ჰეიდარ ალიევის გამზირი (ბაქო)
ჰეიდარ ალიევის გამზირი (აზერ. Heydər Əliyev prospekti) — მდებარეობს ბაქოს ნიზამის რაიონში, გადაჭიმული სამხრეთ-დასავლეთიდან ჩრდილო-აღმოსავლეთისაკენ. გამზირი იწყება ჰეიდარ ალიევის ცენტრის მახლობლად მდებარე სატრანსპორტო კვანძთან და მთავრდება სატრანსპორტო კვანძთან, მეტროსადგურ კოროგლუსთან.
ისტორია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
წარსულში გამზირს (ხათაის გამზირთან ერთად, რომელიც შემდეგ მისგან გამოეყო) ბალახანის გზატკეცილს უწოდებდნენ, ბალახანის სახელი ჰქვია დიდ სოფელს, რომელიც მდებარეობს გზატკეცილთან. მსგავსი სახელი ჰქონდა ბალახანის ქუჩას (ახლანდელი ფიზულის ქუჩა, აუზის ქუჩა საბჭოთა კავშირის დროს), რომელიც ავტომაგისტრალის ყველაზე სამხრეთ ნაწილთან იყო დაკავშირებული.
ცარიზმის პერიოდის განმავლობაში, ავტომაგისტრალი უკიდურესად ცუდ მდგომარეობაში იყო. კლასონმა, რომელიც ბაქოში წირვაზე 1900 წელს მივიდა, აღნიშნა თავის ჩანაწერებში, რომ ბალახანი მართლაც მოწყვეტილი იყო ქალაქიდან, რადგან მაგისტრალი გატეხილი ეტლებით იყო სავსე და ყველაფერი ღრმა ხვრელებში იყო [1]. 1910 წელს ქალაქის მთავრობას დაევალა შეექმნა პროექტი ტრამვაის ხაზის გასასვლელად მაგისტრალის გასწვრივ, მაგრამ ეს გეგმები არ განხორციელებულა.
ვიწრო სიგრძის რკინიგზის ამოქმედებამდე, 1923 წლამდე, ბალახანსკოეს გზატკეცილი დარჩა ერთადერთ სატრანსპორტო არტერიად, რომლის გასწვრივ ტვირთი იგზავნებოდა აფშერონის ნახევარკუნძულის სათევზაო ადგილებში.
საავტომობილო გზის გასწვრივ საცხოვრებელი შენობების დიდი ნაწილი სამხრეთ მონაკვეთზე (სოფელი მონტინა) იყო თავმოყრილი და ეს ძირითადად სოფლის ტიპის სახლები იყო. საავტომობილო გზის როლი გაიზარდა ინდუსტრიალიზაციის წლებში, როდესაც დაიწყო მასობრივი სამოქალაქო და სამრეწველო განვითარება ბაქოს ჩრდილოეთ და ჩრდილო-აღმოსავლეთის გარეუბანში, რამაც შემდგომში შექმნა ნარიმანოვისა და ნიზამის რაიონები.
1930 წელს 12 – კილომეტრიანი მაგისტრალის რიყის ქვის საფარი თვენახევარში შეიცვალა ასფალტ – ბეტონით [2]. ბალახანსკოს მაგისტრალი სატვირთო და სამგზავრო გადაზიდვების საავტომობილო გზის როლს ასრულებდა და იქცა ერთ-ერთ მთავარ რადიალურ მაგისტრალად, რომელიც აკავშირებს დასავლეთის საცხოვრებელ ზონას ინდუსტრიულ ზონასთან [3].
ომის შემდგომ ეპოქაში ბალახანსკოეს გზატკეცილს მოსკოვსკის პროსპექტი ეწოდა. 1955 წელს სარკინიგზო ხაზის გადაკვეთის მონაკვეთზე ექსპლუატაციაში იქნა 20 მეტრი სიგანის ესტაკადა, რომელსაც მიიღო არაოფიციალური სახელწოდება ბაგიროვსკის ხიდი - საბჭოთა ბაქოს სატრანსპორტო არქიტექტურის ერთ-ერთი თვალსაჩინო ობიექტი, დამზადებულია სტალინური იმპერიის სტილში [4].
90-იანი წლების დასაწყისში გამზირის სამხრეთ მონაკვეთს (კადირბეკოვას ქუჩაზე, ყოფილი ზავოკზალნაიას მე-10 ქუჩამდე), რომლის სიგრძე 4 კილომეტრი იყო, ხატაის გამზირზე გადაკეთდა. 2004 წელს გამზირს ეწოდა ჰეიდარ ალიევის საპატივცემულოდ (სახელი მოსკოვის გამზირი მიენიჭა თბილისის გამზირის მონაკვეთს ქალაქის სხვა ნაწილში). 2007 წლიდან გამზირი განმეორებით განვითარდა და გაფართოვდა - დანგრეული იქნა მრავალი დანგრეული საცხოვრებელი კორპუსი და ლიკვიდირებულია არასამუშაო სამრეწველო ობიექტები, ხოლო გამზირის სიგანე, რომელიც ადრე 32 მეტრი იყო, 45-მდე გაიზარდა, ზოგან 55 მეტრამდე (10 ზოლი) [5]. 2013 წელს დამტკიცდა გამზირის რეკონსტრუქციის პროექტი [6].
2010-იან წლებში ჰეიდარ ალიევის გამზირზე აღმართეს დიდი საზოგადოებრივი შენობები, მაგალითად ჰეიდარ ალიევის ცენტრი, რომელიც ბაქოს ერთ-ერთი სიმბოლო გახდა; SOCAR კოშკი, ქალაქის ერთ-ერთი ყველაზე მაღალი შენობა, ასევე Azersu ოფისის კოშკი, სპორტსმენების სოფელი, ასევე ტანვარჯიშის ეროვნული არენა და ა.შ.
რესურსები ინტერნეტში[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
სქოლიო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- ↑ Михаил Классон. Особенности Бакинского колорита (Классон Р. Э. в Баку).
- ↑ Я. Гуревич (1930). Асфальтовое покрытие Баку — Промысла. «За рулём», № 13.
- ↑ Фарида Гасымова (2013). Развитие транспортной инфраструктуры г. Баку с 20-x до начала 90-x гг. XX векa. Текст научной статьи по специальности «Строительство и архитектура».
- ↑ Оксана Буланова. Легенды Багировского моста в Баку.
- ↑ Проспект Гейдара Алиева капитально реконструирован. «Азертадж». 25 декабря 2008 г.
- ↑ Дома на проспекте Гейдара Алиева будут снесены[მკვდარი ბმული]. «Deyerler». 18 февраля 2013 г.