მეწამული ბილწასოკო

მეწამული ბილწასოკო
	;
მეცნიერული კლასიფიკაცია
სამეფო:	სოკოები
განყოფილება:	ბაზიდიუმიანი სოკოები
კლასი:	აგარიკომიცეტები
რიგი:	ფირფიტოვანნი
ოჯახი:	ამანიტასებრნი
გვარი:	ამანიტა
სახეობა:	მეწამული ბილწასოკო
ლათინური სახელი
	Amanita porphyria Alb. & Schwein., 1805
NCBI	78358
EOL	1029541
MB	171128

მეწამული ბილწასოკო (ლათ. Amanita porphyria) — ამანიტას გვარის სოკო ამანიტასებრთა ოჯახისა.

არასაჭმელ სოკოდ ითვლება. ახასიათებს არასასიამოვნო სუნი და გემო. უმად მიღების შემთხვევაში იწვევს მოწამვლას. ფართოდაა გავრცელებული ევროპაში. იზრდება წიწვოვან და ფოთლოვან ტყეებში, ზაფხულ-შემოდგომით. გამოუცდელ მესოკოვეს იგი შესაძლოა ადვილად აერიოს ბევრად უფრო შხამიან სოკოებში, მაგალითისთვის როგორიცაა თავჭედილა.^[1]

სოკო პირველად აღწერეს გერმანელმა მიკოლოგებმა ლიუის დევიდ შვეინიცმა და იოჰანეს ბაპტისტა ფონ ალბერტინიმ 1805 წელს როგორც Amanita porphyria.

სამეცნიერო სინონიმები:

Agaricus porphyrius (Alb. & Schwein.) Fr. 1821
Agaricus recutitus Fr. 1838
Amanita recutita (Fr.) Gillet 1874
Amanitina porphyria (Alb. & Schwein.) E.-J. Gilbert, in Bresadola 1941

აღწერა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ქუდის დიამეტრი — 5-9 სმ, თავდაპირველად ზარისებრია, შემდგომში — გაშლილი, ნაცრისფერი, ყავისფერ-ნაცრისფერი ან მონაცრისფრო-მეწამული. დაფარულია აბრეშუმისებრი ბოჭკოებით და ზოგჯერ საერთო საბურველის ნარჩენებით. კიდეები სადა, ღარების გარეშე.

რბილობი — თხელხორციანი, თეთრი, უმი კარტოფილის სუნითა^[2]^[3] და ბოლოკის მსგავსი გემოთი.^[2]^[4]

ფეხის სიგრძე — 8-13 სმ, სისქე — 1-2 სმ, გლუვი, თეთრი ან ღია ყვითელი, ზოგჯერ ქუდის ფერი. ცილინდრული, ძირში ბოლქვისებრი, ჩამჯდარია ნახევრად თავისუფალ, ოდნავ დანაკვთულ თეთრ ვოლვაში.^[5] საყელო სადაა, თეთრი, მოყვითალო ან ნაცრისფერი.

ჰიმენოფორი — ფირფიტებიანი, თავისუფალი ან სუსტად შეზრდილი, რბილი, ხშირი, თეთრი ფერის.

სპორების მტვერი — თეთრი, სპორები — 9 მკმ, თითქმის მომრგვალებული, ამილოიდური.^[4]

ეკოლოგია და გავრცელება[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ფართოდაა გავრცელებული ევროპაში, განსაკუთრებით სკანდინავიაში. გავრცელების არეალი აგრეთვე მოიცავს ჩრდილოეთ ამერიკას. დაფიქსირებულია ავსტრალიაშიც.^[6]

იზრდება ღარიბ, მჟავე ნიადაგზე, უპირატესად წიწვოვან ტყეებში^[7] (ნაძვი, ფიჭვი), იშვიათად ფოთლოვან ტყეებში (მუხა, წიფელი, არყი). მთებში გვხვდება ზღვის დონიდან 1600 მეტრამდე.

სეზონი — ზაფხულიდან შემოდგომამდე.

მსგავსი სახეობები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

კვებითი ღირებულება[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ოდნავ შხამიანია. უმად მიღების შემთხვევაში იწვევს მოწამვლას. შეიცავს ტოქსიკურ ნივთიერება ბუფოტენინს, რომელიც ასწრაფებს სისხლის მიმოქცევას და გააჩნია ჰალუცინოგენური ეფექტი. სოკოს თერმულად დამუშავების შემდეგ მასში არსებული ტოქსინი იშლება,^[8] მიუხედავად ამისა სოკო არ კარგავს უსიამოვნო სუნსა და გემოს და ამიტომაც არასაჭმელ სოკოდ ითვლება.

