ადა იონათი

ადა იონათი
	ებრ. עדה יונת
დაბ. თარიღი	22 ივნისი, 1939 (84 წლის)
დაბ. ადგილი	იერუსალიმი
მოქალაქეობა	ისრაელი
საქმიანობა	molecular biologist, ქიმიკოსი, უნივერსიტეტის პროფესორი, crystallographer, ბიოქიმიკოსი და მეცნიერი
მუშაობის ადგილი	ჩიკაგოს უნივერსიტეტი და Q102212738?
ალმა-მატერი	იერუსალიმის ებრაული უნივერსიტეტი და ვაიცმანის სამეცნიერო ინსტიტუტი
ჯილდოები	ისრაელის პრემია, ნობელის პრემია ქიმიაში , ჰარვის პრემია , პოლ ერლიხისა და ლუდვიგ დარმშტედტერის პრემია , ვილჰელმ ექსნერის მედალი , ვოლფის პრემია ქიმიაში, ლორეალისა და იუნესკოს პრემია „მეცნიერი ქალებისთვის“, ალბერტ აინშტაინის მსოფლიო სამეცნიერო ჯილდო, მასრაის პრემია, ლუიზა გროს ჰორვიცის პრემია , სენატის სამახსოვრო ვერცხლის მედალი, რენტგენის მედალი, The EMET Prize for Art, Science and Culture, honorary doctor of Carnegie-Mellon University, honorary doctor of the University of Chile, ბერლინის ტექნიკური უნივერსიტეტის საპატიო დოქტორი, ფრანკ ალბერტ კოტონის მედალი , honorary doctor of the University of Hamburg, EMBO-ს წევრობა, Esther Hoffman Beller Lectureship , Erna Hamburger Prize, სამეფო საზოგადოების უცხოელი წევრი, Rothschild prize და Marie Curie Medal
	გავლენა მოახდინეს
	ადა იონათი ვიკისაწყობში

ადა იონათი (ებრ. עדה יונת‎‎, დ. 22 ივნისი 1939^[16]) — ებრაელი კრისტალოგრაფი. ცნობილია თავისი გამოკვლევებით რიბოსომის სტრუქტურაზე. ის არის ჰელენ და მილტონ კიმელმანების ბიომოლეკულური სტრუქტურის ცენტრისა და ვეიზმენის სამეცნიერო ინსტიტუტის ასამბლეის ამჟამინდელი დირექტორი. 2009 წელს მან ქიმიის დარგში ნობელის პრემია მიიღო ვენკატრამან რამაკრიშნანთან და ტომას სტეიზთან ერთად რიბოსომის სტრუქტურისა და ფუნქციების კვლევისათვის. იონათი არის პირველი ებრაელი ქალი, რომელმაც ნობელის პრემია მიიღო,^[17] შუა აღმოსავლეთში პირველი ქალი, რომელმაც ეს პრიზი სამეცნიერო დარგში გადეცა^[18] და პირველი ამ ჯილდოს მფლობელი 45 წლის ქალი.^[19]

ბიოგრაფია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

იონათი (მანამდე ლიფშიცი)^[20] დაიბადა იერუსალიმში, გეულას კვარტალში.^[21] მისი მშობლები, ჰილ და ესტერ ლიფშიცები იყვნენ სიონისტი 1933 წელს ისრაელის სახელმწიფოს შექმნამდე პოლონეთის ქალაქ ჟდუნსკა ვოლადან პალესტინაში იმიგრირებული ებრაელები.^[22] მამამისი რაბინი იყო. პალესტინაში გაქცეულმა ოჯახმა სასურსათო მაღაზია გახსნა, თუმცა უშედეგოდ. რამდენიმეწლიანი სწავლის შემდეგ, 1968 წელს მან დოქტორის ხარისხი მიიღო ვეიზმანის ინსტიტუტში.

იონათს ჰყავს ქალიშვილი, ჰაგით იონათი, შებას მედიცინური ცენტრის დოქტორი და შვილიშვილი ნოა.^[23]

სამეცნიერო მიღწევები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

1970 წელს შექმნა ისრაელში ცილის პირველი კრისტალოგრაფიული ლაბორატორია.
1979-1984 წლებში ჰეიზ-გუნტერ ვითმენთან ერთად იყო მაქს პლენკის მოლეკულური გენეტიკის ინსტიტუტის მეთაური ბერლინში.
1977-1978 წლებში ჩიკაგოს უნივერსიტეტში იყო მიწვეული პროფესორი.^[24]
2008 წელს მიიღო ალბერტ აინშტაინის სახელობის მეცნიერების მსოფლიო ჯილდო
2009 წელს დაჯილდოვდა ნობელის პრემიით ქიმიის დარგში.

