ჩილი
ჩილი — კენკროვანი ხილის მცენარის ჯიშები Capsicum-ის გვარიდან, რომლებიც ეკუთვნიან ბატატისებრთა Solanaceae ოჯახს და მოჰყავთ მათი სიცხარის გამო. ის გამოიყენება სანელებლად მრავალ სამზარეულოში სიმძაფრის/სიცხარის დასამატებლად. კაპსაიცინი და მასთან დაკავშირებული კაპსაიცინოიდები ჩილის წიწაკას ინტენსივობას ანიჭებენ მიღების ან ადგილობრივი გამოყენებისას. ჩილი გამოირჩევა სიცხარისა და არომატის ფართო სპექტრით. ეს მრავალფეროვნება ჩილის ფხვნილის სხვადასხვა სახეობის ხელმისაწვდომობის მიზეზია, რომელთაგან თითოეულს თავისი გემო და სიცხარის დონე აქვს.
ჩილი წარმოიშვა ცენტრალურ ან სამხრეთ ამერიკაში და პირველად მექსიკაში გაშენდა. ევროპელმა მკვლევარებმა ჩილი წიწაკა ძველ სამყაროში XVI საუკუნის ბოლოს კოლუმბიური გაცვლის დროს შემოიტანეს, რამაც გამოიწვია მსოფლიოს მასშტაბით მრავალი ჯიშის კულტივაცია საკვებისა და ტრადიციული მედიცინისთვის. Capsicum-ის ხუთი სახეობა ფართოდ არის გაშენებული, ესენია: annuum, baccatum, chinense, frutescens და pubescens.
ისტორია
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]წარმოშობა
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]წიწაკის მცენარეები წარმოიშვა თანამედროვე პერუსა და ბოლივიაში და დაახლოებით ძვ. წ. 7500 წლიდან ადამიანის რაციონის ნაწილია.[1] ისინი ერთ-ერთი უძველესი კულტივირებული კულტურაა ამერიკაში. ჩილის წიწაკა დაახლოებით 6000 წლის წინ[2][3] აღმოსავლეთ-ცენტრალურ მექსიკაში მოჰყავდათ, და დამოუკიდებლად ამერიკის სხვადასხვა ადგილას, მათ შორის პერუსა და ბოლივიის მაღალმთიანეთში, ცენტრალურ მექსიკასა და ამაზონში. ისინი ერთ-ერთი პირველი თვითდამტვერვადი კულტურა იყო, რომელიც ამ ტერიტორიებზე მოჰყავდათ.
პერუს აქვს კულტივირებული წიწაკის ყველაზე მაღალი მრავალფეროვნება; ეს არის დივერსიფიკაციის ცენტრი, სადაც ხუთივე ჯიში შემოიყვანეს, მოიყვანეს და მოიხმარეს კოლუმბამდელ ხანაში. ველური წიწაკის ყველაზე დიდი მრავალფეროვნება მოიხმარება ბოლივიაში. ბოლივიელი მომხმარებლები განასხვავებენ ორ ძირითად ფორმას: ულუფიკას, სახეობებს პატარა მრგვალი ნაყოფით და არივივისს, პატარა წაგრძელებული ნაყოფით.
რესურსები ინტერნეტში
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]- Plant Cultures: Chilli pepper botany, history and uses
- The Chile Pepper Institute of New Mexico State University
- Capsicums: Innovative Uses of an Ancient Crop
- Chilli: La especia del Nuevo Mundo (Article from Germán Octavio López Riquelme about biology, nutrition, culture and medical topics. In Spanish)
- The Hot Pepper List List of chili pepper varieties ordered by heat rating in Scoville Heat Units (SHU)
სქოლიო
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]- ↑ B Pickersgill (December 1971). „Relationships Between Weedy and Cultivated Forms in Some Species of Chili Peppers (Genus Capsicum)“. Evolution; International Journal of Organic Evolution. 25 (4): 683–691. doi:10.1111/j.1558-5646.1971.tb01926.x. PMID 28564789. S2CID 205772121.
- ↑ Birthplace of the domesticated chili pepper identified in Mexico. EurekaAlert, American Association for the Advancement of Science (21 April 2014).
- ↑ Kraft KH, Brown CH, Nabhan GP, Luedeling E, Luna Ruiz J, d'Eeckenbrugge GC, Hijmans RJ, Gepts P (April 2014). „Multiple lines of evidence for the origin of domesticated chili pepper, Capsicum annuum, in Mexico“. Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America. 111 (17): 6165–6170. Bibcode:2014PNAS..111.6165K. doi:10.1073/pnas.1308933111. PMC 4035960. PMID 24753581.