შინაარსზე გადასვლა

ციოყ დადიშქელიანი

მასალა ვიკიპედიიდან — თავისუფალი ენციკლოპედია
ციოყ (მიხეილ) დადიშქელიანი

ციოყ (მიხეილ) მოსოსტრის ძე დადიშქელიანი (გ. 1841) — სვანეთის სამთავროს ნაწილის მმართველი, ჩუბეხევის მფლობელი. ბაბა-ციოყის ძის — თენგიზის შვილიშვილი.

მამის, მოსოსტრის გარდაცვალების შემდეგ (1821) სამთავროს დედის — დიგორხანის დახმარებით და აქტიური მონაწილეობით მართავდა. რუსეთის ქვეშევრდომობაში შესვლის ოფიციალური გაფორმების მიზნით თბილისში ჩასული დიგორხანი უშუალოდ როზენს შეხვდება და თავისი ვაჟიშვილის — ციოყის სახელით რუსეთის ქვეშევრდომობაში შესვლის პირობა მისცა. როზენმა ციოყის სახელზე შეადგინა წერილი, რომელშიც მეფის სახელით ჩუბე ხევის მფლობელობის შენარჩუნებას და უშიშროების უზრუნველყოფას ჰპირდებოდა[1]. 1833 წლის აპრილში ციოყის, მაისში კი თათარყანის ოფიციალური დაფიცება მოხდა. მეფის მთავრობამ ყურად არ იღო არც თათარყანის და არც ციოყის თხოვნა — თითოეული მათგანი ყოფილიყო ბალსქვემო სვანეთის ერთადერთი მფლობელი. იმპერიის ინტერესი სწორედ ორი სუსტი მფლობელის არსებობა იყო და არა და ერთი ძლიერის, ამიტომ ხელმწიფემ დადიშქელიანთა სამთავროს ორად გაყოფა ოფიციალურად სცნო.

ქვეშევრდომობის ოფიციალური აღიარების შემდეგ, მეფის მოხელეთა უშუალო მონაწილეობით, შედგა ციოყის (მიხეილად იწოდა) და თათარყანის (ნიკოლოზი) „სათხოვარი პუნქტები“[2]. ციოყის „სათხოვარში“ ჩამოთვლილი იყო მისი მოსაზღვრე სამფლობელოები; „სათხოვარი პუნქტების“ მეორე მუხლი ციოყის მემკვიდრეებისადმი მფლობელობის უფლების გადაცემას ითვალისწინებდა; მესამე მუხლით ციოყის კომპეტენციაში მხოლოდ სამოქალაქო საქმეები რჩებოდა, სისხლის სამართლის საქმეები საერთო კანონმდებლობის საფუძელზე რუსეთის სათანადო უწყების კომპეტენციას განეკუთვნებოდა; მეოთხე მუხლით რუსეთის მთავრობა ციოყის სამფლობელოს დაცვას კისრულობდა; მეხუთე მუხლით — რუსეთის მთავრობას ციოყის სამფლობელოში აღმოჩენილი წიაღისეულის ექსპლუატაციის უფლება ეძლეოდა — ოღონდ შემოსავლის გარკვეული ნაწილი უშუალო მფლობელსაც უნდა მიეღო; მეექვსე მუხლი, ციოყსა და მის მემკვიდრეებს რუსეთის მფარველობაში სვანეთის დანარჩენი ნაწილების შეყვანისათვის მხარდაჭერის აღმოჩენას ავალებდა; მერვე და მეცხრე მუხლები, ციოყს და მის მემკვიდრეებს რუსეთის სათანადო მოხელეების, ჯარისა და სხვა ოფიციალური წარმომადგენლებისადმი მორჩილებას, მათთვის სათანადო დახმარების აღმოჩენას ავალდებულებდა; მეათე მუხლი ციოყს ავალდებულებდა რუსეთისათვის ერთგულების დასამტკიცებლად თავისი შვილი ბექირბი (ალექსანდრედ წოდებული) მძევლად მიეცა; მეთერთმეტე მუხლი ციოყისათვის ძალაუფლების ნიშნების ბოძებას ვარაუდობდა[3][კ 1].

1833 წლის 9 დეკემბერს ციოყის, ხოლო 25 დეკემბერს თათარყანის „სათხოვარი პუნქტები“ უმაღლესად დაამტკიცეს[4][5]. ამიერიდან ციოყი და თათარყანი სვანეთის მფლობელებად (რუს. Владетели Сванетии) იწოდებიან, ოღონდ მთავრის უფლებებში. 1834 წელს სახელისუფლებო ნიშნები და ტიტულები გადაეცა და მაიორის ჩინი ებოძა, მოინათლა მართლმადიდებლური წესით და დაირქვა სახელი — მიხეილი. მფარველობდა სვანეთში მყოფ მისიონერებს. 1840 წლის დეკემბერში შვილთან და 73 სვან მებრძოლთან ერთად მონაწილეობდა რუსეთის არმიის ლაშქრობაში აფხაზეთში, წებელდელების წინააღმდეგ. დაიღუპა 1841 წლის სექტემბერში, უბიხეთში ჩრდილოეთ კავკასიელ მთიელებთან ბრძოლისას. მისი შვილების (მ.შ. მემკვიდრე კონსტანტინეს) მეურვეობა ციოყის დედამ — დიგორხანმა ითავა.

  • ბოროზდინი კ., სამეგრელო და სვანეთი. 1884-1861, ტფ., 1934;
  • Думин С. В., Чиковани Ю. К. Дворянские роды Российской империи. Том 4. Князья Царства Грузинского / Под ред. С. В. Думина. – М.: Линкоминвест, 1998. – გვ. 88.
  1. «Просительные пункты»

    Сванетского князя Циока Дадишкелиани, удостоенные Высочайшего утверждения.

