ყუბანის სახალხო რესპუბლიკა
 | ეს სტატია ან სექცია მანქანურადაა თარგმნილი და შეიცავს ენობრივ ხარვეზებს. |
 | ამ სტატიას ან სექციას ვიკიფიცირება სჭირდება ქართული ვიკიპედიის ხარისხის სტანდარტების დასაკმაყოფილებლად. იმ შემთხვევაში, თუ არ იცით, თუ რა არის ვიკიფიცირება, იხ. დახმარების გვერდი. სასურველია ამის შესახებ აცნობოთ იმ მომხმარებლებსაც, რომელთაც მნიშვნელოვანი წვლილი მიუძღვით სტატიის შექმნაში. გამოიყენეთ: {{subst:ვიკიფიცირება/info|ყუბანის სახალხო რესპუბლიკა}} |
| ყუბანის სახალხო რესპუბლიკა Кубанская Народная Республика / Кубанська Народна Республiка |
||
|---|---|---|
| დედაქალაქი | იეკატერინოდარი | |
| ოფიციალური ენა | რუსული; უკრაინული | |
| მთავრობა | საპარლამენტო რესპუბლიკა | |
| - | თავმჯდომარე | ლუკა ბიჩ (1917–1918, 1919) |
| - | თავმჯდომარე | ნიკოლაი რიაბოვოლი (1918–1919) |
| - | თავმჯდომარე | ფ. სუშკოვი (1919-1920) |
| - | ატამანი | ალექსანდე ფილინომოვი (1917-1919) |
| - | ატამანი | ნიკოლაი ბუკერტოვი (1920) |
| მოსახლეობა | ||
| - | 1918 აღწერა | 3 500 000 |
| ვალუტა | რუბლი | |
ყუბანის სახალხო რესპუბლიკა ან ყუბანის ეროვნული რესპუბლიკა (რუს. Кубанская Народная Республика, უკრ. Кубанська Народна Республiка) — ანტიბოლშევიკური სახელმწიფო რუსეთის სამოქალაქო ომის დროს, რომელიც განლაგებული იყო ყუბანის ოლქის ტერიტორიაზე.
რესპუბლიკა ყუბანის რადამ გამოაცხადა 1918 წლის 28 იანვარს, დამოუკიდებლობა კი 16 თებერვალს. სახელმწიფო მოიცავდა რუსეთის იმპერიის ყოფილი ყუბანის ოლქის მთელ ტერიტორიას. ხანმოკლე დამოუკიდებლობის დროს, იგი ცდილობდა კავშირი ჰქონოდა უკრაინის სახალხო რესპუბლიკასთან, მანამ სანამ უკრაინა საბჭოთა ჯარებმა არ დაიპყრეს. ყუბანის სახალხო რესპუბლიკა განადგურდა 1919 წლის 7 ნოემბერს, დაარსებიდან 21 თვის შემდეგ.
წინაპირობა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
რუსეთის იმპერიის პერიოდში ყუბანის მხარე კაზაკთა ტერიტორია იყო. მრავალი მსგავსი პროვინციის მსგავსად, მისი დემოგრაფია რუსეთის სხვა გუბერნიებისგან განსხვავებული იყო. დასავლეთი რეგიონები ეკუთვნოდა შავი ზღვის კაზაკთა შთამომავლებს, რომლებიც უკრაინიდან 1792 წელს გამოასახლეს. სახელმწიფოს სამხრეთი და აღმოსავლეთ ნაწილები კავკასიური წარმოშობის კაზაკებით იყო დასახლებული.
ყუბანში კაზაკები რუსეთის საზღვრების დასაცავად ჩამოიყვანეს, რომლებიც მთიელ ხალხს ებრძოდნენ კავკასიის ომში (1817–1864). ყუბანელი კაზაკები დიდი ხნის განმავლობაში მსახურობდნენ რუსულ ჯარში და სწორედ მათი ნდობის გამო, მეფის მთავარ ჯარს წარმოადგენდნენ. ამგვარი ერთგულების სანაცვლოდ, ისინი გადასახადებს არ იხდიდნენ და ნახევრად დამოუკიდებლად ცხოვრობდნენ. კაზაკები სარგებლობდნენ სხვა პრივილეგიებითაც. მათი ცხოვრების წესის სამხედრო ხასიათი რეგიონის მმართველობაშიც აისახა. XIX საუკუნეში მთავრობის მიერ გავრცელებული ცნება იყო, რომ კაზაკებს განსაკუთრებული და უნიკალური კავშირი ჰქონდათ იმპერატორთან და პირადად მისი ერთგულები იყვნენ, ვიდრე რუსეთის.
მეფის ალექსანდრე II– ის რეფორმების დროს, ყუბანის ოლქში დიდი ინვესტიცია ჩაიდო. კაზაკები მათ გარდა მცხოვრებ არაკაზაკურ ხალხს ინოგოროდინს უწოდებდნენ (,,უცხოს"), რომელიც საკმაოდ დამამცირებელი და შეურაცხმყოფელი ტერმინია. [1]
თებერვლის რევოლუცია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
1917 წლის თებერვლის რევოლუციის შემდეგ პეტროგრადში, რუსეთის დროებითი მთავრობა აგრძელებდა ბრძოლას პირველ მსოფლიო ომში. ამ ყველაფრიდან გამომდინარე რუსულმა არმიამ დაშლა დაიწყო. უბანის კაზაკთა დანაყოფებმა მიატოვეს ფრონტის ხაზები და შინ დაბრუნდნენ, რათა დაეცვათ თავიანთი სამშობლო თურქთა შეჭრისაგან.
