ხალა (პური)

ხალა — არის ებრაული ტრადიციული დაწნული სადღესასწაულო პური. ჩალას პურს მიირთმევენ შაბათსა და დღესასწაულებზე. გარედან დაბრაწული, შიგნიდან კი ტკბილი და ჰაეროვანია.

ეტიმოლოგია

ერთმნიშვნელოვნად დადგენილი არ არის სიტყვა „ხალას“ ეტიმოლოგია. სავარაუდოდ, ვერსია ეხება სიტყვას „ჰალალთან“ (გახვრეტა, ცარიელი გახდება) ან აქადურ „ელუსთან“ („სუფთა“).

ცნობილია, რომ ეს სიტყვა პირველად აშკენაზელმა ებრაელებმა გამოიყენეს XV საუკუნეში ავსტრიაში პურის დასახელების მიზნით და გავრცელდა აღმოსავლეთ ევროპაში XVII საუკუნეში. ადრე ამ პროდუქტს „berhes“, ან ზოგად სიტყვას „lehamim“ უწოდებდნენ, ხოლო სიტყვა „chala“ გამოიყენებოდა მღვდლების სასარგებლოდ გამოყოფილი ნაწილის აღსანიშნავად.

ამ პურს სხვა სახელები და სახობები აქვს ევროპის ქვეყნებში, ასე მაგალითად სამხრეთ გერმანიაში ამზადებენ მსგავს პურს რომლის შემადგენლობაში არ არის კარაქი და კვერცხი. დასავლეთ გერმანიაში მას ეძახიან „დაზერი“ და „დაჩერი“. ასევე უნგრეთში, უნგრული „ბარჰესი“, ლიეტუვური და ლატვიური „კიტკე“, სლოვაკური „ვიანოკა“, სომხური „ქორეგი“, ბერძნული „ცურეკი“, პოლონური „ჩაკა“, პოლონეთში დიდ სადღესასწაულო ჩალას „კოილეტშს“ უწოდებენ. მსგავს პურებში ბევრი ასევე შეიცავს კარაქს და რძეს.

ოდესღაც ხალას უწოდებდნენ ცომის პატარა ნაჭერს, რომელიც შესაწირავად ტაძარში მიჰქონდათ. მას აცხობდნენ და მიირთმევდნენ მღვდლები – ამის უფლება მხოლოდ მათ ჰქონდათ.

დამზადება

ხალას ტრადიციულ რეცეპტში შედის მრავალი კვერცხი, თეთრი ხორბლის ფქვილი, წყალი, შაქარი, მარილი, საფუარი. ცომს შემოახვევენ და აძლევენ საჭირო ფორმას, რის შემდეგაც მას ათქვეფენ კვერცხით ისე, რომ გამოცხობისას ოქროსფერი პრიალა ქერქი მიიღონ. თავზე ხშირად ასხურებენ ყაყაჩოს თესლს ან სეზამის თესლს.

ცნობილია, რომ ბიბლიური ხალა სქელი იყო, პურის უმეტესობისგან განსხვავებით და ამიტომ ამისთვის საჭიროა სპეციალური მომზადების ტექნოლოგია . ადრეული შუა საუკუნეებში გაჩნდა საუკეთესო (თეთრი ხორბლის) ფქვილისგან ჩალას დამზადების ტრადიცია .

სიმბოლიზმი

ჰალა ღრმად სიმბოლური კულინარიული პროდუქტია. ჩალას განსხვავებულ ფორმას აქვს თავისი მნიშვნელობა: ნაქსოვი პიგტეილი ნიშნავს სიყვარულს, ხოლო ცომის სამი ზოლი პიგტეილში, თითოეული განასახიერებს ცალკეულ კონცეფციას: სიმართლე, მშვიდობა და სამართლიანობა.

ლიტერატურა

• Ха́лы // Товарный словарь. Том 9 / Гл. ред. И.А. Пугачев, М.: Госторгиздат, 1961. — გვ. 193—194.
• Claudia Roden. What Is Challah?. My Jewish Learning. ციტირების თარიღი: 2017-07-10.
• Gill Marks, Encyclopedia of Jewish Food, Houghton Mifflin Harcourt, 2010, ISBN 9780544186316.
• Mendy Hecht. What is Challah. Chabad.org. ციტირების თარიღი: 2017-07-10.
• Encyclopaedia Judaica / edited by Fred Skolnik and Michael Berenbaum, ტ. 8, Keter Publishing House, 2007, ISBN 78-0-02-865936-7 .