ქერცლოვანი ფირფიტკბილა

ქერცლოვანი ფირფიტკბილა
	;
მეცნიერული კლასიფიკაცია
სამეფო:	სოკოები
განყოფილება:	ბაზიდიუმიანი სოკოები
კლასი:	აგარიკომიცეტები
რიგი:	გლეოფილუმისნაირნი
ოჯახი:	გლეოფილუმისებრნი
გვარი:	Neolentinus
სახეობა:	ქერცლოვანი ფირფიტკბილა
ლათინური სახელი
	Neolentinus lepideus (Fr.) Redhead & Ginns, 1985
NCBI	38799
EOL	133821
MB	104553

ქერცლოვანი ფირფიტკბილა (ლათ. Neolentinus lepideus) — სოკოს სახეობა გლეოფილუმისებრთა ოჯახისა, რომელიც ფართოდაა გავრცელებული ევროპასა და ჩრდილოეთ ამერიკაში.

მეცნიერთა ერთი ნაწილი მას საჭმელ სოკოდ მიიჩნევს, მეორე ნაწილი — არასაჭმელად.

სოკო პირველად აღწერა შვედმა მიკოლოგმა და ბოტანიკოსმა ელიას მაგნუს ფრისმა 1815 წელს როგორც Agaricus lepideus.

აღწერა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ქუდის დიამეტრი 4-12 სმ-მდე აღწევს, თავდაპირველად ამოზნექილი, შემდგომში ბრტყელი და ზოგჯერ, მცირედ ჩაღრმავებული, ხორციანი. ქუდის ზედაპირი თეთრი, მონაცრისფრო ან მოყავისფრო, ხშირად უფრო მუქი ფანტელებით, განსაკუთრებით შუა ნაწილში.

რბილობი — უხეში, თეთრი, გაჭრისას ზოგჯერ წითური ხდება. სუსტად გამოხატული სასიამოვნო სუნითა და მტკნარი გემოთი.

ჰიმენოფორი ფირფიტოვანი, ხშირი, ფეხთან დაშვებული, დაკბილული კიდეებით, მოთეთრო.

ფეხის სიგრძე 2,5-7 სმ, სისქე — 1-3 სმ, ცენტრალურია ან ექსცენტრული, ძირისკენ გაწვრილებული, გახევებული; ქუდისკენ სადა, ძირისკენ დაფარულია მოწითალო მურა ქერცლებით.^[2]

სპორების ფხვნილი თეთრი, სპორები ცილინდრული ან ელიფსისებური, უფერული, 8-12,5×3,5-5 მკმ.

^[3] ბაზიდიუმი გურზისებრი, ოთხსპორიანი, 23-35×5-7 მკმ.

გავრცელება და ეკოლოგია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

საპროტროფია. ფართოდაა გავრცელებული ევროპასა და ჩრდილოეთ ამერიკაში,^[3]^[4] ასევე დაფიქსირებულია დასავლეთ კაპლანდში (სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკა).^[5] იზრდება გამხმარ და წიწვიან ხეებზე, უპირატესად ფიჭვზე, ხშირად რკინიგზის შპალებზე, ბაღებში და სხვა სახის გადამუშავებულ მერქანზე, ასევე ბნელ ქვანახშირს შახტებში, იშვიათად ფოთლოვან ხეებზე.

სეზონი — ზაფხულიდან — შემოდგომამდე.

კვებითი ღირებულება[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

საჭმელად ვარგისია ნორჩობაში, მხოლოდ ქუდი, სანამ რბილობი ჯერ კიდევ რბილია. მეცნიერთა ერთი ნაწილი მას საჭმელ სოკოდ მიიჩნევს,^[4] მეორე ნაწილი — არასაჭმელად,^[6] სოკოს ნაყოფსხეული ხშირად იზრდება ადამიანის მიერ შექმნილ კონსტეუქციებზე, მაგალითად, როგორიცაა რკინიგზის შპალი, რომელიც გაჟღენთილია ადამიანისთვის საშიში ქიმიური ნივთიერება კრეოზოტით. მიუხედავად ამისა, დღემდე მოწამვლის არცერთი კლინიკური შემთხვევა არაა დაფიქსირებული.

