პარამარიბო
| დედაქალაქი | |
|---|---|
|
პარამარიბო ესპ. Paramaribo | |
 | |
| ქვეყანა |
 სურინამი |
| დაქვემდებარება | დედაქალაქი |
| კოორდინატები | 5°52′00″ ჩ. გ. 55°10′00″ დ. გ. / 5.86667° ჩ. გ. 55.16667° დ. გ. |
| დაარსდა | 1613 |
| ფართობი | 183 კმ² |
| ცენტრის სიმაღლე | 3±1 მეტრი |
| ოფიციალური ენა | ნიდერლანდური ენა |
| მოსახლეობა | 242 946 კაცი (2004) |
| სიმჭიდროვე | 1327,6 კაცი/კმ² |
| სასაათო სარტყელი | UTC-3 |
| ოფიციალური საიტი | http://www.paramaribo.com/ |
  | |
|
მსოფლიო მემკვიდრეობა UNESCO, ობიექტი № 940 ინგლ. • რუს. • ფრ. |
პარამარიბო (ესპ. Paramaribo) — სურინამის დედაქალაქი და უდიდესი ქალაქი. მდებარეობს მდინარე სურინამზე, ატლანტის ოკეანესთან მისი შეერთების ადგილიდან 20 კილომეტრში. პარამარიბოში ცხოვრობს დაახლოებით 241,000 ადამიანი (2012 წლის აღწერით), სურინამის მოსახლეობის თითქმის ნახევარი. [1] ისტორიული შიდა ქალაქი პარამარიბო 2002 წლიდან არის იუნესკოს მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლი . [2]
ქალაქი დააარსეს ფრანგებმა 1640 წელს. მოგვიანებით, 1951 წლიდან გახდა ინგლისის კოლონია. 1667 წელს ბრედას ხელშეკრულებით დასახლება გადავიდა ნიდერლანდელების ხელში. ნიდერლანდური კოლონიალური მმართველობა შეცვალა ბრიტანულმა კონტროლმა (1799-1802 და 1804-1815) ქვეყნის დედაქალაქია 1975 წლიდან. მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ ქალაქი მნიშვნელოვნად გაიზარდა, ძირითადად ტურიზმის და ინდუსტრიის ხარჯზე. წარმოება მოიცავს საღებავებს, მარგარინს, ცემენტს და ლუდს.
ქალაქის ადმინისტრაციული ცენტრია დამოუკიდებლობის მოედანი, სადაც მდებარეობს საპრეზიდენტო სასახლე და ფინანსთა სამინისტროს შენობა, რომელთა არქიტექტურული მნიშვნელობაც აღსანიშნავია. ეს მოედანი მასპინძლობს ძირითად შეჯიბრებებს. პარამარიბოს აქვს მუზეუმი, ბიბლიოთეკა და პალმების ფართო ბაღი. ძირითადი სასწავლო ინსტიტუტებია სურინამის ანტონ დე კომის უნივერსიტეტი, რომელიც 1968 წელს დაფუძნდა, სურინამის პოლიტექნიკური კოლეჯი(1994), და სურინამის სასოფლო-სამეურნეო კვლევის ცენტრი (1967).
სახელი[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
ქალაქს სახელი დაერქვა პარამარიბოს ტომის გამო, რომელიც ცხოვრობს მდინარე სურინამის შესართავთან; სახელი არის ტუპი-გუარანის ენიდან, სადაც para ნიშნავს "დიდ მდინარეს", ხოლო Maribo "მოსახლეობას". [3]
ისტორია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
სახელწოდება პარამარიბო, სავარაუდოდ, მომდინარეობს ინდიელთა სოფლის, პარმურბოს სახელიდან. [4] ეს იყო პირველი ნიდერლანდური დასახლების ადგილი, სავაჭრო პუნქტი, რომელიც დაარსდა ნიკოლას ბალიესტელის და დირკ სანენის მიერ, 1613 წელს. [4] ინგლისელი და ფრანგი მოვაჭრეები ასევე ცდილობდნენ სურნამში დასახლებული პუნქტების დაფუძნებას, მათ შორისაა 1644 წელს დაარსებული ფრანგული ფოსტა, დღევანდელი პარამარიბოს მახლობლად.
