2007 — ლონდონის სამეფო საზოგადოება. — გვ. 295.
  34. ↑ https://www.heraldo.es/noticias/opinion/2022/05/06/cajal-aragones-jose-maria-serrano-sanz-1572073.html
ხ • გ • რ
1901–1925

ემილ ადოლფ ბერინგი (1901) • რონალდ როსი (1902) • ნილს რიუბერგ ფინზენი (1903) • ივანე პავლოვი (1904) • რობერტ კოხი (1905) • კამილო გოლჯი / სანტიაგო რამონ-ი-კახალი (1906) • შარლ ლუი ალფონს ლავერანი (1907) • ილია მეჩნიკოვი / პაულ ერლიხი(1908) • თეოდორ კოხერი (1909) • ალბრეხტ კოსელი (1910) • ალვარ გულსტრანდი (1911) • ალექსის კარელი (1912) • შარლ რიშე (1913) • რობერტ ბარანი (1914) • ჟიულ ბორდე (1919) • ავგუსტ კროგი (1920) • არჩიბალდ ჰილი / ოტო ფრიც მაიერჰოფი (1922) • ფრედერიკ ბანტინგი / ჯონ მაკლაუდი (1923) • ვილემ ეინტჰოვენი (1924)

1926–1950

იოჰანეს ფიბიგერი (1926) • იულიუს ვაგნერ-იაურეგი (1927) • შარლ ნიკოლი (1928) • კრისტიან ეიკმანი / ფრედერიკ ჰოპკინზი (1929) • კარლ ლანდშტაინერი (1930) • ოტო ჰაინრიხ ვარბურგი (1931) • ჩარლზ სკოტ შერინგტონი / ედგარ ადრიანი (1932) • ტომას ჰანტ მორგანი (1933) • ჯორჯ უიპლი / ჯორჯ მაინოტი / უილიამ პარი მერფი (1934) • ჰანს შპემანი (1935) • ჰენრი ჰალიტ დეილი / ოტო ლევი(1936) • ალბერტ სენტ-დიერდი (1937) • კორნეი ჰეიმანსი (1938) • გერჰარდ დომაგკი (1939) • ჰენრიკ დამი / ედუარდ ადელბერტ დოიზი (1943) • ჯოზეფ ერლანგერი / ჰერბერტ სპენსერ გასერი (1944) • ალექსანდერ ფლემინგი / ერნსტ ჩეინი / ჰაუარდ ფლორი (1945) • ჰერმან ჯოზეფ მალერი (1946) • კარლ ფერდინანდ კორი / გერტი კორი / ბერნარდო ალბერტო უსაი (1947) • პაულ ჰერმან მიულერი (1948) • ვალტერ რუდოლფ ჰესი / ანტონიუ ეგაშ მონიში (1949) • ედუარდ კელვინ კენდალი / ტადეუშ რაიხშტაინი / ფილიპ შოუოლტერ ჰენჩი(1950)

1951–1975

მაქს ტეილერი (1951) • ზელმან ვაქსმანი (1952) • ჰანს ადოლფ კრებსი / ფრიც ალბერტ ლიპმანი(1953) • ჯონ ფრანკლინ ენდერსი / თომას ჰაკლ უელერი / ფრედერიკ ჩეპმენ რობინსი (1954) • ჰუგო თეორელი (1955) • ანდრე ფრედერიკ კუნანი / ვერნერ ფორსმანი / დიკინსონ რიჩარდსი (1956) • დანიელე ბოვე (1957) • ჯორჯ უელს ბიდლი / ედუარდ ტეიტემი / ჯოშუა ლედერბერგი (1958) • სევერო ოჩოა / ართურ კორნბერგი (1959) • ფრენკ ბერნეტი / პიტერ მედავარი (1960) • დიორდ ფონ ბეკეში (1961) • ფრენსის კრიკი / ჯეიმს უოტსონი / მორის უილკინსი (1962) • ენდრიუ ფილდინგ ჰაქსლი / ალან ჰოჯკინი / ჯონ კერიუ ექლსი (1963) • კონრად ემილ ბლოხი / ფეოდორ ფელიქს კონრად ლინენი (1964) • ფრანსუა ჟაკობი / ანდრე ლვოვი / ჟაკ ლუსიენ მონო (1965) • ფრენსის პეიტონ როუსი / ჩარლზ ბრენტონ ჰაგინზი (1966) • რაგნარ გრანიტი / ჰოლდენ კეფენ ჰარტლაინი / ჯორჯ უოლდი (1967) • რობერტ ჰოლი / ჰარ გობინდ კორანა / მარშალ ნირენბერგი (1968) • მაქს დელბრიუკი / ალფრედ ჰერში / სალვადორ ლურია (1969) • ბერნარდ კაცი / ულფ ფონ ეილერი / ჯულიუს აქსელროდი (1970) • ერლ საზერლენდი (1971) • ჯერალდ ედელმანი / როდნი პორტერი (1972) • კარლ ფონ ფრიში / კონრად ლორენცი / ნიკოლას ტინბერგენი (1973) • ალბერ კლოდი / კრისტიან დე დიუვი / ჯორჯ პალადე (1974) • დეივიდ ბალტიმორი / რენატო დულბეკო / ჰაუარდ მარტინ ტემინი (1975)

