ჰომოსექსუალობა აზერბაიჯანში

მასალა ვიკიპედიიდან — თავისუფალი ენციკლოპედია
I Şah Abbas Səfəvinin gənc oğlanla eşqbazlığı[1][2], rəssam:Məhəmməd Qasım, 1627-ci il, Luvr muzeyi, Paris.

ჰომოსექსუალობა აზერბაიჯანში — მოიცავს ინფორმაციას ჰომოსექსუალობის შესახებ სხვადასხვა დროს აზერბაიჯანულ საზოგადოებაში (მათ შორის ირანის აზერბაიჯანსა და არანში). იმის მიუხედავად, რომ უძველესს და შუა საუკუნეების დროს არსებული ინფორმაცია ძირითადად მმართველ კლასსა და სასახლეებს მოიცავს, არსებობს იმის მტკიცებულება, რომ ამგვარი ურთიერთობები არსებობდა ფართო მასებშიც.

ანტიკური ხანა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

აზერბაიჯანში არ არის მოპოვებული უძველესი ინფორმაცია ერთსქესიანთა ურთიერთობებთან დაკავშირებით. აზერბაიჯანი იყო ზოროასტრიზმის ერთ – ერთი ყველაზე გავრცელებული კერა. ცნობილია, რომ ზოროასტრიზმის დროს ჰომოსექსუალობა ისჯებოდა სიკვდილით.[1]

შუა საუკუნეები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

კავკასიის ალბანეთში[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ქრისტიანობა მე-4-ე საუკუნიდან ოფიციალურად გამოცხადდა რელიგიად კავკასიის ალბანეთში. ქვეყნის ზოგიერთ ნაწილში ზოროასტრიელები იწყებენ ბატონობას. იმისდა მიუხედავად, რომ ორივე რელიგიამ აკრძალა ჰომოსექსუალობა, ზოგიერთ საზოგადოებას ჯერ კიდევ ჰქონდა ასეთი სახის ურთიერთობა. ამის შესახებ ინფორმაციას გვაწვდის მოისეი კალანკატლიმ თავის ნაშრომში ალბანეთის ისტორია :

„ იმ დროს ალბანეთის დიდგვაროვნებმა ჩაიდინეს უკანუნო ქორწინება. მათ შორის იყო პირველი კოკინელი მმართველი, სამი ოჯახი არსაშაშენის გუბერნიიდან, შემდეგ კი ხურჯების ოჯახიდან კურას მეორე მხარეს, ვაკის პროვინციაში და ტუიერაკის ოჯახი, რომლებიც სამღვდელოებას ინახავდნენ არჯაკანის ეკლესიაში. კათოლიკეები ლანძღავდნენ მათ უკანონო ქორწინების გამო და არღვევდნენ ამ ქორწინებებს. მაგრამ მათ უარი არ თქვეს საკუთარ ბოროტებებზე და განადგურდნენ დედამიწაზე. “

"ალბანეთის ქვეყნის ისტორიაში" მოვლენები, რომლებიც წინ უძღოდა ჯავანშირის სიკვდილით დასჯას მე -7 საუკუნის ალბანეთში, შემდეგნაირად იყო აღწერილი:

„ როდესაც დიდებული ჯავანშირი ისვენებდა, უსახელმო ბინძურმა და ბოროტმა დაივიწყა ჯავანშირის სიყვარული, უკიდურესი პატივისცემა, მამის სახლზე ზრუნვა და ჯავანშირის მოკვლა სცადა და მისი მეგობრებიც ამ საქმეში დაიხმარა. მან ჯავანშირი საძაგელი სიამოვნებისკენ მოუწოდა. “


არაბი ხალიფების ხანა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

Dörd adam yaraşıqlı gəncə baxarkən. I Yassar dövrü
Dörd adam yaraşıqlı gəncə baxarkən. I Yassar dövrü