ნიდერლანდური დასახლება დროებით მიატოვეს, ვიდრე 1650 წელს ინგლისელები დაამკვიდრებდნენ ვილოუბილენდს. ახალმოსახლეები გაგზავნა ბარბადოსის ინგლისელმა გუბერნატორმა, ლორდ ფრენსის ვილოუბიმ, ფარჰემის მე -5 ბარონი ვილოუბი, რომელთაც შექმნეს ქალაქი პარამარიბოს ადგილზე (თუმცა, სავალრაუდოდ, ქალაქის ამჟამინდელი ცენტრის სამხრეთით). ქალაქი დაცული იყო ციხესიმაგრეებით, რომელსაც ფორტ ვილოუბი ერქვა. 1662 წელს გუბერნატორ ვილოუბის აჩუქა დასახლება და მიმდებარე მიწები მეფე ჩარლზ II- მ. [5]
1667 წელს, ინგლის – ჰოლანდიის მეორე ომის დროს, პარამარიბო დაიპყრო გემების ესკადრონმა, აბრაამ კრიენსენის ხელმძღვანელობით. 1667 წელს ბრედას ხელშეკრულებამ დაადასტურა პარამარიბო, როგორც სურინამის ნიდერლანდური კოლონიის წამყვანი ქალაქი. პარამარიბოს დამცავ ციხეს ჰოლანდიის პროვინციის პატივსაცემად დაარქვეს ციხე ზელანდია, რომელიც აფინანსებდა კრიენსენის ფლოტს. (ქალაქს ნიუ მიდელბურგიც შეერქვა, მაგრამ მოსახლეობას სახელი არ მიიღო).
პარამარიბოს მოსახლეობა ძალიან მრავალფეროვანია. პირველ ბრიტანელ დევნილებს შორის იყო მრავალი ებრაელი [6] და ამერიკაში ერთ – ერთი უძველესი სინაგოგა გვხვდება პარამარიბოში. [7] ქალაქის მოსახლეობა მნიშვნელოვნად გაიზარდა 1873 წლის შემდეგ, როდესაც ყოფილ მონებს (რომლებიც 1863 წელს გაათავისუფლეს) უფლება მისცეს შეწყვიტათ შრომა თავიანთი ყოფილი ბატონების სასარგებლოდ და დაეტოვებინათ შაქრის პლანტაციები.
პარამარიბო დარჩა სურინამის დედაქალაქად, თავისი კოლონიური დღეებიდან სურინამის დამოუკიდებლობის მოპოვებისას, 1975 წელს და დღემდე. ძველმა ქალაქმა, წლების განმავლობაში, მრავალი დამანგრეველი ხანძარი განიცადა, განსაკუთრებით 1821 წლის იანვარში (რომელმაც 400-ზე მეტი შენობა გაანადგურა) და 1832 წლის სექტემბერში (რამაც გაანადგურა თითქმის 50 შენობა). [8]
1987 წელს სურინამში მოხდა ადმინისტრაციული რეორგანიზაცია და ქალაქი დაიყო 12 ადმინისტრაციულ კურორტად. [9]
გეოგრაფია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
ქალაქი მდებარეობს მდინარე სურინამთან, დაახლოებით 15კმ-ში(9.3მილი) ატლანტის ოკეანიდან, პარამარიბოს ოლქში .
