სამედ ვურღუნი

სამედ ვურღუნი
აზერ. Səməd Vurğun
დაბადების თარიღი	21 მარტი, 1906(1906-03-21)
დაბადების ადგილი	იუხარი-სალაჰლი
გარდაცვალების თარიღი	27 მაისი, 1956(1956-05-27) (50 წლის)
გარდაცვალების ადგილი	ბაქო
დასაფლავებულია	საპატიო ხეივანი
ფსევდონიმი	Vurğun
საქმიანობა	პოეტი, უნივერსიტეტის პროფესორი, დრამატურგი და პოლიტიკოსი
ენა	აზერბაიჯანული ენა
მოქალაქეობა	რუსეთის იმპერია აზერბაიჯანის დემოკრატიული რესპუბლიკა  სსრკ
ალმა-მატერი	ყაზახის სამასწავლებლო სემინარია და მოსკოვის სახელმწიფო უნივერსიტეტი
ჟანრი	ლექსი, narrative poetry და პიესა
ჯილდოები	შრომის წითელი დროშის ორდენი, საპატიო ნიშნის ორდენი, მედალი „1941-1945 წლების დიდ სამამულო ომში გმირული შრომისათვის“, Q63706400?, აზერბაიჯანის სსრ-ის ხელოვნების დამსახურებული მოღვაწე, სტალინური მე-2 ხარისხის პრემია, სტალინური მე-2 ხარისხის პრემია, ლენინის ორდენი და ლენინის ორდენი
მეუღლე	Xavər Vəkilova
შვილ(ებ)ი	Aybəniz Vəkilova, იუსიფ სამადოღლუ და ვაგიფ სამადოღლუ
ხელმოწერა
სამედ ვურღუნი ვიკისაწყობში

სამედ ვურღუნი (აზერ. Səməd Vurğun, სრული სახელი — სამედ იუსიფ ოღლუ ვეკილოვი (აზერ. Səməd Yusif oğlu Vəkilov), დ. 21 მარტი, 1906 — გ. 27 მაისი, 1956) — აზერბაიჯანელი საბჭოთა პოეტი, დრამატურგი და საზოგადო მოღვაწე. აზერბაიჯანის სსრ-ს პირველი სახალხო პოეტი (1956), აზერბაიჯანის მეცნიერებათა ეროვნული აკადემიის აკადემიკოსი (1945). მეორე ხარისხის სტალინის პრემიის ორგზის ლაურეატი (1941, 1942). სკკპ-ს წევრი 1940 წლიდან.

ბიოგრაფია

სამედ ვეკილოვი დაიბადა 1906 წლის 8 (21) მარტს სოფელ იუხარი სალახლიში, ყაზახის მაზრაში (დღევანდელი აზერბაიჯანის რესპუბლიკის ყაზახის რაიონი). 6 წლის ასაკში დაეღუპა დედა და მასზე მამა და ბებია (დედის მხრიდან), აიში-ხანუმი ზრუნავდნენ. საერო სკოლის დამთავრების შემდეგ, 1918 წელს ოჯახი საცხოვრებლად ქალაქ ყაზახში გადავიდა, სადაც სამედი მის ერთადერთ უფროს ძმასთან, მეჰდიხან ვეკილოვთან (1902—1995) ერთად ყაზახის სასწავლო სემინარიაში მოეწყო. 1922 წელს მას გარდაეცვალა მამა, ერთი წლის შემდეგ კი ბებია, რის შემდეგაც მომავალ პოეტსა და მის ძმაზე მათი ბიძაშვილი ხანგიზ ვეკილოვა ზრუნავდა. მისი პირველი ნაწარმოები — ლექსი „მიმართვა ახალგაზრდობას“ 1925 წელს თბილისურ გაზეთ „ახალ აზრში“ დაიბეჭდა.