VIII საუკუნეში აზერბაიჯანი და არანი შევიდა არაბულ ხალიპატში, გავრცელდა ისლამური რელიგია ამ მხარეებში. მიუხედავად იმისა, რომ ისლამი ცალსახად კრძალავს ერთსქესიან ურთიერთობებს, არსებობს გარკვეული მტკიცებულება, რომ ამგვარი ურთიერთობა საიდუმლოებას ინარჩუნებს მმართველ წრეებსა და სასახლეებში. იმ პერიოდის ცნობილი ისტორიკოსის ალექსანდრე თავის ნაშრომში "Mirror for the Prince" -ში წერდა, „იქნება ეს ქალი ან ახალგაზრდა ბიჭი მნიშვნელობა არ აქვს. გაატარეთ ზამთარი ბიჭებთან და ზაფხული ქალებთან".[2]


იუდეველი მეცნიერის სამუელ იბნ იაჰი წერდა: „ის რომ ექიმები კაცებს ეუბნებიან, რომ ქალებთან ურთიერთობა იწვევს ნაადრევ დაბერებას და სხვა დაავადებებს, ეს იწვევს კაცებში ახალგაზრდა ბიჭების მიმართ მიდრეკილებას.”[3] ხურემისტულიმა მოძრაობამ, რომელიც მიმართული იყო არაბული მმართველობის წინააღმდეგ, შეძლო გავლენა მოახდინოს უფრო დიდ მასაზე, რომელიც თავის თავდაპირველ პრინციპებს იღებდა მაზდაკისტური მოძრაობიდან. ასევე შერჩა სხვადასხვა ცხოვრების სტილი. ამ საზოგადოებაში, არაბ ისტორიკოსთა უმეტესობის ცნობებში არის ინფორმაცია, რომ დალევა და ჯგუფური სექსი თავისუფალი იყო.[4][5] ასეთ შემთხვევებში ერთსქესიანი ურთიერთობების არსებობაც შესაძლებელი იყო.[6]


მონღოლების მმართველობის დროს, თურქმენთა დინასტიები და საფავიდები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

თურქულ – მონღოლური დინასტიების მასობრივი დასახლება აზერბაიჯანში X საუკუნეში იწყება.[7][[მონღოლეთის მონღოლთა დიდი ინპერიის, ჩინგიზ ყაენის მიერ შექმნა "იასას" 48-ე მუხლი, რომელიც ასევე მოიცავს ერთსქესიან ურთიერთობებს. .[8]


საავიაციო მმართველობის პერიოდს აღნიშნავენ სასახლეებიდან ჰომოსექსუალობის გამორიცხვა.[9]საფაბად– ის ადრეულ ხანაში დიდ ქალაქებში სპეციალური ადგილები იყო ხელმისაწვდომი მეძავებისთვის. ამ სახლების ზოგიერთი ნაწილი იურიდიულად ფუნქციონირებდა და იბეგრებოდა.[10] დოქტორი შამსი თავის წიგნში წერს ნაყოფიერებას სპარსულ ლიტერატურაში: “საფაბის შაჰი ისმაილი, თაბრიზში მეორედ მოსვლისას 8 ლამაზი ბიქი ჰაშთ-ბეჰიშთის სასახლეში წაიყვანა და სასირცხვილო მოქმედებები შეასრულა. შემდეგ კი ბრძანა კიდევ 10 ასეთი ახალგაზრდა ბიჭის მოყვანა”[11]

ახალი ხანა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

Mütribin portreti. Əzim Əzimzadə, çəkildiyi il bilinmir

ჰომოსექსუალები, რომლებიც შუა საუკუნეებიდან საიდუმლოდ ცხოვრობდნენ ცარისტული რუსეთი~ცარისტული რუსეთის დროს, დაიწყეს ინტენსიფიკაცია ეკლესიის შესუსტების გამოყენებით. 1 პეტრემ, რომელმაც რამდენჯერმე იმოგზაურა აზერბაიჯანში, 1716 წელს პირველად მოვაწერე ხელი ჰომოსექსუალობის შესახებ კანონს. კანონი კრძალავს ჰომოსექსუალობას ჯარში.