- პარამარიბოს ევოლუცია
-
პარამარიბო, დაახლოებით 1737 წელს. -
პარამარიბო 1821 წელს. ყავისფერი მიუთითებს ქალაქის იმ ტერიტორიას, რომელიც განადგურდა ამ წლის ქალაქის ხანძრის შედეგად. -
პარამარიბო 1876 წელს. -
პარამარიბო 1916-1917 წლებში
.jpg)
.jpg)
კლიმატი[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
პარამარიბო მდებარეობს ეკვატორულ კლიმატურ სარტყელში, კიოპენის კლიმატის კლასიფიკაციის მიხედვით. ქალაქს არ ახასიათებს ნამდვილი მშრალი სეზონი, მთელი წლის მანძილზე ნალექი ყოველთვიურად, საშუალოდ 60მმ-ზე მეტია, მაგრამ ქალაქი განიცდის შესამჩნევად ნოტიო და მშრალ პერიოდებს. "შემოდგომა " (სექტემბრიდან ნოემბრამდე) პარამარიბოში წლის ყველაზე მშრალი პერიოდია. ამ კლიმატის მქონე მრავალი ქალაქისთვის საერთოა, ტემპერატურის შედარებითი მუდმივობა მთელი წლის განმავლობაში, საშუალო მაღალი ტემპერატურაa 31°C, ხოლო საშუალო დაბალი ტემპერატურა 22°C. პარამარიბოში საშუალოდ დაახლოებით 2200მმ ნალექი მოდის ყოველწლიურად.
დემოგრაფია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
| მოსახლეობის ისტ. რაოდენობა | ||
|---|---|---|
| წელი | მოს. | ±% |
| 1790 | 18 000 | — |
| 1831 | 15 265 | −15.2% |
| 1853 | 16 031 | +5.0% |
| 1980 | 167 798 | +946.7% |
| 1995 | 228 551 | +36.2% |
| 2004 | 242 946 | +6.3% |
| 2012 | 240 924 | −0.8% |
პარამარიბოს მოსახლეობა 240,924 ადამიანს შეადგენს (2012 წლის აღწერის მონაცემებით). მიუხედავად იმისა, რომ ბოლო წლების განმავლობაში მოსახლეობის რიცხვი სტაგნაციას განიცდის, მიმდებარე ვანიკის ოლქის მრავალი ქალაქი იზრდება მოსახლეობის რაოდენობით. [10]
ქალაქს ახასიათებს ეთნიკური მრავალფეროვნება, მოსახლეობა შედგება კრეოლებისაგან (აფრიკული ან შერეული აფრო-ევროპული წარმოშობა) 27%, ინდოელები (აღმოსავლეთის ინდოეთის წარმოშობის) 23%, მრავალეროვანი 18%, მაროუნები (აფრიკელი მონების შთამომავლები) 16%, იავური ( ინდონეზიური წარმოშობის) 10%, მკვიდრი (ადგილობრივი მოსახლეობის შთამომავლები) 2%, ჩინელები (მე -19 საუკუნის კონტრაქტორების შთამომავლები) 1.5%, ხოლო ევროპელთა მცირე რაოდენობა (ძირითადად ჰოლანდიური და პორტუგალიური წარმოშობის), ლიბანელები და ებრაელები. გასულ ათწლეულებში ბრაზილიელთა, გაიანელთა და ახალი ჩინელი ემიგრანტების მნიშვნელოვანი რაოდენობა დასახლდა პარამარიბოში.
ეკონომიკა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
პარამარიბო არის სურინამის ბიზნეს და ფინანსური ცენტრი. მიუხედავად იმისა, რომ დედაქალაქი თავად არ აწარმოებს მნიშვნელოვან საქონელს, ქვეყნის ძირითადი საექსპორტო პროდუქტების თითქმის ყველა შემოსავალი ოქროს, ზეთის, ბოქსიტის, ბრინჯის და ტროპიკული ხისგან ხორციელდება მისი ინსტიტუციების მეშვეობით. ყველა ბანკი, სადაზღვევო კორპორაცია და სხვა ფინანსური და კომერციული კომპანია განთავსებულია პარამარიბოში. სურინამის მშპ-ს დაახლოებით 75 პროცენტი მოდის პარამარიბოზე.