გალერეა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ლიტერატურა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

Грюнерт Г. Грибы / пер. с нем. — М.: „Астрель“, „АСТ“, 2001. — С. 24. — (Путеводитель по природе). — ISBN 5-17-006175-7.
Лессо Т. Грибы, определитель / пер. с англ. Л. В. Гарибовой, С. Н. Лекомцевой. — М.: „Астрель“, „АСТ“, 2003. — С. 151. — ISBN 5-17-020333-0.
Уду Ж. Грибы. Энциклопедия = Le grand livre des Champignons / пер. с фр. — М.: „Астрель“, „АСТ“, 2003. — С. 20. — ISBN 5-271-05827-1.
Сержанина Г. И. Шляпочные грибы Белоруссии. — Минск: Наука и техника, 1984.

რესურსები ინტერნეტში[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

შეგიძლიათ იხილოთ მედიაფაილები თემაზე „მეწამული ბილწასოკო“ ვიკისაწყობში.
მეწამული ბილწასოკო MycoBank-ზე (ინგლისური)
მეწამული ბილწასოკო Index Fungorum-ზე (ინგლისური)

სქოლიო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

↑ Phillips, Roger (2010). Mushrooms and Other Fungi of North America. Buffalo, NY: Firefly Books, გვ. 33. ISBN 978-1-55407-651-2.
↑ ^2.0 ^2.1 Bon, Marcel (1987). The Mushrooms and Toadstools of Britain and North-Western Europe. Hodder & Stoughton, გვ. 298. ISBN 0-340-39935-X.
↑ (2018) Funga Nordica Agaricoid, boletoid, clavarioid, cyphelloid and gasteroid genera. Copenhagen: Nordsvamp, გვ. 383. ISBN 978-87-983961-3-0.
↑ ^4.0 ^4.1 (2013) Le guide des champignons France et Europe (French). Belin, გვ. 296. ISBN 978-2-7011-8289-6.
↑ ნახუცრიშვილი ივ., საქართველოს სოკოები / რედ. და თანაავტ. არჩ. ღიბრაძე, თბ.: „ბუნება პრინტი“ და საქართველოს ბუნების შენარჩუნების ცენტრი, 2006. — გვ. 137, ISBN 99940-856-1-1.
↑ Amanita porphyria Alb. & Schwein.. Atlas of Living Australia. Commonwealth Scientific and Industrial Research Organisation (CSIRO). ციტირების თარიღი: 2020-04-13
↑ MushroomEXpert. ციტირების თარიღი: 2013-03-04.
↑ Toxicitate. 123pilze.de. ციტირების თარიღი: 4 აპრილი, 2021.

[Phillips-1] Phillips, Roger (2010). Mushrooms and Other Fungi of North America. Buffalo, NY: Firefly Books, გვ. 33. ISBN 978-1-55407-651-2.

[Bon-2] 2.0 ^2.1 Bon, Marcel (1987). The Mushrooms and Toadstools of Britain and North-Western Europe. Hodder & Stoughton, გვ. 298. ISBN 0-340-39935-X.

[FN-3] (2018) Funga Nordica Agaricoid, boletoid, clavarioid, cyphelloid and gasteroid genera. Copenhagen: Nordsvamp, გვ. 383. ISBN 978-87-983961-3-0.

[Eyssartier-4] 4.0 ^4.1 (2013) Le guide des champignons France et Europe (French). Belin, გვ. 296. ISBN 978-2-7011-8289-6.

[5] ნახუცრიშვილი ივ., საქართველოს სოკოები / რედ. და თანაავტ. არჩ. ღიბრაძე, თბ.: „ბუნება პრინტი“ და საქართველოს ბუნების შენარჩუნების ცენტრი, 2006. — გვ. 137, ISBN 99940-856-1-1.

[Australia-6] Amanita porphyria Alb. & Schwein.. Atlas of Living Australia. Commonwealth Scientific and Industrial Research Organisation (CSIRO). ციტირების თარიღი: 2020-04-13

[mushroom-7] MushroomEXpert. ციტირების თარიღი: 2013-03-04.

[8] Toxicitate. 123pilze.de. ციტირების თარიღი: 4 აპრილი, 2021.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]