რუსეთის იმპერიის აზერბაიჯანული ხანატების მემკვიდრეობის შემდეგ, ცარმა I ნიკოლოზმა ხელი მოაწერა 995-ე კანონს, რომლითაც გააუქმებს მამაკაცებს შორის ჰომოსექსუალობას. კანონი კრძალავს სქესობრივ კავშირს ორ ბიჭს შორის. ვინც დაარღვია კანონი, უნდა გადაეყვანათ ციმბირში 3-5 წლის განმავლობაში. ის ფაქტი, რომ ჰომოსექსუალები ქმნიან ღონისძიების მახლობლად უამრავ ადამიანს, განსაკუთრებით ხელოვნების სპეციალისტებს, უბრალოდ ინახავდა ამ კანონის წესს. მიუხედავად იმისა, რომ ჰომოსექსუალიზმი იმ დროს ლიტერატურის ერთ-ერთი მთავარი თემა იყო, სახელმწიფოს მოწინააღმდეგეები ჰომოსექსუალური მარკებით ისჯებოდნენ..[12] დიდმა აჯანყებებმა, რომლებიც დაიწყო ცარისტულ რუსეთში, გამოიწვია იმპერიის მნიშვნელოვანი რეფორმები 1905-1907 წლებში. მიუხედავად იმისა, რომ ეს პერიოდი განიხილება, როგორც რუსეთის ვერცხლის ხანა, ჰომოსექსუალობა შეიძლება ჩაითვალოს რუსეთის ოქროს ხანად. უამრავი მეცნიერი, ხელოვნების მოღვაწე და მწერლები, რომლებმაც ნათლად აჩვენეს თავიანთი ორიენტაცია, ამ პერიოდში შექმნეს შესანიშნავი ნამუშევრები.[12]

თუმცა, მიუხედავად ყველა აკრძალვისა, XIX საუკუნეში ჰომოსექსუალობის შესახებ გარკვეული ინფორმაცია ხელმისაწვდომი გახდა იმდროინდელი პრესის საშუალებით. გამოქვეყნდა 1906 -ში, ჟურნალი მოლა ნასადრინი . ჟურნალის 37-ე ნომერში, რომელიც გამოქვეყნდა 1907 წლის 2 ოქტომბერს, ცხადყოფს, რომ ბიჭობა ამ პერიოდში იყო გავრცელებული: … ჩვენ მხოლოდ მაჰმადიანური ხალხი ვიცით და სხვა ვერ ვხედავთ. როდესაც სამყარო ზემოდან გამოიყურება, იგი ხედავს ყველა ერს ქვეცნობიერად და რა თქმა უნდა, მათ ეს კარგად იციან. და ქალღმერთი ხედავს, რომ არც ერთ ერში არ არის ჩვეულებრივი ქორწინება, გარდა იმისა, რომ ჩვენ მაჰმადიანი ვართ."[13]


ყარაბაღის კავშირის ანსამბლეის დიფაი პროგრამის მე -19 მუხლის თანახმად, რომელიც არსებობდა 1905-1917 წლებში, ჰომოსექსუალები მკაცრად დაისჯებოდნენ.[14]


აზერბაიჯანი საბჭოთა კავშირის დროს[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

1917 წლის ოქტომბრის რევოლუციის შემდეგ ჩამოყალიბდა ლენინის საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკა, ხოლო 1920 წლის 28 აპრილს აზერბაიჯანი შეუერთდა ახლად შექმნილ კავშირს.[15] ლენინმა გააუქმა ნიკოლოზ I-ის 1832 წლის კანონი, რომელიც კრძალავდა ჰომოსექსუალობას. თუმცა, აზერბაიჯანში კანონი არ შეცვლილა და 1923 წელს აკრძალვა დაემატა ქვეყნის კონსტიტუციას.[16][17] სტალინი, რომელიც ლენინის გარდაცვალების შემდეგ მოვიდა ხელისუფლებაში, 1934 წელს აკრძალა მამრობითი სქესის ჰომოსექსუალობას მთელ სსრკ-ში. საბჭოთა სისხლის სამართლის კოდექსის 121-ე მუხლი ითვალისწინებს ჰომოსექსუალობას, როგორც სახელმწიფოს წინააღმდეგ ჩადენილ დანაშაულს, ისჯებოდა ხუთი წლით თავისუფლების აღკვეთით და იძულებითი შრომით იმავე პირობებით. სოციალისტებმა განაცხადეს, რომ ეს არის დასავლეთის ქმედება და კაპიტალიზმი. ჰომოსექსუალური ასოციაციები და მცირე ლობივები, რომლებიც აქტიურად მოქმედებენ ევროპასა და ამერიკაში 1968 წლიდან, ასევე დაიწყეს სსრკ-ში ადამიანის უფლებების პრობლემების გაშუქება მსოფლიო მედიაში.[18]