1976–2000

ბარუხ ბლამბერგი / დანიელ კარლტონ გაიდუზეკი (1976) • როჟე გიიმენი / ენდრიუ შალი / როზალინ სამსენ იალოუ (1977) • ვერნერ არბერი / დანიელ ნატანსი / ჰამილტონ სმიტი (1978) • ალან კორმაკი / გოდფრი ჰაუნსფილდი (1979) • ბარუხ ბენასერაფი / ჯორჯ სნეპი / ჟან დოსე (1980) • როჯერ სპერი / დეივიდ ჰიუბელი / ტორსტენ ვიზელი(1981) • სუნე ბერგსტრიომი / ბენგტ სამუელსონი / ჯონ ვეინი (1982) • ბარბარა მაკ-კლინტოკი (1983) • ნილს ერნე / გეორგ კიოლერი / სეზარ მილშტეინი (1984) • მაიკლ სტიუარტ ბრაუნი / ჯოზეფ ლეონარდ გოლდშტეინი (1985) • სტენლი კოენი / რიტა ლევი-მონტალჩინი (1986) • სუძუმი ტონეგავა (1987) • ჯეიმს ბლეკი / გერტრუდა ელაიონი / ჯორჯ ჰიტჩინგსი (1988) • ჯონ მაიკლ ბიშოპი / ჰაროლდ ვარმუსი (1989) • ჯოზეფ მიურეი / ედვარდ დონალ ტომასი (1990) • ერვინ ნეერი / ბერტ საკმანი (1991) • ედმონდ ფიშერი / ედვინ კრებსი (1992) • რიჩარდ ჯონ რობერტსი / ფილიპ შარპი (1993) • ალფრედ გილმანი / მარტინ როდბელი (1994) • ედვარდ ლიუისი / ერიკ ვიშაუსი/ კრისტიანა ნიუსლიაინ-ფოლჰარდი (1995) • პიტერ დოერტი / როლფ ცინკერნაგელი (1996) • სტენლი პრუზინერი (1997) • რობერტ ფერჩგოტი / ლუის იგნარო / ფერიდ მურადი (1998) • გიუნტერ ბლობერი (1999) • არვიდ კარლსონი / პოლ გრინგარდი / ერიკ კენდელი (2000)

2001–დღემდე

ლელანდ ჰარტველი / ტიმოტი ჰანტი / პოლ ნერსი (2001) • სიდნეი ბრენერი / ჯონ სალსტონი / რობერტ ჰორვიცი (2002) • პოლ ლოტერბური / პიტერ მენსფილდი (2003) • რიჩარდ ექსელი / ლინდა ბაკი (2004) • ბარი მარშალი / რობინ უორნი (2005) • ენდრიუ ფაიერი / კრეიგ მელო (2006) • მარიო კაპეკი / მარტინ ევანსი / ოლივერ სმიტისი (2007) • ლიუკ მონტანიე / ფრანსუაზა ბარე-სინუსი / ჰარალდ ცურ ჰაუზენი (2008) • ელიზაბეთ ბლეკბიორნი / კეროლ გრეიდერი / ჯეკ შოსტაკი (2009) • რობერტ ჯეფრი ედვარდსი (2010) • ბრუს ბეტლერი / ჟიულ ჰოფმანი / რალფ შტეინმანი (2011) • სინია იამანაკა / ჯონ გურდონი (2012) • ჯეიმზ როტმანი / რენდი შეკმანი / თომას კრისტიან ზიუდჰოფი (2013) • ჯონ ო’კიფი / მეი-ბრიტ მოსერი / ედვარდ მოსერი (2014) • უილიამ კემპბელი / სატოსი ომურა / ტუ იუიუ (2015) • იოსინორი ოსუმი (2016) • ჯეფრი ჰოლი / მაიკლ როსბაში / მაიკლ იანგი (2017) • ჯეიმზ ელისონი / ტასუკუ ჰონჯო (2018) • უილიამ კელინი / გრეგ სემენზა / პიტერ რედკლიფი (2019) • ჰარვი ჯეიმზ ალტერი / ჩარლზ რაისი / მაიკლ ჰოუტონი (2020) • დევიდ ჯულიუსი / არდემ პატაპუტიანი (2021) • ალენ ასპე / ჯონ კლაუზერი / ანტონ ცაილინგერი (2022) • კატალინ კარიკო / დრიუ ვაისმანი (2023)

ხ • გ • რ
← 1906 წლის ნობელის პრემიის ლაურეატები →
ფიზიოლოგია
და მედიცინა
ფიზიკა
ქიმია
ლიტერატურა
მშვიდობა
ეკონომიკა
  • გაიცემა 1969 წლიდან.
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/w/index.php?title=სანტიაგო_რამონ-ი-კახალი&oldid=4610124“-დან