შიშლის მეჩეთი
| შიშლის მეჩეთი | |
|---|---|
| Şişli Camii | |
 შიშლის მეჩეთი, სტამბოლი | |
| ზოგადი ინფორმაცია | |
| არქიტექტურული სტილი | ოსმალურ-კლასიკური |
| ქვეყანა | თურქეთი |
| მდებარეობა | შიშლი, სტამბოლი, თურქეთი |
| კოორდინატები | 41°03′41″ ჩ. გ. 28°59′16″ ა. გ. / 41.06139° ჩ. გ. 28.98778° ა. გ. |
| დაიწყო | 28 ივნისი, 1949 |
| დასრულდა | 1949 |
| ზომები და ტექნიკური დეტალები | |
| ზომა | 250px |
| არქიტექტორ(ებ)ი | ალი ვასფი ეგელი |
შიშლის მეჩეთი (თურქ. Şişli Camii) — რომელიც მდებარეობს შიშლის მოედანზე, ბიუიქდერეს გამზირზე, ჰალასკარგაზისა და აბიდე-ი ჰიურრიეტის ქუჩებს შორის, შიშლის რაიონში, სტამბოლი, თურქეთი[1].
1940-იან წლებში სტამბოლის სწრაფი ურბანული ზრდის შედეგად შიში ქალაქის განუყოფელ ნაწილად იქცა, თუმცა რაიონში არც ერთი მეჩეთი არ არსებობდა. მოსახლეობის მოთხოვნით მეჩეთის მშენებლობის ინიციატივა აიღო ქალაქის მერმა ლუთფი ქირდარმა, რომლის შუამდგომლობით მეჩეთის მინდობილ პირებს სიმბოლურ ფასად გადაეცა 3,219 მ² (34,650 ფუტი²) მიწის ნაკვეთი[1].
მეჩეთი დაპროექტებულია კლასიკურ ოსმალურ არქიტექტურულ სტილში არქიტექტორ ალი ვასფი ეგელის მიერ. მისი მშენებლობა დაიწყო 1945 წელს, ხოლო ღვთისმსახურებისთვის გაიხსნა 1949 წელს. შიშლის მეჩეთი არის პირველი მეჩეთი, რომელიც აშენდა თურქეთის რესპუბლიკის დაარსების შემდეგ, ანუ 1923 წლის შემდეგ[1].
მეჩეთი აშენებულია ქვიშაქვაზე (მარცვლოვანი ქვიშაქვის აშლარის ქვა) და შემორტყმული აქვს გალავნიანი ეზო, რომელსაც აქვს სამი შესასვლელი კარები. შენობას აქვს თაღოვანი შემოსასვლელი აივანი, მთავარი გუმბათი სამ ნახევარ-გუმბათთან ერთად, და მინარეთი ერთი აივნითა და მუკარნასით[2].
მთავარ, ლურსმნებიან კარში ზემოდან მოთავსებულია კალიგრაფიული წარწერა არაბულ დამწერლობაზე, რომელიც შესრულებულია ჰამიდ აითაჩის (1891–1982) მიერ. ეზოს ცენტრში დგას თორმეტწახნაგა სადირვანი — წყარო რიტუალური განბანისათვის (უდუ)[2]. ეზოში განთავსებულია ასევე სივრცეები იმამისთვის, მუეზინისთვის, სხვა სასულიერო პირებისა და ბიბლიოთეკისთვის.
მეჩეთში შესვლა კიბეების გავლით შეიძლება. ინტერიერში, შესასვლელის ცენტრში განთავსებულია მარმარილოს შადრევანი. შესასვლელის ორივე მხარეს არის დასაჯდომი სკამები. იატაკი დაფარულია ვარდისფერი ხალიჩით და გათბობა განთავსებულია ქვემოდან. ჭერი მოპირკეთებულია დეკორატიულად. კედლებზე განთავსებულია კალიგრაფიული წარწერები. მიჰრაბის ზემოთ ფერადმინიანი ვიტრაჟებია[2].
ისტორიული მნიშვნელობა
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]შიშლის მეჩეთი გამორჩეულია იმით, რომ მისი მშენებლობა ჩაფიქრებული იყო რესპუბლიკური თურქეთის მიერ რელიგიური ტოლერანტობის სადემონსტრაციოდ, განსაკუთრებით იმ პერიოდში, როდესაც სახელმწიფო აპარატი მკაცრ სეკულარიზმს აწესებდა. ეს მეჩეთი გახდა ერთგვარი შუამავალი, სახელმწიფოსა და მორწმუნე თემს შორის. მისი მშენებლობა მიანიშნებდა, რომ ისლამი, როგორც რელიგია, კვლავ იყო საზოგადოების საყრდენი, მიუხედავად სეკულარული რეჟიმისა.