რესურსები ინტერნეტში[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

Information and Resources, from the Office of Scientific and Technical Information, United States Department of Energy (ინგლისური)
"APS user shares the “Israeli Nobel” for chemistry" დაარქივებული 2009-05-07 საიტზე Wayback Machine. , from the Argonne National Laboratory Advanced Photon Source (APS), United States Department of Energy (ინგლისური)
The Official Site of Louisa Gross Horwitz Prize (ინგლისური)
Weizmann Institute of Science, Yonath-Site (ინგლისური)
Talk of Ada Yonath at the Origins 2011 congress დაარქივებული 2014-02-22 საიტზე Wayback Machine. (ინგლისური)

სქოლიო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

↑ FemBio database
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q61356138"></a>
↑ ბროკჰაუზის ენციკლოპედია
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q237227"></a>
↑ Munzinger Personen
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q107343683"></a>
↑ http://www.nytimes.com/2009/10/08/science/08nobel.html
↑ Czech National Authority Database
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q13550863"></a>
↑ http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/chemistry/laureates/2009/
↑ https://www.nobelprize.org/nobel_prizes/about/amounts/
↑ https://harveypz.net.technion.ac.il/harvey-prize-laureates/
↑ https://www.uni-frankfurt.de/44556747/Preistr%C3%A4ger_innen_seit_1952
↑ https://www.wilhelmexner.org/en/medalists/
↑ https://www.cuimc.columbia.edu/research/louisa-gross-horwitz-prize/horwitz-prize-awardees/2010-2001-awardees
↑ https://www.chem.tamu.edu/medals+lectureships/cotton-medal/Cotton-Medal.php
↑ https://www.aps.org/programs/international/programs/beller.cfm
↑ https://royalsociety.org/news/2020/04/outstanding-scientists-elected-as-fellows-and-foreign-members-of-the-royal-society/
↑ https://ptchem.pl/pl/honors/winners-of-the-medals-and-ptchem-awards
↑ Israel Prize Official Site (in Hebrew) – Recipient's C.V..
↑ Lappin, Yaakov (2009-10-07). „Nobel Prize Winner 'Happy, Shocked'“. Jerusalem Post. ციტირების თარიღი: 2009-10-07.
↑ Karin Klenke, Women in Leadership: Contextual Dynamics and Boundaries, Emerald Group Publishing, 2011, p. 191.
↑ Interview, Ada E. Yonath, The Nobel Prize in Chemistry 2009
↑ מנכ"ל המדינה (p. 4; 18.11.09 “ידיעות אחרונות”) PDF. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2012-04-25. ციტირების თარიღი: 2017-03-13.
↑ „Ada Yonath— L'Oréal-UNESCO Award“. Jerusalem Post. 2008-03-08. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2012-01-17. ციტირების თარიღი: 2020-09-14.
↑ István Hargittai, Magdolna Hargittai “Candid science 6”: Interview with Ada Yonath (p. 390): In this source the surname is spelled Livshitz.
↑ Ofri Ilani. Israel's Prof. Ada Yonath wins Nobel Prize for Chemistry. Haaretz.com. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2009-12-03. ციტირების თარიღი: 2017-03-13.
↑ anonymous. New chemistry Nobelist was UChicago visiting prof, conducted research at Argonne. uchicago.edu. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2010-06-10. ციტირების თარიღი: 2017-03-13.

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q36570165"_data-entity-id="Q61356138">FemBio_database<span_class="wef_low_priority_links"></span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q61356138"></a></div>-1] FemBio database
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q61356138"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q13136"_data-entity-id="Q237227">[[:de:s:Brockhaus_Enzyklopädie|ბროკჰაუზის_ენციკლოპედია]]<span_class="wef_low_priority_links"></span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q237227"></a></div>-2] ბროკჰაუზის ენციკლოპედია
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q237227"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q7094076_citetype_Q36570165"_data-entity-id="Q107343683">Munzinger_Personen<span_class="wef_low_priority_links"></span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q107343683"></a></div>-3] Munzinger Personen
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q107343683"></a>

[[http://www.nytimes.com/2009/10/08/science/08nobel.html_http://www.nytimes.com/2009/10/08/science/08nobel.html]<span_class="wef_low_priority_links"></span><div_style="display:none"></div>-4] ttp://www.nytimes.com/2009/10/08/science/08nobel.html

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q856638_citetype_Q1982918_citetype_Q36524"_data-entity-id="Q13550863">Czech_National_Authority_Database<span_class="wef_low_priority_links"></span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q13550863"></a></div>-5] Czech National Authority Database
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q13550863"></a>

[[http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/chemistry/laureates/2009/_http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/chemistry/laureates/2009/]<span_class="wef_low_priority_links"></span><div_style="display:none"></div>-6] ttp://www.nobelprize.org/nobel_prizes/chemistry/laureates/2009/

