ქუთაისი (ცთომილი)

ჩარლზის უნივერსიტეტის ასტრონომიული ინსტიტუტი: იოზეფ დურეჩი, ვოიტეხ სიდორინი - DAMIT – ასტეროიდის მოდელების მონაცემთა ბაზა ინვერსიული ტექნიკებიდან: (1289) ქუთაისისთვის

ასტეროიდი ქუთაისი (იგივე 1289 ქუთაისი, პროვ. აღნიშვნა: 1933 QR) — ქვისებრი კორონიდული ასტეროიდი ასტეროიდთა სარტყლის გარე რეგიონიდან. 1933 წელს სიმეიზის ობსერვატორიაში გრიგორი ნეუიმინის მიერ აღმოჩენილ ამ ასტეროიდს მოგვიანებით საქართველოს ქალაქ ქუთაისის სახელი ეწოდა. იგი S-ტიპის ასტეროიდია, მზის გარშემო ბრუნვას 1 766 დღეს ანდომებს, ღერძის გარშემო 3.6 საათის სიჩქარით ბრუნავს, დიამეტრი დაახლოებით 22 კილომეტრია. ტემპერატურა 153 K (-120 °C) -დან 239 K (-34 °C)-მდე მერყეობს.

აღმოჩენა და სახელწოდება

აღმოჩენის ისტორია

ასტეროიდი ქუთაისი აღმოაჩინა 1933 წლის 19 აგვისტოს ასტრონომმა გრიგორი ნეუიმინმა სიმეიზის ობსერვატორიაში, ყირიმის ნახევარკუნძულზე. რამდენიმე დღის შემდეგ, 25 აგვისტოს, იგი დამოუკიდებლად აღმოაჩინა ეჟენ დელპორტმა ბელგიის უკლის ობსერვატორიაში, ასევე სირილ ჯექსონმა სამხრეთ აფრიკის იოჰანესბურგის ობსერვატორიაში 1933 წლის 11 სექტემბერს. პირველად მასზე დაკვირვება მოხდა როგორც A893 GA ჰაიდელბერგში 1893 წელს. სხეულის დაკვირვების რკალი იწყება მისი, როგორც 1928 QD, დაკვირვებით სიმეიზში 1928 წელს, ანუ ოფიციალურ აღმოჩენამდე 5 წლით ადრე. ასტეროიდს ჰქონდა სხვა დროებითი აღნიშვნებიც, მათ შორის 1948 TJ2, 1953 TO2 და A919 UC.

ოფიციალური სახელწოდება

ამ მცირე პლანეტას ეწოდა ქალაქ ქუთაისის სახელი, რომელიც ამჟამად საქართველოს სიდიდით მეოთხე ქალაქია. ოფიციალური სახელწოდების ციტირება პირველად ნახსენებია პოლ ჰერგეტის წიგნში "მცირე პლანეტების სახელები" 1955 წელს (H 118).

მახასიათებლები

ფიზიკური მახასიათებელი

ასტეროიდი ქუთაისის საშუალო დიამეტრის შეფასებები სხვადასხვა კვლევების მიხედვით განსხვავდება: 19.20±0.45 კმ , 21.531±0.269 კმ , 22.610±0.158 კმ , 22.97±0.56 კმ , 25.53 კმ (გამოთვლილი) , 25.62±1.8 კმ (IRAS:4) , ასევე 19.20-დან 25.62 კილომეტრამდე IRAS-ის, Akari-სა და NEOWISE-ის მიხედვით და დაახლოებით 22 კილომეტრი (14 მილი). ასტეროიდის სინოდური ბრუნვის პერიოდია 3.60 საათი. პირველი როტაციული სიკაშკაშის მრუდი ამერიკელმა ასტრონომმა რიჩარდ ბინზელმა 1984 წლის თებერვალში მიიღო. სხვა გაზომვებმა აჩვენა: 3.624±0.001 საათი (1987) და 3.624±0.006 საათი (2004). -ში მოცემულია პერიოდი 3.62424 ± 0.00001 საათი და აღნიშნულია, რომ ასტეროიდი ორბიტალური მოძრაობის საპირისპირო მიმართულებით ბრუნავს.

ალბედო სხვადასხვა კვლევების მიხედვით შემდეგია: გეომეტრიული ალბედო - 0.1216 (გამოთვლილი), 0.1374±0.021 (IRAS:4), 0.1567±0.0371, 0.172±0.009, 0.245±0.023.IRAS-ის, Akari-სა და NEOWISE-ის მონაცემებით, ალბედო მერყეობს 0.1374-დან 0.245-მდე. Collaborative Asteroid Lightcurve Link (CALL) ალბედოს 0.1216-ად აფასებს. სპექტრული ტიპი თოლენის კლასიფიკაციის მიხედვით არის S, რაც მიუთითებს, რომ ქუთაისი ქვისებრი ასტეროიდია. მისი B–V = 0.800 და U–B = 0.380.S-ტიპის ასტეროიდები ქვისებრი (სილიციუმიანი) და შედარებით მაღალი სიმკვრივისაა, ძირითადად შედგება რკინისა და მაგნიუმის სილიკატებისგან. ისინი ზომიერად კაშკაშაა და ტიპური ალბედო დაახლოებით 0.20-ია. ასტეროიდის აბსოლუტური ვარსკვლავიერი სიდიდეა H = 10.70±0.03 (R), 10.73, 10.87.. სხვადასხვა მეთოდმა (ინფრაწითელი კვლევები, სიკაშკაშის მრუდის ანალიზი) და ინსტრუმენტებმა (IRAS, Akari, NEOWISE) შეიძლება გამოიღოს ოდნავ განსხვავებული შედეგები. სიკაშკაშის მრუდის ანალიზი სწავლობს სიკაშკაშის ცვლილებებს ასტეროიდის ბრუნვისას, რაც ინფორმაციას იძლევა მისი ფორმისა და ბრუნვის პერიოდის შესახებ და ირიბად მისი ზომისა და ალბედოს შესახებ.