ტურიზმი სულ უფრო სწრაფად მზარდი მნიშვნელოვანი სექტორი ხდება, ყველაზე მეტი ვიზიტორით ნიდერლანდებიდან. [11]
მთავრობა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
ადმინისტრაციულად, პარამარიბო ქმნის საკუთარ რაიონს სურინამში. ამრიგად, პარამარიბოს რაიონის კურორტები შეესაბამება ქალაქის დაბებს. პარამარიბოს რაიონში თორმეტი კურორტია: [12]
| კურორტი / იურისდიქცია | ფართობი კვადრატულ კილომეტრში | მოსახლეობის სიმჭიდროვე | მოსახლეობა (2012) [13] |
|---|---|---|---|
| ბლაუგრანდი | 43 | 661.3 | 31,483 |
| რეინვილი | 31 | 930.7 | 22,747 |
| მუნდერი | 14 | 1146.4 | 17,234 |
| ცენტრუმი | 9 | 3252.7 | 20,631 |
| ბექჰუიზენი | 6 | 3297.2 | 17,185 |
| ვეხ ნაარ სი | 41 | 321.3 | 16,037 |
| ველგლეგენი | 7 | 3387.0 | 19,304 |
| ტამენგა | 6 | 2385.5 | 15,819 |
| ფლორა | 4 | 3836.5 | 19,538 |
| ლატური | 6 | 4358.0 | 29,526 |
| პონტბუიტენი | 6 | 3246.2 | 23,211 |
| ლივორნო | 9 | 931.8 | 8.209 |
ტრანსპორტი[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
პარამარიბოს ემსახურებიან იოჰან ადოლფ პენგელის საერთაშორისო აეროპორტი და ზორგ ენ ჰუპის აეროპორტი ადგილობრივი ფრენებისთვის. შულ ვიდენბოსის ხიდი, აღმოსავლეთ-დასავლეთის დამაკავშირებელი ნაწილია, პარამარიბოს აკავშირებს მერზორგთან, მდინარე სურინამის მეორე მხარესთან.
ავიაკომპანიების უმეტესობას, როგორიცაა გამ ეარი, კარიკომ ეარვეისი და ბლუ ვინგ ეარლაინსი, აქვთ სათავო ოფისები პარამარიბოში, ზორგ ენ ჰუპის აეროპორტის ბაზაზე.
განათლება[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
პარამარიბოს უმაღლესი სასწავლებლი არის ანტონ დე კომის უნივერსიტეტი, ქვეყნის ერთადერთი უნივერსიტეტი.
ისტორიული შიდა ქალაქი პარამარიბო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
ჰოლანდიის კოლონიური ქალაქი, რომელიც მე –17 და მე –18 საუკუნეებში შეიქმნა 2002 წელს იუნესკოს მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლად გამოცხადდა. [14] ისტორიული შიდა ქალაქი მდებარეობს მდინარე სურინამის მარცხენა სანაპიროზე. შენობების თავდაპირველი არქიტექტურა და ქუჩის გეგმა უმეტესწილად ხელუხლებელი და შენარჩუნებულია.
ღირსშესანიშნაობები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- ციხე ზელანდია
- სურინამის საპრეზიდენტო სასახლე
- წმინდა პეტრეს და წმინდა პავლეს საკათედრო კათოლიკური ტაძარი
- სურინამის მეჩეთი
- სურინამის ეროვნული ასამბლეა
- ნევე შალომის სინაგოგა
- არია დივაკერის ინდუისტური ტაძარი
- პალმების ბაღი, სამეფო პალმების ბაღი პრეზიდენტის სასახლის უკან.