არქიტექტურული თავისებურებები
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]მეჩეთი აერთიანებს კლასიკური ოსმალური ფორმებისა და რესპუბლიკური პერიოდის ფრთხილი ესთეტიკის ელემენტებს. გუმბათის სტრუქტურა აღებულია სოლიმანის მეჩეთის შთაგონებით, თუმცა ნაკლებად მორთული ინტერიერით — რაც სიმშვიდის და სულიერების განცდას ქმნის. განსაკუთრებული აღსანიშნავია რკინაბეტონის კონსტრუქცია გუმბათსა და მინარეთში, რაც მეჩეთს სეისმურად მდგრადს ხდის.
სოციალური ფუნქცია
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]შიშლის მეჩეთი მხოლოდ სალოცავი სივრცე არ არის. ის ხშირად მასპინძლობს რელიგიური განათლების კურსებს, ქორანის წრის შეხვედრებს, საქველმოქმედო ინიციატივებს და სადღესასწაულო იფთარებს. მისი ბიბლიოთეკა ღიაა საზოგადოებისთვის და წარმოადგენს ერთ-ერთ ინტელექტუალურ ცენტრს რაიონში. მეჩეთის მიმდებარე ტერიტორია კეთილმოწყობილია, რაც მას ასევე მოსასვენებელ სივრცედ აქცევს ადგილობრივებისთვის.
კულტურული მნიშვნელობა და გავლენა
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]შიშლის მეჩეთი არამხოლოდ არქიტექტურული ძეგლია, არამედ თანამედროვე სტამბოლის კულტურულ ლანდშაფტშიც მნიშვნელოვანი ელემენტია. მისი მდებარეობა მჭიდროდ ურბანულ ზონაში მიანიშნებს იმაზე, თუ როგორ ერწყმის რელიგიური სივრცე სეკულარულ ცხოვრებას. მეჩეთი დღესაც პოპულარულია როგორც ადგილობრივ მორწმუნეებში, ასევე ტურისტებში, რომლებიც არქიტექტურულ დეტალებს ეცნობიან.
რესტავრაცია და თანამედროვე მდგომარეობა
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]2000-იანი წლების დასაწყისიდან შიშლის მეჩეთზე არაერთი რესტავრაცია და კონსერვაციული სამუშაო ჩატარდა, რომლის მიზანი იყო შენობის არქიტექტურული ავთენტურობისა და ფუნქციური მთლიანობის დაცვა. სარესტავრაციო პროცესები შეეხო გუმბათის გარე მოპირკეთებას, მინარეთის ქვის საფარსა და ინტერიერის დეკორატიულ მხარეს. სამუშაოებისას გამოყენებული იქნა თანამედროვე მასალები, თუმცა განსაკუთრებული ყურადღება მიექცა ისტორიული ელემენტების შენარჩუნებას და ორიგინალური სტილისტური გადაწყვეტების შენარჩუნებას.[3]
მეჩეთი დღემდე სრულად ფუნქციონირებს და ყოველდღიურად იღებს მორწმუნეებს. პარასკევის ლოცვის დროს მეჩეთში თავმოყრილია მრავალი მორწმუნე — როგორც ადგილობრივი მცხოვრებლები, ისე მიმდებარე კომერციული ობიექტების თანამშრომლები. მეჩეთი ღიაა ვიზიტორებისთვის არალოცვის საათებშიც, რაც ზრდის მის როლს როგორც კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლისა და ტურისტული ღირსშესანიშნაობის.[4]
აღსანიშნავია, რომ შიშლის მეჩეთი ხშირად ხვდება ფოტო და ვიდეო გადაღებების ობიექტივში. იგი შეტანილია არაერთ დოკუმენტურ ფილმსა და ფოტოალბომში, რომლებიც ასახავენ სტამბოლის ურბანულ განვითარებასა და ისლამური არქიტექტურის მემკვიდრეობას. მეჩეთის ირგვლივ არსებული თანამედროვე ურბანული სივრცე — კაფეები, მაღაზიები, სკვერები — ქმნის მრავალფუნქციურ გარემოს, სადაც რელიგიური სივრცე და თანამედროვე ქალაქური ცხოვრება ჰარმონიულად თანაარსებობს.[5]
რესურსები ინტერნეტში
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]- (1994) დუნდენ ბუღიუნე სტამბოლის ენციკლოპედია (თურქული). ტარიჰ ვაქფი, გვ. 185. ISBN 975-7306-00-2.
სქოლიო
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]- ↑ 1.0 1.1 1.2 Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, ტ. 7, გვ. 185, Tarih Vakfı, 1994.
- ↑ 2.0 2.1 2.2 Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, ტ. 7, გვ. 185.
- ↑ Vakıflar Genel Müdürlüğü – Şişli Camii'nin Restorasyon Raporu, 2012.
- ↑ İstanbul Kültür ve Turizm Müdürlüğü – İstanbul Camiileri Rehberi, 2020.
- ↑ Yıldız, Ayşe. "Şişli Camii'nin Kentsel Mekânda Yeri", Mimarlık ve Şehircilik Dergisi, 2017, ტ. 62, გვ. 101–107.