ასწავლიდა ლიტერატურას ყაზახის სოფლის სკოლებში, განჯასა და გუბაში. 2 წელი სწავლობდა მოსკოვის უნივერსიტეტში (1929-1930), შემდეგ კი სწავლა განაგრძო აზერბაიჯანის პედაგოგიურ ინსტიტუტში.

1945 წელს აირჩიეს აზერბაიჯანის სსრ-ს მეცნიერებათა ეროვნული აკადემიის ნამდვილ წევრად. იყო სსრკ-ს უმაღლესი საბჭოს 2—4 მოწვევის დეპუტატი (1946—1956).

დაქორწინებული იყო ხავერ ხანუმ მირზაბეკოვაზე და ჰყავდათ სამი შვილი: იუსიფ სამედოღლუ (აზერბაიჯანის სახალხო მწერალი), ვაგიფ სამედოღლუ (აზერბაიჯანის სახალხო პოეტი) და აიბიანიზ ვეკილოვა (კულტურის დამსახურებული მუშაკი).

სამედ ვურღუნი გარდაიცვალა 1956 წლის 27 მაისს. დაკრძალულია ბაქოს საპატიო მოღვაწეთა სასაფლაოზე.

შემოქმედება

პოეტის პირველი წიგნი, სახელწოდებით — „პოეტის ფიცი“ გამოვიდა 1930 წელს.1937 წელს ნაწილობრივ თარგმნა ვეფხისტყაოსანი.

მწერლის შემოქმედებაში განსაკუთრებული მნიშვნელობა დიდ სამამულო ომს უკავია. ომიანობის წლებში პოეტმა 60-ზე მეტი ლექსი და რამდენიმე პოემა დაწერა, მათ შორის „ბაქოური დასტანი“. ამ წლებში გაიზარდა სამედ ვურღუნის პოეტური დიდება. ფურცლები, რომლებზეც ვურღუნის ლექსი „უკრაინის პარტიზანებს“ ეწერა, უკრაინის ტყეებში გამაგრებულ პარტიზანებს ვერტმფრენებიდან ჩაუყარეს. 1943 წელს ამერიკაში, საუკეთესო ანტისაომარი ნაწარმოებების კონკურსზე, ვურღუნის ლექსმა „გზის დალოცვა დედისა“ მაღალი შეფასება მიიღო. საომარ თემაზე შექმნილ კონკურსის 20 საუკეთესო ნაწარმოებთან ერთად გამოქვეყნდა ნიუ-იორკში და გავრცელდა სამხედრო მოსამსახურეებს შორის. ამავე წელს პოეტის ინიციატივით, ბაქოში ფიზულის სახელობის ინტელიგენციის სახლი გაიხსნა, რომელიც სამხედრო შეხვედრების ჩატარებისა და ფრონტელებთან შეხვედრისთვის იყო განკუთვნილი.

პოემები

• „კომკავშირული პოემა“ (1928—1956, 1-ლი ნაწილი 1933)
• „შემთხვევა“ (1932),
• „მურადხანი“ (1933),
• „ხუმარი“ (1933),
• „ლოკბატანი“ (1933),
• „სოფლის დილა“ (1933),
• „სიკვდილის ადგილი“ (1934),
• „მწარე მოგონებები“ (1935),
• „26“ (1935),
• „სახრჩობელა“„“ (1935),
• „დაღუპული სიყვარული“ (1935),
• „ბუნტი“„“ (1936),
• „ბასტი“ (1936)

დრამები

• „ვაგიფი“ (1937)
• „ამოდის მზე (ხანლარი)“ (1938-1939)
• „ფარხადი და შირინი“ (1939—1941)

პიესები

• „ვაგიფი“ (1937). ნაწარმოებში სამედ ვურღუნმა მოლა პანახ ვაგიფის ტრაგიკული ბედი აღადგინა.
• „ხანლარი“ (1939), მიუძღვნა რევოლუციონერ ხანლარ ჰასან ოღლუ საფარალიევს.
• „ფარხადი და შირინი“ (1941), ლექსური დრამა შექმნილი ნიზამის პოემის „ხოსროვი და შირინის“ მოტივებზე.
• „ადამიანი“ (1945).