რუსეთის იმპერიის პერიოდში ყუბანს იმპერატორის მიერ დანიშნული ატამანი მართავდა, რომელიც, ჩვეულებრივ, არაკაზაკური წარმოშობის სამხედრო ფიგურა იყო. მონარქიის დასრულებისთანავე 1917 წლის მარტში ბევრ კაზაკს მიაჩნდა, რომ ისინი რუსეთის ერთგულები აღარ იყვნენ.[2] ატამანის გადადგომიდან მაშინვე ყუბანის მმართველმა საბჭომ, ყუბანის რადამ (პარლამენტმა) 1917 წლის მარტში გამოაცხადა თავი, როგორც ერთადერთი ადმინისტრაციული ორგანო, რომლის მიზანი იყო სამხედრო სახის მთავრობის შექმნა, რომელიც შეინარჩუნებდა ყუბანის კონტროლს.
დამოუკიდებლობის გამოცხადება[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
1917 წლის 30 აპრილიდან 3 მაისამდე ეკატერინოდარში კაზაკთა შეხვედრა გაიმართა. მან ჩამოაყალიბა კაზაკთა მთავრობა - ყუბანის სამხედრო საბჭო, რომლის მეთაურად მიკოლა რიაბოვილი გამოცხადდა.
ოქტომბრის რევოლუციის გამო ყუბანელი ხალხი გაიყო. უამრავი არაკაზაკური გლეხი განიცდიდა ბოლშევიკების გავლენას და მხარს უჭერდა ყუბანის საბჭოთა რესპუბლიკას. 1918 წლის 16 თებერვალს ყუბანის რადამ (საბჭომ) გამოაცხადა ყუბანის სახალხო რესპუბლიკის დამოუკიდებლობა ბოლშევიკური რუსეთისგან. სხდომების დახურვიდან რამდენიმე დღეში საბჭოს წევრებმა მხარი დაუჭირეს რეზოლუციას უკრაინის ფედერალურ სტრუქტურაში გაერთიანების შესახებ.[3]
1918 წლის მარტში, ლავრ კორნილოვის წარმატებული შეტევის შემდეგ, ყუბანის რადა აღადგინეს და მისი უფლებამოსილების ქვეშ მოექცნენ. კაზაკები, რომლებიც ადრე რუსეთის იმპერიის ერთგული იყვნენ, მხარს უჭერდნენ თეთრ მოძრაობას.
რუსეთის სამოქალაქო ომი[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
რადგან მოსახლეობა უკვე უკმაყოფილო იყო წარსული ბრძოლების გამო, მომავალი კაზაკთა სახელმწიფოს იდეა ბევრისთვის შეუფერებელი იყო. ანტონ ივანოვიჩ დენიკინი სულ უფრო უკმაყოფილო ხდებოდა რადას მუშაობით. ზოგიერთმა კაზაკმა მთავრობა დატოვა, ზოგიც წითელ არმიაში გადავიდა.
ყუბანის ეროვნულ რესპუბლიკაში შედიოდა ყუბანის ოლქი, სტავროპოლის ოლქი, თერეკი, დაღესტანი და ჩერნომორე გუბერნია. 1918 წლის 4 დეკემბერს საბჭოს საგანგებო სხდომაზე, სადაც გამოცხადდა მე -2 კონსტიტუცია, ყუბანის ეროვნულ რესპუბლიკას დაერქვა კუბანსკის მხარე. 1918 წლის 15 დეკემბერს ყუბანელმა კაზაკებმა თავიანთ მმართველად აირჩიეს ატამანი ვიაჩესლავ ნაუმენკო, ადამიანი, რომელიც ცნობილია, როგორც კაზაკთა სეპარატიზმის მოწინააღმდეგე.[4] 1919 წლის 15 სექტემბერს სეპარატისტების ზეწოლის გამო ის იძულებული გახდა გადამდგარიყო. [5]
1918 წლის დეკემბერში რადამ გაგზავნა დელეგაცია პირველი თავმჯდომარის ლუკა ბაიჩის ხელმძღვანელობით 1919 წლის პარიზის სამშვიდობო კონფერენციაზე. აპრილისთვის დელეგაციამ მოითხოვა ყუბანის, როგორც დამოუკიდებელი სახელმწიფოს, ბოლშევიზმისგან დაცვა. ყუბანის სახალხო რესპუბლიკა, დე იურე, აღიარეს უკრაინის სახალხო რესპუბლიკამ, აზერბაიჯანის დემოკრატიულმა რესპუბლიკამ, გერმანიის იმპერიამ, ოსმალეთის იმპერიამ, საქართველოს დემოკრატიულმა რესპუბლიკამ და ჩრდილოეთ კავკასიის მთიელი ხალხების რესპუბლიკამ.
სქოლიო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- ↑ Pipes, Richard Russia Under the Bolshevik Regime, New York: Vintage Books, 1993 p.19
- ↑ Pipes, Richard Russia Under the Bolshevik Regime, New York: Vintage Books, 1993 p.19
- ↑ "Примарний день незалежності // Українська Кубань". Archived from the original on 2013-07-06. Retrieved 2013-05-04.
- ↑ Kenez, Peter Civil War in South Russia, 1918: The First Year of the Volunteer Army. Los Angeles: University of California Press, 1971 p. 180
- ↑ Kenez, Peter Civil War in South Russia, 1919-1920: The Defeat of the Whites, Los Angeles: University of California Press, 1977 p.118