თანამედროვე პერიოდი[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

აზერბაიჯანში რესპუბლიკის გამოცხადების შემდეგ, ქვეყნის კონსტიტუციის 113-ე მუხლი ჰომოსექსუალობას კრძალავდა.[19][20] თუმცა, 2001 წელს ჰომოსექსუალიზმის ამკრძალველი კანონი ჰეიდარ ალიევის მიერ, სისხლის სამართლის კოდექსიდან ამოღებულ იქნა.[21] ეს კი თავის მხრივ ქვეყანას საშუალება მისცა ევროპის საბჭოში გაწევრიანებულიყო.[22]

2007 წელს აზერბაიჯანში პირველად შეიქმნა "გენდერი და განვითარების" სოციალური კავშირი ლესბოსელი, ბისექსუალი ქალებისა და ტრანსსექსუალების მიმართ დისკრიმინაციის წინააღმდეგ. როდესაც ის დაარსდა, ქალთა უფლებების ორგანიზაციამ კიდევ უფრო გააფართოვა თავისი შესაძლებლობები გეი და ბისექსუალი მამაკაცების შორის.[23] შემდეგ წლებში შეიქმნა 3-ზე მეტი LGBT ორგანიზაცია სხვადასხვა თარიღით.[24][25]


აზერბაიჯანელი ჰომოსექსუალი მხატვარი ბაბი ბადალოვი 2008 წელს მოინდომა ინგლისში ემიგრანტად წასვლა[26], მაგრამ ბაბი ითვლებოდა თავშესაფრისთვის არასაკმარისად, რადგან ჰომოსექსუალობა არ არღვევდა კანონს აზერბაიჯანში[27].

22 იანვარს 2014 წელს „თავისუგალი ლგბტ" ორგანიზაციის ლიდერმა, ლგბტ აქტივისტმა ისა შაჰმარლიმ, თავი მოიკლა იმ ოფისში, სადაც ის მუშაობდა. ეს ღონისძიება განხილვის საგნად იქცა ლგბტ უფლებების დამცველთა მიერ აზერბაიჯანში, რომელიც განხილვის საგანი გახდა როგორც ეროვნულ, ისე მის ფარგლებს გარეთ. ისა შაჰმარლის გარდაცვალების ისტორია მიღებულ იქნა აზერბაიჯანში ლგბტ თემის მიერ და ჰომოფობიის დღე 'მიერ შემწყნარებელი ხალხის მიერ..[28][29]

კულტურაში[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

მკვლევარი, რომელიც მეტწილად ისტორიის სფეროში გამოკვლევით არის ცნობილი მურატ ბარდაქჩიმ დაწერა მრავალი წიგნი და ენციკლოპედია (მაგალითად, ენციკლოპედია ირანკა).[30]) აბაზისტების დროს დატყვევებული თურქი ბიჭები ერთგულების წყარო წარმოადგენდნენ სპარსულ ლიტერატურაში ჰომოსექსუალური სიყვარულის გამოსახულებას. მსგავსი მიდგომა შეინიშნება."[31] ფუზულიმ თავის სააბაზანოს აჩრდილი მოუწოდა თავის პარიკმახერს და თქვა: "მე ისევ არ გავიქცევი მაშინაც კი, თუ სისხლს ვასხამ იატაკზე მოაჯირის დანით.".[32] ერთ-ერთი თემა, რამაც მნიშვნელოვანი გავლენა მოახდინა სპარსულენოვან ლიტერატურაში, არის სულთან მაჰმუდ ღაზნალის სიყვარული მონისადმი, სახელად აიაზ. ეს მოვლენა, რომელიც ფარუკინის დივანზე სპეციალური ნაკვეთით არის გამოსახული, ასევე იმოქმედა ეპიკური სიყვარულის ლეგენდებზე, როგორებიცაა „ხოსროვი და შირინი" და „ლეილი და მაჯუნუნი ”..[33] აჰვადი მურაგაი ერთ-ერთ თავის ნაწარმოებში დაწერა თავისი სიყვარული და ვნება ახალგაზრდა ბიჭის მიმართ.[33]