გამოჩენილი ადამიანები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- აშვინ ადინი (1980), ვიცე-პრეზიდენტი (2015-2020), პოლიტიკოსი. [15]
- რონი ალოემა, ფეხბურთელი
- მარტენ ატმოდიკორო , ფეხბურთელი
- რეგი ბლინკერი, ფეხბურთელი
- რემი ბონჯასკი, კიკბოქსერი
- ედსონ ბრაფჰეიდი, ფეხბურთელი
- რომეო კასტელენი, ფეხბურთელი
- აუგუსტა კურიელი, ფოტოგრაფი [16]
- ედგარ დავიდსი, ფეხბურთელი
- სტენლი ფრანკერი, ჩოგბურთელი
- ჰენკ ფრაზერი, ფეხბურთელი
- ულრიხ ვან გობელი, ფეხბურთელი
- ჯიმი ფლოიდ ჰასელბაინკი, ფეხბურთელი
- ჯერი დე ჯონგი, ფეხბურთელი
- კელვინ ლერდამი, ფეხბურთელი
- სტენლი მენცო, ფეხბურთელი
- პიმ დე ლა პარა, რეჟისორი
- ჰერმან რიხკარდი, ფეხბურთელი
- ენდი რისტი, კიკბოქსერი
- გრეის შნაიდერ-ჰოვარდი, საჯარო სამსახურის თანამშრომელი / პოლიტიკოსი [17]
- კლარენს ზეედორფი, ფეხბურთელი
- ტირონ სპონგი, კიკბოქსერი და მოკრივე
- რეჯილიო ტუური, მოკრივე
- მარკ დე ვრაისი, ფეხბურთელი
- ფაბიან ვილნისი, ფეხბურთელი
- არონ ვინთერი, ფეხბურთელი
- რუთ ჯაკოტი, მომღერალი, ნიდერლანდების წარმომადგენელი 1993 წლის ევროვიზიის სიმღერის კონკურსზე
დაძმობილებული ქალაქები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
პარამარიბოსთან დაძმობილებული ქალაქებია:
ანტვერპენი, ბელგია
ჰანჯოუ, ჩინეთი
ჯორჯტაუნი, გაიანა
ვილემსტადი,კიურასაო, ნიდერლანდები[18]
ჯოკიაკარტა, ინდონეზია
.svg){kind=small}
რესურსები ინტერნეტში[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- Mapa de Paramaribo (ინგლისური)
- Información sobre Paramaribo (ინგლისური)
- Directorios de imágenes de Paramaribo დაარქივებული 2007-10-12 საიტზე Wayback Machine.
- Galería de imágenes de Paramaribo (ინგლისური)
- Galería de fotografías (ინგლისური)
სქოლიო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- ↑ 2012 Census Resorts Suriname. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 23 დეკემბერი 2021. ციტირების თარიღი: 28 May 2020
- ↑ Historic Inner City Paramaribo. ციტირების თარიღი: 29 May 2020
- ↑ E.M. Pospelov, Geograficheskie nazvaniya mira (Moscow: Russkie slovari, 1998), p. 322.
- ↑ 4.0 4.1 Bijdragen en Mededeelingen van het Historisch Genootschap. Deel 35 nl (1914). ციტირების თარიღი: 29 May 2020
- ↑ Paramaribo Suriname 2 nl. ციტირების თარიღი: 29 May 2020
- ↑ Extract of the Dutch Map Representing the Colony of Surinam (1777). ციტირების თარიღი: 2013-07-13.
- ↑ „Discovering Suriname's Jewish past - and present“. 18 February 2011. ციტირების თარიღი: 13 July 2013.
- ↑ Paramaribo Suriname nl. ციტირების თარიღი: 29 May 2020
- ↑ Paramaribo nl. ციტირების თარიღი: 29 May 2020
- ↑ 2012 Census Resorts Suriname. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 23 დეკემბერი 2021. ციტირების თარიღი: 28 May 2020
- ↑ Archived copy. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2015-09-24. ციტირების თარიღი: 2020-08-06.
- ↑ 2012 Census Resorts Suriname. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 23 დეკემბერი 2021. ციტირების თარიღი: 28 May 2020
- ↑ 2012 Census Resorts Suriname. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 23 დეკემბერი 2021. ციტირების თარიღი: 28 May 2020
- ↑ UNESCO Listing of Paramaribo Inner City. ციტირების თარიღი: 31 Dec 2017
- ↑ „Adhin jongste vicepresident Suriname“ (ნიდერლანდური).
- ↑ Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland Dutch. ციტირების თარიღი: 2016-12-18
- ↑ Howard, Grace Ruth (1869-1968 Dutch. ციტირების თარიღი: 28 October 2017
- ↑ Willemstad World Heritage City დაარქივებული 2010-02-09 საიტზე Wayback Machine. . Curacaomonuments.org. Retrieved on 2012-05-19.