ბორიდები

ტიტანიუმის დიბორიდის კრისტალური სტრუქტურა. __ Ti     __ B

ბორიდები — ბორის ნაერთები ლითონებთან. ბორიდებს ახასიეთებს როგორც ლითონური, ისე არალითონური (ნახევრად გამტარი) ნივთიერებების თვისებები. ლითონური თვისებებია: მაღალი თბო- და ელექტროგამტარობა, ლიტონური ბზინვა, ტემპერატურის გადიდების შედეგად ელექტროწინაღობის კოეფიციენტის ზრდა. ბორიდების უმრავლესობა მჟავამედეგია (მაგალითად, ${\ce {TaB2}}$-ზე არ მოქმედებს მდუღარე თეზაფიც კი), ნაკლებად პლასტიკური და მეტად სალია (მიკროსისალე 20-30 გნ/მ²). ${\ce {TiB2}}$-ის სიმტკიცის ზღვარი გაგლეჯისას (როცა მისი ფორიანობა 2-3%-ს უდრის) 380 მეგნ/მ²-ია. ${\ce {NbB2}}$-ის დრეკადობის მოდულია 650 გნ/მ², ${\ce {TaB2}}$-ის — 700 გნ/მ², ${\ce {Mo2B5}}$-ის — 685 გნ/მ², ხოლო ${\ce {W2B5}}$-ისა — 790 გნ/მ².

ბორიდები

ფორმულა	CAS ნომერი	სიმკვრივე (გ/სმ3)	დნობის ტემპერატურა (°C)
TiB2	12045-63-5	4.38	3225
ZrB2	12045-64-6	6.17	3050
HfB2	12007-23-7	11.2	3650
VB2	12007-37-3	5.10	2450
NbB	12045-19-1	7.5	2270
NbB2	12007-29-3	6.97	3050
TaB	12007-07-7	14.2	2040
TaB2	12007-35-1	11.2	3100
CrB2	12007-16-8	5.20	2170
Mo2B5	12007-97-5	7.48	2370
W2B5	12007-98-6	14.8	2370
Fe2B	12006-85-8	7.3	1389
FeB	12006-84-7	7	1658
CoB	12006-77-8	7.25	1460
Co2B	12045-01-1	8.1	1280
NiB	12007-00-0	7.13	1034
Ni2B	12007-01-1	7.90	1125
LaB6	12008-21-8	6.15	2715
UB4	12007-84-0	9.32	2530
UB2	12007-36-2	12.7	2430

მიღება

ბორიდების მისაღებად ლითონთა ჟანგეულებს აღადგენენ ბორის კარბიდისა და მურის ნარევით (${\ce {MeO + B4C+ C -> MeB +CO}}$) ან ლითონთა ჟანგეულებისა და ბორის ანჰიდრიდის ნარევს აღადგენენ მურით (${\ce {MeO+B2O3+C->MeB+CO}}$). არსებობს აგრეთვე ბორიდების მიღების მაგნიტოთერმული და სხვა მეთოდები.

გამოყენება

ბორიდების ფხვნილის დაწნეხითა და შეცხობით ან ცხლად დაწნეხით ამზადებენ მკვრივ ნაკეთობებს. ბორიდებს იყენებენ რადიოელექტრონიკაში, ბირთვულ ტექნიკაში (სარეგულაციო მასალად და ბირთვული გამოსხივებისაგან დასაცავად), მეტალურგიაში, მანქანათმშენებლობაში.

ლიტერატურა

• ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 2, თბ., 1977. — გვ. 471.