    1

    Я нижепоименованный князь Циох Мисустров, сын Дадишкелиани, один из владетелей Сванетцев, храброго и в древности славного народа и законный владелец оного; от дня подписки сего акта, по совершении клятвенного обещания по обряду, предаю себья со всем моим настоящим и будущим потомствам и со всеми моими влвдениями, лежащими меж Кавказских гор на вершинах рек Ингура, Баксани, границащими с болшою Кабардою, Аланию, Мингрелию и Рачинским округом, в вечное и верное рабство и поданство Высочащей Всероссийской Державы, ныне счастливо царствующему, Всепреслетлейщему, Державнейщему государю Императору Николаю Паыловичу самодержцу всея России и Его Императорского Величества Всероссийского престола Наследнику Его Императорского Высочества, Государю Цесаревичу, Великому князю Александру Николаевичу и Высоким Его Преемникам.

    2

    Да благостью Его Императорского Величества Всемилостейшего моего Государя и повелителя, предоставлено будет мне, сыну моему и всему моему потомству по старшинству колена пользоватся правами и преимуществами владетеля со всеми обязанностями верноподданого раба Всероссийского Государя Императора, яко верховного моего и приемников моих Великого Государя и повелителя, на что да буду осчастливлен Высочайшею Его Императорского Величества Грамотою.

    3

    Да милосердием Его Императорского Величества Всемилостивейшего моего Государя и повелителя, предоставлены будет мне и приемникам моим суд и расправа во владении моем по делам гражданским, исключая уголовных по смертоубийству или измене, в каковых случаях обязываюсь преступников представлять всегда ближайшему Российскому Начальству для поступления с ними по законам.

    Маловажныя же поступки, у горцев таковыми почитаемые, воровство, грабеж и побой от одного другому причиняемый, да позволено будет мне наказывать по прежнему до времени/поре подвластные мне Сванетцы выйдут из полудикого состояния и о лакомятся с законами и обычаями Российскими.

    4

    Да силою Высокославного оружия Его Императорского Величества Всемилостивейшего Государя моего и повелителя ограждены будут земли и народ мне принадлежащие, в случае надобности в такой защите от могущих быть внешних врагов моих.

    5

    Да от щедрот Его Императорского Величества Всемилостивейшего Государя моего и повелителя, не оставлен я буду некоторую частю дохода в случае разрабатывания во владении моем золоты, серебрянных или иных каких руд.

    6

    Во взаимность вышесказанных моих просьб к его Императорскому Величеству Всемилостивейшему моему Государю и повелителю, я ниже поименованный с приемниками моими обязуюсь от Его Императорского Величества постановленным, как то Главноуправляющему Грузии, или кто от него из Генералов или других чиновников будет прислан повиноваться во всем, якобы верноподанный раб Всероссийскому Государю Императору, н всеми зависящими от меня мерами стараться склонить к поступлению в вечное рабство и поданство и неподвластных мне племен Сванетского народа, в горах обитающего.

    7

    Я с преемниками моими обязуюсь Российским войскам, если бы они пришли в мое владение, способствовать к выстройке домов или временных саклей и доставлять дрова безденежно.

    8

    Я с преемниками моими обязуюсь оным войскам доставлять ячмень, по неимению пшеницы и других зерновых хлеба и сена за цены умеренные, стараясь всеми мерами по всеподаннейшему моему усердию, чтобы недостатка ни в юм до, сколько способы земли то дозволяют.

    9

    Я с преемниками моими обязуюсь, и случае отыскания и разрабатывания руд Российскими художниками доставлять по возможности число рабочих за цену от горного начальства определенную.

    10

    В докозательство чистосердечного верноподаннического моего усердия, залогом верности к Всемилостивейшему моему Государю, и ныне же представил сына моего князя Бекирбея Дадишкелиани Сванетского его Императорского Величества Генерал-Адютанту Барону Григорию Владимировичу Розену 1-ому для оставления его в Тифлисе.

    11

    Прибегая к неизреченному милосердию Его Императорского Величества Всемилостивейшему Государя моего и повелителя, осмеливаюсь всеподаннеише просить в знак Высочайшего благоволения ко мне, осчастливить владельческий дом мой пожалованием мне Грамоты и знаков отличия по благоусмотрению Правительства, которыебы оставались в роде моем навсегда.

    12

    По высочайшей конфирмации сих пункиов, я прошу точную с оных копию, за свидетельством Главноуправляющего Грузией Генерал-Адютанта Барона Розена 1-го, сообщить мне для хранения в доме моем.

    В заключение всего моего обещания, я за свое лицо и за всех преемников моих утверждаю сие мое всеподаннейшее моление к Его Императорскому Величеству приложением собственной руки моей, предавая все на благоусмотрение Великого Императора Всемилостейшего Государя моего и повелителя.

    — ЦИАЛ, ф. 1268, оп. 9, д. 64, л. 85-90
  1. Акты, собранные Кавказской археографической комиссией, т. VIII, №349, Тифлис, 1881, ст. 463
  2. Центральный государственный исторический архив СССР в Ленинграде, ф. 1286, оп. 9, д. 64, л. 28-29.
  3. ЦГИАЛ, ფონდი 1286, ანაწ. 9, ს. 64, ფურც. 29-31
  4. Полное собрание законов Российской империи, собрание 2-ое (1825-1881), т. IX, указ 6673 а, ст. 41
  5. Полное собрание законов Российской империи, собрание 2-ое (1825-1881), т. IX, указ 6673 б, ст. 41-42