1995 წლის აზერბაიჯანის სახელმწიფო გადატრიალების მცდელობა
| 1995 წლის აზერბაიჯანის სახელმწიფო გადატრიალების მცდელობა | |||
|---|---|---|---|
| თარიღი | 1995 წლის 13–17 მარტი | ||
| მდებარეობა |
 აზერბაიჯანი | ||
| მხარეები | |||
| |||
| მეთაურები | |||
| |||
| დანაკარგები | |||
| |||
1995 წლის აზერბაიჯანის სახელმწიფო გადატრიალების მცდელობა (აზერ. Azərbaycanda dövlət çevrilişinə cəhd) — სახელმწიფო გადატრიალების მცდელობა აზერბაიჯანელი სამხედროების მიერ, პოლკოვნიკ როვშან ჯავადოვის მეთაურობით, რომელიც იყო სპეცდანიშნულების პოლიციის რაზმის ხელმძღვანელი (OPON). ჯგუფის მიზანი იყო ქვეყნის კონტროლის ხელში აღება და ყოფილი პრეზიდენტის, აბულფაზ ელჩიბეის ძველ თანამდებობაზე დაყენება.
გადატრიალება ჩაიშალა, როდესაც თურქეთის პრეზიდენტმა სულეიმან დემირელმა შეიტყო, რომ თურქეთში შეთქმულების მხარდამჭერები იყვნენ და აზერბაიჯანის პრეზიდენტს, ჰეიდარ ალიევს შეატყობინა ამის შესახებ. 1995 წლის 17 მარტს აზერბაიჯანის შეიარაღებული ძალების ნაწილებმა ალყა შემოარტყა აჯანყებულთა ბანაკს და თავს დაესხა მათ, რის შედეგადაც მოკლეს პოლკოვნიკი ჯავადოვი.
ისტორია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
1994 წლის 12 დეკემბერს სპეციალიზებული ჯგუფი, მათ შორის კორკუტ ეკენი (თურქეთის ეროვნული სადაზვერვო ორგანიზაცია, MİT), იბრაჰიმ შაჰინი, აიჰან ჩარკინი (თურქეთის პოლიციის სპეციალური ოპერაციების დეპარტამენტი) და აბდულა ჩატლი (მკვლელი), გაემგზავრნენ თურქეთიდან აზერბაიჯანში OMON-ის 60 პოლიციელისგან შემდგარი ნაწილის მოსამზადებლად. ისინი მიიწვია OMON-ის მეთაურმა და გადატრიალების მეთაურმა, როვშან ჯავადოვმა.[1] KGB/FSB და CIA ყურადღებით აკვირდებოდნენ მოვლენებს.[2]
გაზეთ Yeni Şafak-ის ცნობით, გადატრიალება თურქი პოლკოვნიკის, ნეკაბეთინ ერგენეკონის ხელმძღვანელობით იყო განხორციელებული. ამ დროს ის ადიამანის ჟანდარმერიის პოლკის მეთაური იყო. თუმცა, სხვა გაზეთები იუწყებოდნენ, რომ ის 1982 წელს გადადგა დაკავებული თანამდებობიდან.[3]
გადატრიალება ჩაიშალა მას შემდეგ, თურქეთის პრეზიდენტმა სულეიმან დემირელმა 1995 წლის 10 მარტს თავის აზერბაიჯანელ კოლეგას აცნობა ამის შესახებ.[4] 14 მარტს აზერბაიჯანის შინაგან საქმეთა მინისტრმა რამილ უსუბოვმა ტელევიზიით გამოაცხადა CPT-ის გაუქმების შესახებ. გადაწყვეტილება მიღებულ იქნა იმის გამო, რომ IPTF „თითქმის უმართავ სუბიექტად იქცა, რომელიც მთლიანად სამინისტროს დაქვემდებარებაშია და კრიმინალურ სამყაროსთან თანამშრომლობს“.
1995 წლის 17 მარტს აზერბაიჯანის შეიარაღებული ძალების ნაწილებმა ალყა შემოარტყეს აჯანყებულებს და თავს დაესხნენ მათ, რომლის დროსაც მოკვდა როვშან ჯავადოვი.