[[https://www.nobelprize.org/nobel_prizes/about/amounts/_https://www.nobelprize.org/nobel_prizes/about/amounts/]<span_class="wef_low_priority_links"></span><div_style="display:none"></div>-7] ttps://www.nobelprize.org/nobel_prizes/about/amounts/

[[https://harveypz.net.technion.ac.il/harvey-prize-laureates/_https://harveypz.net.technion.ac.il/harvey-prize-laureates/]<span_class="wef_low_priority_links"></span><div_style="display:none"></div>-8] ttps://harveypz.net.technion.ac.il/harvey-prize-laureates/

[[https://www.uni-frankfurt.de/44556747/Preistr%C3%A4ger_innen_seit_1952_https://www.uni-frankfurt.de/44556747/Preistr%C3%A4ger_innen_seit_1952]<span_class="wef_low_priority_links"></span><div_style="display:none"></div>-9] ttps://www.uni-frankfurt.de/44556747/Preistr%C3%A4ger_innen_seit_1952

[[https://www.wilhelmexner.org/en/medalists/_https://www.wilhelmexner.org/en/medalists/]<span_class="wef_low_priority_links"></span><div_style="display:none"></div>-10] ttps://www.wilhelmexner.org/en/medalists/

[[https://www.cuimc.columbia.edu/research/louisa-gross-horwitz-prize/horwitz-prize-awardees/2010-2001-awardees_https://www.cuimc.columbia.edu/research/louisa-gross-horwitz-prize/horwitz-prize-awardees/2010-2001-awardees]<span_class="wef_low_priority_links"></span><div_style="display:none"></div>-11] ttps://www.cuimc.columbia.edu/research/louisa-gross-horwitz-prize/horwitz-prize-awardees/2010-2001-awardees

[[https://www.chem.tamu.edu/medals+lectureships/cotton-medal/Cotton-Medal.php_https://www.chem.tamu.edu/medals+lectureships/cotton-medal/Cotton-Medal.php]<span_class="wef_low_priority_links"></span><div_style="display:none"></div>-12] ttps://www.chem.tamu.edu/medals+lectureships/cotton-medal/Cotton-Medal.php

[[https://www.aps.org/programs/international/programs/beller.cfm_https://www.aps.org/programs/international/programs/beller.cfm]<span_class="wef_low_priority_links"></span><div_style="display:none"></div>-13] ttps://www.aps.org/programs/international/programs/beller.cfm

[[https://royalsociety.org/news/2020/04/outstanding-scientists-elected-as-fellows-and-foreign-members-of-the-royal-society/_https://royalsociety.org/news/2020/04/outstanding-scientists-elected-as-fellows-and-foreign-members-of-the-royal-society/]<span_class="wef_low_priority_links"></span><div_style="display:none"></div>-14] ttps://royalsociety.org/news/2020/04/outstanding-scientists-elected-as-fellows-and-foreign-members-of-the-royal-society/

[[https://ptchem.pl/pl/honors/winners-of-the-medals-and-ptchem-awards_https://ptchem.pl/pl/honors/winners-of-the-medals-and-ptchem-awards]<span_class="wef_low_priority_links"></span><div_style="display:none"></div>-15] ttps://ptchem.pl/pl/honors/winners-of-the-medals-and-ptchem-awards

[cv-16] Israel Prize Official Site (in Hebrew) – Recipient's C.V..

[JPost1019-17] Lappin, Yaakov (2009-10-07). „Nobel Prize Winner 'Happy, Shocked'“. Jerusalem Post. ციტირების თარიღი: 2009-10-07.

[18] Karin Klenke, Women in Leadership: Contextual Dynamics and Boundaries, Emerald Group Publishing, 2011, p. 191.

[19] Interview, Ada E. Yonath, The Nobel Prize in Chemistry 2009

[20] מנכ"ל המדינה (p. 4; 18.11.09 “ידיעות אחרונות”) PDF. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2012-04-25. ციტირების თარიღი: 2017-03-13.

[JP0308-21] „Ada Yonath— L'Oréal-UNESCO Award“. Jerusalem Post. 2008-03-08. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2012-01-17. ციტირების თარიღი: 2020-09-14.

[22] István Hargittai, Magdolna Hargittai “Candid science 6”: Interview with Ada Yonath (p. 390): In this source the surname is spelled Livshitz.

[23] Ofri Ilani. Israel's Prof. Ada Yonath wins Nobel Prize for Chemistry. Haaretz.com. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2009-12-03. ციტირების თარიღი: 2017-03-13.

[24] ymous. New chemistry Nobelist was UChicago visiting prof, conducted research at Argonne. uchicago.edu. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2010-06-10. ციტირების თარიღი: 2017-03-13.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]