ზოგი მკვლევარი აზერბაიჯანს მიიჩნევს, როგორც სუფიზმის ერთ-ერთ ცენტრად. სუფიური ნაწარმოებები დამახასიათებელია XII-XVIII საუკუნეების მრავალი პოეტის ნაწარმოებებისთვის. ამასთან, მკვლევართა უმეტესობა ხაზს უსვამს სუფიური ლიტერატურის საერო და რელიგიურ დიდებას.[33] სუფიელები ჰომოსექსუალურ ან ჰეტეროსექსუალურ სიყვარულს უწოდებენ „ფიგურალურ სიყვარულს" და ამტკიცებენ, რომ ნამდვილი სიყვარული ღმერთია. რიჩარდ ფრენსის ბურტონი წერს, რომ სუფიებს ერთსა და იმავე საწოლში ეძინა ახალ ქრისტიანებთან, რომლებიც სასადილო ოთახებში ღვინოს ამარაგებდნენ .[33]


2009 წელს მწერალ ალი აქბარის ნაწარმოებმა, რომელიც მოგვიტხრობს ორ ჰომოსექსუალ ბიჭის სიყვარულზე (არტუში და ზაური), ხალხის დიდი რეაქცია გამოიწვია აზერბაიჯანში.[34] ერთ-ერთი გმირი იყო სომეხი და ამან კიდევ უფრო გაზარდა რეაქცია და აიკრძალა წიგნი.[35]