თარგმანები

• 1936 წელს სამედ ვურღუნმა, მამედ რაჰიმმა და სულეიმან რუსტამმა ვეფხისტყაოსანი თარგმნეს აზერბაიჯანულ ენაზე, რომელიც ბაქოში 1937 წელს გამოიცა, ამ თარგმანისთვის ისინი საპატიო სიგელებით დააჯილდოვეს.
• 1936 წელს სამედ ვურღუნმა აზერბაიჯანულ ენაზე ალექსანდრე პუშკინის ნაწარმოები ევგენი ონეგინი თარგმნა, რის გამოც იგი პუშკინის კომიტეტმა პუშკინისავე მედლით დააჯილდოვა.
• 1939 წელს ვურღუნმა ნიზამის პოემა „ლეილი და მაჯნუნი“ თარგმნა.
• მას ასევე ნათარგმნი აქვს ტარას შევჩენკოს, მაქსიმ გორკის, ილია ჭავჭავაძისა და ჯამბულ ჯაბაევის ნაწარმოებები.

ჯილდოები და პრემიები

• აზერბაიჯანის სსრ-ს სახალხო პოეტი (1943)
• მეორე ხარისხის სტალინის პრემია (1941) — პიესისთვის „ვაგიფი“ (1937)
• მეორე ხარისხის სტალინის პრემია (1942) — პიესისთვის „ფარხადი და შირინი“ (1942)
• ორი ლენინის ორდენი.
• ორი სხვა ორდენი

ხსოვნა

• 1961 — ბაქოში პოეტის ძეგლი დაიდგა (მოქანდაკე — ფუად აბდურახმანოვი).
• 1975 — ბაქოში, იმ ოთახში სადაც სამედ ვურღუნი მუშაობდა, გაიხსნა პოეტის სახლ-მუზეუმი, რომელსაც იმ დროის კულტურის ცნობილი წარმომადგენლები ესწრებოდნენ.
• 1976 — კომპოზიტორმა რაუფ გაჯიევმა პოეტს კანტატა მიუძღვნა.
• 2006 — პოეტის დაბადებიდან 100 წლის აღსანიშნავად აზერბაიჯანში გამოვიდა საფოსტო მარკა, ვურღუნის გამოსახულებით.

• საფოსტო მარკები
• 
  აზერბაიჯანის საფოსტო მარკა, 2006
• 
  სსრკ-ს მარკა, 1976

სამედ ვურღუნის სახელს ატარებს:

• აზერბაიჯანის სახელმწიფო რუსული დრამატული თეატრი
• ბიბლიოთეკა კიევში
• ტექნიკუმი ბულგარეთში
• №257 სკოლა დუშანბეში
• ქუჩები მოსკოვში, აღჯაბედში, მარნეულსა და ბაქოში, ასევე დაბა ყაზახის რაიონში.

• ძეგლები
• 
  სამედ ვურღუნის ძეგლი ბაქოში
• 
  ბარელიეფი სამედ ვურღუნის სახელობის რუსული დრამატული თეატრის შენობაზე, ბაქო
• 
  სამედ ვურღუნის საფლავი ბაქოს საპატიო მოღვაწეთა სასაფლაოზე
• 
  ძეგლი იმიშლიში

ლიტერატურა

• ერაძე ლ., ქართყული თემა აზერბაიჯანულ საბჭოთა პოეზიაში // „ცისკარი“ : ჟურნალი, თბილისი, 1971, № 9, გვ. 134-141.

რესურსები ინტერნეტში

ვიკისაწყობში არის გვერდი თემაზე:

სამედ ვურღუნი

• აზერბაიჯანის სახალხო პოეტის ოფიციალური საიტი დაარქივებული 2010-02-11 საიტზე Wayback Machine.
• ცხოვრების ფილოსოფია, ბორის პასტერნაკის თარგმანი