ბატკანძერი
| ბატკანძერი | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||||||||
| მეცნიერული კლასიფიკაცია | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| ლათინური სახელი | |||||||||||||||
| Gypaetus barbatus (Linnaeus, 1758) | |||||||||||||||
| სინონიმები | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| დაცვის სტატუსი | |||||||||||||||
 IUCN 3.1 Near Threatened : 22695174 | |||||||||||||||
| გავრცელება | |||||||||||||||
 მკვიდრი გამოზამთრება სავარაუდოდ გამქრალი გამქრალი სავარაუდოდ გავრცელებული (მკვიდრი) არსებული და რეინტროდუცირებული (მკვიდრი) | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
ბატკანძერი,[1][2][3][4] კრავიჭამია[1][2][4] (ლათ. Gypaetus barbatus) — მტაცებელი ფრინველი ქორისებრთა ოჯახისა. მისი სხეულის სიგრძეა 100–115 სმ, ფრთების შლილი 245–272 სმ,[3] მასა 5–7 კგ.[5] აქვს გრძელი და ვიწრო ფრთები, რომბისებური ან სოლისებრი კუდი.[6] თავი და მუცლის მხარე მოყვითალო ან მოთეთროა, თუმცა იმის გამო, რომ ხშირად იღებება წითელი ფერის თიხებში, ეს ადგილები მონარინჯისფრო უხდება.[3] ტანი და ფრთები მოშავოა,[1] ზემოდან მონაცრისფრო ელფერით.[3] ნისკარტი და ფეხები რუხი. გალო თითებამდეა შებუმბვლილი.[7] ნისკარტის ორივე მხარეს ჩამოშვერილია ჯაგრისებრი ბუმბულის ორი კონა — „წვერი“.[1][3][6][7] ერთი წლის ფრინველის კისერი და თავი შავია. ზრდასრულის შეფერილობას 5 წლის ასაკში ღებულობს.[3] ხმა — დაბალი სტვენა და თავისებური კნავილი. გავრცელებულია ევროპის, წინა და ცენტრალური აზიისა და აფრიკის მთებში, იშვიათად დაბლობშიც ჩამოდის.[3] საქართველოში გვხვდება სვანეთში, ყაზბეგის მუნიციპალიტეტში, მთათუშეთში, ფშავ-ხევსურეთში, ლაგოდეხის ნაკრძალში, ბორჯომ-ხარაგაულის ეროვნულ პარკში, ახალციხისა და ნინოწმინდის მუნიციპალიტეტებში (4800 მეტრამდე ზღვის დონიდან[1]). მაღალმთის ბინადარია, თავს აფარებს კლდოვან ნაპრალებს, სუბალპური და ალპური სარტყლების ღია, ქვიან ან კლდიან ადგილებს.[4] მკვიდრი ფრინველია.[6] საკვები რაციონის ძირითად ნაწილს დაღუპული ცხოველების ლეში წარმოადგენს,[1][3] ზოგჯერ წვრილი ცხოველებითაც იკვებება (მაგ., ვირზაზუნა).[7] საკბილოს მაღლა ფრენის დროს აკვირდება. შეუძლია დიდი ძვლებისა და კუს ბაკნის დამტვრევაც, ამისათვის მას დიდი სიმაღლიდან ძირს ახეთქებს. ენის განსაკუთრებული აგებულება საშუალებას აძლევს ლულოვანი ძვლიდან მოიპოვოს ძვლის ტვინი.[7] თანამედროვე დროში ზამთრის პირობებში მისი საკვები ბაზა გაუარესდა. გამრავლების ციკლი მეტად თავისებურია: შეწყვილება ნოემბერში იწყება და თებერვლამდე გრძელდება. ბუდობს კლდეებში; ბუდე წარმოადგენს ტოტების გროვას, სადაც ხანდახან ძვლებიცაა შერეული და დაფარულია ბალახით და ხავსით. დეკემბერში ან თებერვალ-მარტში დებს 2 (იშვიათად 1) მოთეთრო კვერცხს, ყავისფერი ლაქებითა და წინწკლებით.[6] ინკუბაცია 55–60 დღე-ღამე გრძელდება. მართვეები იჩეკებიან თებერვლის ბოლოს – მარტის დასაწყისში, რომელთაგან უმცროსს გამოჩეკიდან რამდენიმე დღეში მშობლები კლავენ და ჭამენ. ბუნებრივ კონკურენტებს შესაძლოა მიეკუთვნებოდეს ორბი, სვავი, ყაჯირი, მთის არწივი. ჰყავთ მსოფლიოს სხვადასხვა ზოოპარკში, მათ შორის, 1976 წელს 2 ბატკანძერი ჰყავდათ თბილისის ზოოპარკშიც. დაფიქსირებულია ტყვეობაში გამრავლების ფაქტიც (1 მართვე, 1973, ალმა-ათის ზოოპარკი).[4] შეტანილია საქართველოს წითელ ნუსხაში.[8]
გალერეა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
-
ესპანეთში -
ფრენა -
კვერცხი -
.jpg)
.jpg)
).jpg)
სქოლიო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- ↑ 1.0 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 ჯანაშვილი ა., ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 2, თბ., 1977. — გვ. 229.
- ↑ 2.0 2.1 კუტუბიძე მ., ფრინველების ნომენკლატურული ტერმინოლოგია, თბ.: „მეცნიერება“, 1973. — გვ. 11, 103.
- ↑ 3.0 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 3.6 3.7 დარჩიაშვილი გ., საქართველოს არიდული და სემიარიდული ეკოსისტემების ფრინველთა სარკვევი, გვ. 30, თბ., 2002.
- ↑ 4.0 4.1 4.2 4.3 საქართველოს სსრ წითელი წიგნი, მთ. რედ. ვ. კაჭარავა, გვ. 33–34, თბ.: გამომც. „საბჭოთა საქართველო“, 1982.
- ↑ Lammergeier (Gypaetus barbatus). BirdID's Bird Guide. BirdID. ციტირების თარიღი: 31 მაისი, 2020.
- ↑ 6.0 6.1 6.2 6.3 Бёме Р. Л., Жордания Р. Г., Кузнецов А. А. Птицы Грузии. — Тб.: «Сабчота Сакартвело», 1987.
- ↑ 7.0 7.1 7.2 7.3 Бёме Р. Л., Динец В. Л., Флинт В. Е., Черенков А. Е. Птицы. Энциклопедия природы России / Под общ. ред. В. Е. Флинта. — М.: ABF, 1996. С. 126. 432 с.
- ↑ საქართველოს „წითელი ნუსხის“ დამტკიცების შესახებ. საკანონმდებლო მაცნე. matsne.gov.ge (2 მაისი, 2006). ციტირების თარიღი: 31 მაისი, 2020.