ინტერნეტ რესურსები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

  1. ↑ THE ZOROASTRIAN FAITH AND HOMOSEXUALITY დაარქივებული 2022-01-22 საიტზე Wayback Machine. , religioustolerance.org, İstifadə tarixi: 21 aprel 2015
  2. ↑ Eşcinselliğin Toplumsal Tarihi” – Halit Erdem Oksaçan, İstanbul, 2012, səh. 148
  3. ↑ Homosexuality and Islam დაარქივებული 2015-05-08 საიტზე Wayback Machine. , religionfacts.com, İstifadə tarixi: 27 aprel 2015
  4. ↑ C. Bayramlı - Babək və Hürrəmilik (yalanlar və gerçəklər), Bakı, Kitab aləmi, 2011, səh. 209-211, 248-254
  5. ↑ N. Vəlixanlı – Ərəb Xilafəti və Azərbaycan, Bakı, 1992, səh. 71-73
  6. ↑ Arthur Goldschmidt, Lawrence Davidson, “A concise history of the Middle East”, Westview Press; Eighth Edition (July 21, 2005), pp. 245-248
  7. ↑ V. Ömərov -Azərbaycan dövləti ərəb xilafəti tərkibində, Səs qəzeti, 12 sentyabr 2012
  8. ↑ Genghis Khan’s constitutional ban on homosexuality revealed, pinknews.co.uk, İstifadə tarixi: 28 aprel 2015
  9. ↑ Willem Floor - A Social History of Sexual Relations in Iran, 2008, səh. 322
  10. ↑ Willem Floor - A Social History of Sexual Relations in Iran, 2008, səh. 341-342
  11. ↑ S.Shamisā - Shāhedbāzi dar adabiyāt-e fārsi , Enteshārā t-e Ferdous, Tehran, 1381 (2002), səh.217
  12. ↑ 12.0 12.1 Where is it illegal to be gay?. BBC News. ციტირების თარიღი: 29 aprel 2015.
  13. ↑ Molla nəzrəddin, XXXVII nömrə დაარქივებული 2019-10-25 საიტზე Wayback Machine. , 2 okyabr 1907
  14. ↑ Əzizov Eldar Əziz oğlu - Difai: XX əsrin əvvəllərində.
  15. ↑ Azərbaycan Milli Ensiklopediyası. "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi, Bakı, 2007
  16. ↑ İqor Kon - Soviet Homophobia, gay.ru, İstifadə tarixi: 29 aprel 2015
  17. ↑ Dan Healey GLQ 8:3 Homosexual Existence and Existing Socialism New Light on the Repression of Male Homosexuality in Stalin's Russia p. 349–378 2002
  18. ↑ Resource Information Center about Soviet and Russia, Official Website of the US Department of Homeland Security, İstifadə tarixi: 29 aprel 2015
  19. ↑ United Nations High Commissioner for Refugees. Azerbaijan: Information On The Treatment Of Homosexuals. Unhcr.org. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2012-10-09. ციტირების თარიღი: 29 aprel 2015.
  20. ↑ Russian S.F.S.R. (1966). რედ. Harold Joseph Berman: Soviet criminal law and procedure: the RSFSR codes (University of California original), Harvard University Press, გვ. 196. 
  21. ↑ Council of Europe. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2013-05-08. ციტირების თარიღი: 29 aprel 2015.
  22. ↑ Azerbaijan. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2013-07-17. ციტირების თარიღი: 29 aprel 2015.
  23. ↑ DISCRIMINATION AND VIOLENCE AGAINST LESBIANS, BISEXUAL WOMEN AND TRANSGENDER PEOPLE IN AZERBAIJAN REPUBLIC
  24. ↑ Eurovision 2012: Azerbaijan's gays not welcome at home, Dina Newman, BBC, 15 September 2011, İstifadə tarixi: 29 aprel 2015
  25. ↑ Iran's "gay" Eurovision jibes strain Azerbaijan ties დაარქივებული 2015-10-08 საიტზე Wayback Machine. , Margarita Antidze, Reuters, May 22, 2012, İstifadə tarixi:29 aprel 2015
  26. ↑ FREE BABI BADALOV! (GAY AZERI ARTIST FACES IMMINENT DEPORTATION FROM THE UK). Chto Delat Platform (19 September 2008).
  27. ↑ Hywel Bishop. (Sunday, 7 September 2008) Babi Badalov campaign update. LGBT Asylum News.
  28. ↑ Mersinliler Pazar akşamı İsa Şahmarlı için elele Bakü’ye yürüyor, Alper Tolga Akkuş, 25/01/2014, İstifadə tarixi:29 aprel 2015
  29. ↑ Azerbaycan’da LGBT aktivisti intihar etti, CNN Türk, 23.01.2014, İstifadə tarixi:29 aprel 2015
  30. ↑ HOMOSEXUALITY iii. IN PERSIAN LITERATURE. Encyclopædia Iranica (December 15, 2004).
  31. ↑ Murat Bardakçı- ’Gay’ler eskiden esnaftan sayılır ve padişahın huzurunda yapılan resmigeçitlere bile katılırlardı, Hürriyet qəzeti, 27 Ağustos 2006, İstifadə tarixi:28 aprel 2015
  32. ↑ S. O Murray, “Corporealizing Medieval Persian and Turkish Tropes,” in Islamic Homosexualities,ed. S. Murray and W. Roscoe, New York, 1997, pp. 132-141
  33. ↑ 33.0 33.1 33.2 33.3 Encyclopædia Iranica, HOMOSEXUALITY IN PERSIAN LITERATURE, İstifadə tarixi: 28 aprel 2015
  34. ↑ Mina Muradova: Artush and Zaur Causing Public Scandal დაარქივებული 2017-11-13 საიტზე Wayback Machine. . CentrAsia. 6 March 2009, İstifadə tarixi: 29 aprel 2015
  35. ↑ Artush and Zaur Withdrawn from Sales დაარქივებული 2016-09-17 საიტზე Wayback Machine. . 10 March 2009, İstifadə tarixi: 29 aprel 2015
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/w/index.php?title=ჰომოსექსუალობა_აზერბაიჯანში&oldid=4461759“-დან