ჯურო არნოლდი

ჯურო არნოლდი
დაბადების თარიღი	24 მარტი, 1853(1853-03-24)
დაბადების ადგილი	Ivanec
გარდაცვალების თარიღი	22 თებერვალი, 1941(1941-02-22) (87 წლის)
საქმიანობა	ფილოსოფოსი და პოეტი
ალმა-მატერი	დაწყებითი სკოლა
ჯურო არნოლდი ვიკისაწყობში

ჯურო არნოლდი (ხორ. Đuro Arnold, დ. 24 მარტი, 1853 – გ. 22 თებერვალი, 1941) — ხორვატი მწერალი და ფილოსოფოსი.

ადრეული წლები და განათლება

ჯური არნოლდი დაიბადა ივანისა და სოფია ვუკანიჩის ოჯახში, ის მათი 24 შვილიდან მე-19 შვილი იყო. მისი წინაპრები შვეიცარიიდან ჩამოვიდნენ საფრანგეთის რევოლუციის დროს. იგი დაიბადა ივანეცში და ბავშვობის წლები კრაპინაში გაატარა. დაწყებითი სკოლა ზაგრებში, ხოლო საშუალო სკოლა ვარაჟდინში და ზაგრებში, 1873 წელს დაამთავრა.

1874 წელს ჯურო არნოლდი ჩაირიცხა ზაგრების უნივერსიტეტის ფილოსოფიის ფაკულტეტზე, სადაც სპეციალობით ფილოსოფია აირჩია, ხოლო დამატებით ისწავლა ისტორია და გეოგრაფია. ბოსნიის კრიზისის დროს იგი გაიწვიეს სამხედრო სამსახურში, რის გამოც მხოლოდ 1879 წელს შეძლო ზაგრების გიმნაზიაში პროფესორის თანამდებობაზე დანიშნულიყო. 1880 წელს არნოლდმა დისერტაცია დაიცვა თემაზე „ეთიკა და ისტორია“ (Etika i povijest), რომელიც 1879 წელს გამოქვეყნდა და იგი ზაგრების უნივერსიტეტის ფილოსოფიის პირველი დოქტორი გახდა. სწავლა მან გააგრძელა გოტინგენის უნივერსიტეტში (1880 წელს), ხოლო შემდეგ — ბერლინსა და პარიზში (1881-1882 წლებში).

შემოქმედება

1889 წლიდან ჯურო არნოლდი იყო სამეფო პედაგოგიური სკოლის დირექტორი. 1894 წელს იგი დანიშნეს ზაგრების უნივერსიტეტის ფილოსოფიის ფაკულტეტზე რიგგარეშე პროფესორად, ხოლო 1896 წლიდან იქვე გახდა თეორიული და პრაქტიკული ფილოსოფიისა და პედაგოგიკის სრული პროფესორი. მან პედაგოგიური საქმიანობა 1923 წელს დაასრულა. არნოლდი ორჯერ იყო ზაგრების უნივერსიტეტის ხელოვნების ფაკულტეტის დეკანი — 1898-1899 და 1912-1913 წლებში, ხოლო 1899-1900 წლებში ეკავა უნივერსიტეტის რექტორის თანამდებობა.

1891 წელს იგი დაინიშნა ხორვატიის მეცნიერებათა და ხელოვნების აკადემიის საბჭოს წევრად, ხოლო 1899 წელს — სრულუფლებიან წევრად. 1902-1909 წლებში არნოლდი ხელმძღვანელობდა „მატიცა ხორვატსკას“. 1892 წელს იგი გახდა ხორვატიის პედაგოგიურ-ლიტერატურული საზოგადოების საპატიო წევრი, ხოლო 1924 წელს — ხორვატიის „დრაკონების ძმათა საზოგადოების“ წევრი და კრაპინას საპატიო მოქალაქე.

მწერალი

მწერალის რანგში არნოლდის ნაშრომი წარმოადგენს ხორვატიის რომანტიკული ავგუსტ შენოასა და ფრანიო მარკოვიჩის ტრადიციების პოეზიის გაგრძელებას. მისი პირველი გამოჩენა, როგორც მწერლის იყო პოემა „პრი პოვრატკუ“ („დაბრუნებისას“, Vienac, 1873). იგი ძირითადად პატრიოტულ სიმღერებს, რომანტიკულ ლექსებს და ბალადებს წერდა, რომელთა თემაც იყო ხორვატიის ისტორია და ფოლკლორი, აგრეთვე რეფლექსიური ლირიკაც, რომელიც გამოქვეყნდა ისეთ ჟურნალებში, როგორიცაა Vienac (1873-1886, 1888-1891, 1893-1902), Hrvatska lipa (1875), Hrvatski dom (1876), Obzor (1898, 1900, 1901, 1904), Prosvjeta (1904-1913), Hrvatsko kolo (1905, 1906, 1908, 1930), Katolički list (1906, 1915, 1916), Hrvatska smotra (1907-1910, 1933), Hrvatsko pravo (1908, 1924), Koledar hrvatskoga katoličkoga narodnoga đaštva (1909, 1910), Serafinski perivoj (1909–1913), Književni prilog (1911, 1912, 1913-1915), Hrvatska (1912, 1914, 1915), Hrvatska prosvjeta (1914-1918), Naša misao (1914, 1915), Jeka od Osijeka (1918, 1919), Vijenac (1923, 1925, 1927), Hrvatsko pravo (1924, 1925), Omladina (1924, 1925), Hranilovićeva spomenica (1925), Selo i grad (1928-1929, 1930, 1931), Hrvatski list (1939), Novo doba (1940) და სხვ. მან დაწერა მხოლოდ ერთი მოთხრობა „Samo četvrt sata“ (Vienac, 1880, 15-18).

