ჩეჩნეთ-ინგუშეთის ისტორიის, ენისა და ლიტერატურის სამეცნიერო-კვლევითი ინსტიტუტი
ჩეჩნეთ-ინგუშეთის ისტორიის, ენისა და ლიტერატურის სამეცნიერო კვლევითი ინსტიტუტი — შეიქმნა გროზნოში 1931 წელს ცნობილი ჩეჩენი მეცნიერის, მწერლის, საზოგადო და სახელმწიფო მოღვაწის ხალიდ ოშაევის ინიციატივით, რომელიც ასევე გახდა ინსტიტუტის პირველი ხელმძღვანელი. 1957-1958 წლებში ინსტიტუტის დირექტორი იყო დოშლუკო მალსაგოვი, ხოლო 1958-1971 წლებში — აბდულხალიმ სალამოვი.
ისტორია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
1934 წელს, ინგუშეთისა და ჩეჩნეთის გაერთიანების შემდეგ, სამეცნიერო-კვლევითი ინსტიტუტები (ინგუშეთის სამეცნიერო-კვლევითი ინსტიტუტი და ჩეჩნეთის სამეცნიერო-კვლევით ინსტიტუტი) გაერთიანდა და შეიქმნა ჩეჩნეთ-ინგუშეთის ისტორიის, ენის, ლიტერატურისა და ხელოვნების სამეცნიერო-კვლევითი ინსტიტუტი.
ინგუშეთის სამეცნიერო-კვლევითი ინსტიტუტის ფონდები სამეცნიერო ბიბლიოთეკით, რომელიც 7000 ტომს ითვლიდა, დარჩა ქალაქ ორჯონიკიძეში.
1930 წელს ზაურბეკ მალსაგოვი დაინიშნა ჩეჩნეთ-ინგუშეთის ისტორიის, ენის, ლიტერატურისა და ხელოვნების სამეცნიერო-კვლევითი ინსტიტუტის პირველ დირექტორად. 1935 წელს საიდ-ბეი არსანოვი დაინიშნა ინსტიტუტის დირექტორად, რომელიც მუშაობდა 1937 წლის ნოემბრამდე. 1938-1944 წლებში პერიოდულად ინსტიტუტს ხელმძღვანელობენ ოსმან დოლაკოვი, მარიამ ჩენტიევა, იბრაგიმ ოზდოევი და დოშლუკო ალსაგოვი.
13 წლიანი გადასახლების შემდეგ (ინგუშებისა და ჩეჩნების დეპორტაცია), 1957 წელს აღდგა ჩეჩნეთ-ინგუშეთის ასსრ, ამავე წლის 7 ივნისს კი — ისტორიის, ენის, ლიტერატურისა და ხელოვნების სამეცნიერო-კვლევითი ინსტიტუტი. მისი აღდგენის ორგანიზებაში ყველაზე აქტიური მონაწილეობა მიიღო მალსაგოვმა.
ინსტიტუტის განვითარების პირველი წლები იყო ნათელი და ნაყოფიერი. გამოიცა სამეცნიერო შრომები ინგუშთა ისტორიის, ფილოლოგიის, კულტურის, ეკონომიკის შესახებ.
მალსაგოვი ინსტიტუტს ხელმძღვანელობდა 1958 წლამდე. 1958-1970 წლებში ჩეჩნეთ-ინგუშეთის ისტორიის, ენისა და ლიტერატურის სამეცნიერო კვლევითი ინსტიტუტს ხელმძღვანელობს სალამოვ ასხაბოვიჩს.
1970-დან 1991 წლამდე ინსტიტუტის დირექტორები იყვნენ ბაიბულატოვი, მანკიევი და აკაევი.
1970-1990 წლებში ინსტიტუტი მდებარეობდა პეტრე კოსენკოს სახლში. ინსტიტუტს ჰქონდა დიდი ბიბლიოთეკა, რომელშიც შედიოდა დიდი რაოდენობით უნიკალური ისტორიული დოკუმენტები. ინსტიტუტმა არსებობა შეწყვიტა 1995 წელს, ჩეჩნეთის პირველი ომის დაწყების შემდეგ. ბრძოლის დროს განადგურდა ინსტიტუტის საბიბლიოთეკო ფონდი.
ლიტერატურა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- Майрбек Ошаев. О Халиде Дудаевиче Ошаеве // Вестник «Лам». — 2001. — № 6 (август).