მრავალი დაკვირვების განმავლობაში რამდენიმე ათწლეულის განმავლობაში ბრუნვის პერიოდის მუდმივობა მიუთითებს სტაბილურ ბრუნვის მდგომარეობაზე. ზუსტი გაზომვები (ათასედ წამამდე) მიუთითებს ამ ასტეროიდის კარგად შესწავლილ ასპექტზე. S-ტიპის ასტეროიდად კლასიფიკაცია და მისი ალბედო შეესაბამება კორონის ოჯახის ზოგად თვისებებს, რომელიც ცნობილია როგორც ზომიერი ალბედოს მქონე ქვისებრი ასტეროიდებისგან შემდგარი.

ასტეროიდ ქუთაისზე ტემპეარტურა 153 K (-120 °C) -დან 239 K (-34 °C)-მდე მერყეობს.

დაშორება დედამიწიდან

დედამიწიდან მანძილი მუდმივად იცვლება, რადგან ის მზის გარშემო ელიფსურ ორბიტაზე მოძრაობს, ხოლო დედამიწაც თავის ორბიტაზე გადაადგილდება. ქუთაისი მთავარი ასტეროიდების სარტყელის წევრია, რომელიც მარსსა და იუპიტერს შორის მდებარეობს, და მისი ორბიტა მზიდან 2.7–3.0 ასტრონომიულ ერთეულს (AU) შეადგენს.

ორბიტა და კლასიფიკაცია

ასტეროიდი ქუთაისი არის კორონის ოჯახის ქვისებრი წევრი, ჯგუფი, რომელიც შედგება დაახლოებით 200 ცნობილი სხეულისგან და რომელიც, სავარაუდოდ, სულ მცირე ორი მილიარდი წლის წინ ჩამოყალიბდა ორი უფრო დიდი სხეულის კატასტროფული შეჯახების შედეგად. იგი მზის გარშემო ბრუნავს მთავარი სარტყლის გარე ნაწილში 2.7–3.0 ასტრონომიული ერთეულის მანძილზე, ყოველ 4 წელსა და 10 თვეში (1,766 დღე). მის ორბიტას აქვს 0.06 ექსცენტრისიტეტი და 2° დახრილობა ეკლიპტიკის მიმართ.

ბრუნვის პერიოდი

ასტეროიდი ქუთაისის პირველი ბრუნვის სინათლის მრუდი მიღებულ იქნა ამერიკელი ასტრონომის რიჩარდ ბინზელის ფოტომეტრული დაკვირვებებით 1984 წლის თებერვალში. მან აჩვენა ბრუნვის პერიოდი 3.60 საათი, სიკაშკაშის ცვალებადობით 0.40 მაგნიტუდა (U=3). [9] 1987 და 2004 წლებში ამერიკელ ასტრონომთა ჯგუფმა მიიღო თანხვედრილი სინათლის მრუდები პერიოდით 3.624±0.001 და 3.624±0.006 საათი და ამპლიტუდით 0.30 და 0.42 მაგნიტუდა, შესაბამისად (U=2/3).

დიამეტრი და ალბედო

ინფრაწითელი ასტრონომიული თანამგზავრის IRAS-ის, იაპონური Akari-ს თანამგზავრისა და NASA-ს ფართოკუთხიანი ინფრაწითელი კვლევის მკვლევარის (Wide-field Infrared Survey Explorer) და მისი შემდგომი NEOWISE მისიის მიერ ჩატარებული კვლევების თანახმად, ქუთაისის დიამეტრი 19.20-დან 25.62 კილომეტრამდეა, ხოლო მისი ზედაპირის ალბედო 0.1374-დან 0.245-მდეა. კოლაბორაციული ასტეროიდების სინათლის მრუდების ბმული (Collaborative Asteroid Lightcurve Link) ასახელებს ალბედოს 0.1216-ს და დიამეტრს 25.53 კილომეტრს, აბსოლუტურ მაგნიტუდაზე 10.87 დაყრდნობით.

რესურსები ინტერნეტში

ასტრონავტების საერთაშორისო საზოგადოების ვებ-გვერდი https://www.minorplanetcenter.net/db_search/show_object?object_id=1289

ნასას და კალიფორნიის ტექნოლოგიური ინსტიტუტი https://ssd.jpl.nasa.gov/tools/sbdb_lookup.html#/?sstr=20001289

ასტეროიდების საინფორმაცი ბაზა ვებ გვერდზე AstDyS-2 https://newton.spacedys.com/astdys/index.php?n=1289&pc=1.1.0