ჯურო არნოლდი წერდა ფსევდონიმებითა (ივანჩანინი, გეორგ არნოლდი) და კოდებით (A., G. A., Gj. A., Gj. A-d, Gj. Ar., O. D., R. R.). მან გამოუშვა პოეზიის რამდენიმე კრებული, ხოლო მისი პოემა „დომოვინა“ განსაკუთრებით პოპულარული გახდა. მისი ნამუშევრები გამოქვეყნდა მრავალ ანთოლოგიაში, კალენდარში და ალმანახებში. მისი რჩეული ლექსები თარგმნილია ჩეხურ, ესპერანტო, გერმანულ, სლოვაკურ და იტალიურ ენებზე. არნოლდმა თავისი ლიტერატურული შეხედულებები გამოთქვა „მატიცა ხორვატკას“ კონფერენციებზე: „ხელოვნება და მეცნიერება“, „მოიძიებს თუ არა ხელოვნება რწმენას?“ და „ერთიანი ხორვატული ეროვნული კულტურა“ (Glas Matice hrvatske, 1906, 1908, 1909).

ფილოსოფოსი

თავისი ფილოსოფური ხედვებით არნოლდი გავლენას ახდენდა ლაიბნიცზე, იოჰან ფრიდრიხ ჰერბარტსა და ჰერმან ლოცეზე, და წარმოადგენდა „სულიერ პოზიტივიზმს“, იმ შეხედულებას, რომ სამყაროს ცოდნა შესაძლებელია მხოლოდ მეცნიერების, ხელოვნებისა და რელიგიის გაერთიანებული ძალებით. ის წერდა ფილოსოფიის საფუძვლის საკითხებზე, რომელთა შორისაც განსაზღვრა ფილოსოფია როგორც „არსებობის საბოლოო მიზეზებისა და მიზნების მეცნიერება“.

ნაშრომში „Zadnja bića“ („ბოლო არსებები“, Rad JAZU, 1888, 93) არნოლდმა წარმოსახა მსოფლიო, რომელიც შედგება განსხვავებული ტიპის უბრალო, უცვლელი, სულისმაგვარი „ბოლო არსებებით“, რომლებიც დაკავშირებული არიან შეხების შეგრძნებით და იერარქიულად დაჯგუფებული არიან ცნობიერების სხვადასხვა დონეზე, სადაც აბსოლუტური ცნობიერება, ანუ ღმერთი, წარმოადგენს იერარქიის მწვერვალს. არნოლდის მიხედვით, რწმენა წარმოადგენს ადამიანის უმაღლეს თავდაცვასა და მისი სულიერი ფუნქციების ჰარმონიის ძირითად პრინციპს.

ზოგიერთი მოსაზრებით, თავის გვიანდელ ნაშრომებში, როგორიცაა „O psihologiji bez duše“ და „Monizam i kršćanstvo“ (Rad JAZU, 1909, 176 და 178), არნოლდმა დაარღვია თავისი ადრეული ფილოსოფიური შეხედულებები. თუმცა სხვა მკვლევრები, მათ შორის პავლო ვუკ-პავლოვიჩი, სტეფან მატიჩევი და ბლაჟენკა დესპოტი, ამტკიცებენ, რომ არნოლდის ფილოსოფიური შეხედულებები ერთიანი და თანმიმდევრული იყო — სულიერი პლურალიზმი, რომელიც სრულად არ გამორიცხავს სულიერ მონიზმს.

არნოლდი არის ხორვატული ფილოსოფიური ტერმინოლოგიის ერთ-ერთი დამფუძნებელი. იგი ორი მნიშვნელოვანი სახელმძღვანელოს ავ „ლოგიკა და ფსიქოლოგია“, ავტორია, რომლებიც სამი ათეული წლის განმავლობაში გამოიყენებოდა როგორც სტანდარტული სახელმძღვანელო (textbooks) საშუალო სკოლებში.

არნოლდის ინიციატივით, 1896 წელს ზაგრების უნივერსიტეტის ფილოსოფიის ფაკულტეტზე დაარსდა პედაგოგიური სემინარია, რომლის მიზანი იყო მომავალი საშუალო სკოლის მასწავლებლების თეორიული და პრაქტიკული მომზადება. როგორც პედაგოგი, საგანმანათლებლო სისტემის ორგანიზატორი, ფილოსოფიის ფაკულტეტის პედაგოგიკის პირველი პროფესორი და პედაგოგიური სემინარის პირველი ხელმძღვანელი, არნოლდმა მნიშვნელოვანი გავლენა მოახდინა მასწავლებლების მრავალ თაობაზე.

არნოლდი გარდაიცვალა ზაგრებში.