აჯანყების შემდგომი მდგომარეობა და თურქეთი[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
1996 წლის MİT-ის ანგარიშის მიხედვით (თურქეთის ეროვნული სადაზვერვო ორგანიზაცია), თურქეთის პრემიერ-მინისტრმა ტანსუ ჩილერმა მინისტრს აივაზ გოკდემირს, პოლიციის უფროს მეჰმედ აგარს, იბრაჰიმ შაჰინს და კორკუტ ეკენს საშუალება მისცა ელჩიბეის პრეზიდენტად დაყენების მიზნით.[5]
ელჩიბეი იყო თურქეთის ნაციონალისტური მოძრაობის პარტიის (MHP) ერთ-ერთი პოლიტიკოსის ალფარსლან თურქეშის იდეოლოგიური მოკავშირე. თურქეთის მიერ გადატრიალების მცდელობის მხარდაჭერამ ასევე გამოიწვია დიპლომატიური კრიზისი თურქეთსა და აზერბაიჯანს შორის, ხოლო ამ უკანასკნელმა ქვეყანამ ოფიციალურად მოითხოვა მოხსენება გადატრიალების მოწყობის შესახებ.[6]
1996 წლის Susurluk-ის მოხსენებაში (სუსურლუქის სკანდალის შემდეგ) ნათქვამია, რომ პრემიერ მინისტრ ჩილერის მთავარი მრჩევლები, აკარ ოკანი და სულეიმან კამილ იუსეორალი, მონაწილეობდნენ გადატრიალებაში. სუსურლუქის კომისიის წევრი ფიქრი საღლარი ამტკიცებდა, რომ გადატრიალების მიზანი იყო ავღანეთიდან ნარკოტიკების შემოსატანი მარშრუტის დაცვა.[7]
მოგვიანებით პრესაში გავრცელდა ინფორმაცია, რომ ერგენეკონის ბანდა, რომლის წევრიც გენერალი ველი ქუჩუკია, პასუხისმგებელი იყო გადატრიალების მცდელობაზე, რაც მიუთითებს სუსურლუქსა და ერგენეკონს შორის ურთიერთობაზე.[8]
ლიტერატურა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- de Waal, Thomas (2003). Black Garden: Armenia and Azerbaijan Through Peace and War. New York: New York University Press. ISBN 978-0-8147-1945-9.
- „1998 Report“ (PDF). Ankara: Human Rights Foundation of Turkey. 2000. დაარქივებულია ორიგინალიდან (PDF) — 2009-02-05. ციტირების თარიღი: 2021-10-27. მითითებულია ერთზე მეტი
|archiveurl=და|archive-url=(დახმარება); მითითებულია ერთზე მეტი|archivedate=და|archive-date=(დახმარება); დამოწმება journal საჭიროებს|journal=-ს (დახმარება)
რესურსები ინტერნეტში[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
სქოლიო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- ↑ „Bu oyunun adı üç maymunlar“. Yorum. Radikal (თურქული). 1998-06-25. ციტირების თარიღი: 2008-12-29. ციტატა: „KGB'nin adamıyken CIA'ya kayan ve çok taraflı çalışmalarıyla dikkat çeken Ruşen Cevadov'a Azerbaycan'da darbe yaptırılmasına kalkışmaktır.“
- ↑ (HRFT 1998, p. 49)
- ↑ Dönmez, Ahmet (19 ივლისი 2008). „Veli Küçük'ün komutanı Ergenekon: Vatan hainleri soyadımı kirletti“. Zaman (თურქული). დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2008-10-11. ციტირების თარიღი: 2008-12-25.
- ↑ Aslaneli, Hakan; Yoruk, Zafer F (1996-11-06). „'Traffic Monster' reveals state-mafia relations“. Turkish Daily News. Hürriyet. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2013-01-14. ციტირების თარიღი: 2008-12-11.
- ↑ Savumlu, Serpil; Doğan, Şahin (4 ნოემბერი 2006). „Susurluk'tan 10 yıl sonra“. Gündem. Evrensel (თურქული). დაარქივებულია ორიგინალიდან — 3 ივლისი 2009. ციტირების თარიღი: 23 დეკემბერი 2008.
- ↑ (HRFT 1998, p. 50)
- ↑ (HRFT 1998, p. 50)
- ↑ „Report: Garih's execution warrant issued in 1995“. Today's Zaman. 2008-12-17. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2013-07-18. ციტირების თარიღი: 2008-12-26. ციტატა: „This was at a time when the Ergenekon organization was trying to overthrow late Azerbaijani President Haydar Aliyev and reinstate Elçibey, who was ousted in 1993 in a coup d'état.“