სინონიმები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

Agaricus cyprinus Batsch, 1783
Agaricus flammeus J.F.Gmel., 1792, nom. superfl.
Agaricus lepideus Fr., 1815 : Fr., 1821basionym
Agaricus polymorphus Pers., 1828, nom. superfl.
Agaricus polymorphus var. ceratoides (Holmsk.) Pers., 1828
Agaricus polymorphus var. proboscideus Pers., 1828
Agaricus polymorphus var. tubaeformis (Schaeff.) Pers., 1828
Agaricus squamosus Schaeff., 1774, nom. illeg.
Agaricus suffrutescens Brot., 1805
Agaricus tubaeformis Schaeff., 1774
Amanita crispa Lam., 1783, nom. superfl.
Clitocybe lepidea (Fr.) P.Kumm., 1871
Lentinus contiguus Fr., 1874
Lentinus cryptarum Fuckel, 1870
Lentinus domesticus P.Karst., 1887
Lentinus gallicus Quél., 1885
Lentinus lepideus (Fr.) Fr., 1825
Lentinus lepideus f. rufescens A.N.Petrov, 1987
Lentinus lepideus var. contiguus (Fr.) Rea, 1922
Lentinus lepideus var. hibernicus McArdle, 1909
Lentinus magnus Peck, 1896
Lentinus maximus A.E.Johnson, 1878
Lentinus monnardianus Durieu & Mont., 1845
Lentinus platensis Speg., 1898
Lentinus queletii Schulzer, 1885
Lentinus sitaneus Fr., 1836
Lentinus spretus Peck, 1906
Lentinus squamosus (Schaeff.) Quél., 1888
Lentodium squamosum (Schaeff.) Murrill, 1911
Neolentinus suffrutescens (Brot.) T.W.May & A.E.Wood, 1995
Panus lepideus (Fr.) Corner, 1981
Pocillaria lepidea (Fr.) Kuntze, 1891
Ramaria ceratoides Holmsk., 1799

გალერეა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ლიტერატურა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

Flora Agaricina Neerlandica / ed. by C. Bas. — 1990. — Vol. 2. — 137 с. — P. 28—29. — ISBN 90-6191-971-1.

რესურსები ინტერნეტში[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

შეგიძლიათ იხილოთ მედიაფაილები თემაზე „ქერცლოვანი ფირფიტკბილა“ ვიკისაწყობში.
ქერცლოვანი ფირფიტკბილა Index Fungorum-ზე (ინგლისური)

სქოლიო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

↑ Index Fungorum entry on species.
↑ ნახუცრიშვილი ივ., საქართველოს სოკოები / რედ. და თანაავტ. არჩ. ღიბრაძე, თბ.: „ბუნება პრინტი“ და საქართველოს ბუნების შენარჩუნების ცენტრი, 2006. — გვ. 85, ISBN 99940-856-1-1.
↑ ^3.0 ^3.1 Bas C. (1990). Volume 2 of Flora Agaricina Neerlandica: Critical Monographs on Families of Agarics and Boleti Occurring in the Netherlands. CRCPress, გვ. 90–91. ISBN 978-90-6191-971-1.
↑ ^4.0 ^4.1 Lentinus lepideus at Rogers Mushrooms. Rogers Plants Ltd. დაარქივებულია ორიგინალიდან — ივლისი 16, 2011. ციტირების თარიღი: იანვარი 23, 2021.
↑ Lentinus lepideus. ციტირების თარიღი: 2016-12-24
↑ Michael Jordan (1995). The Encyclopedia of Fungi of Britain and Europe. David & Charles, გვ. 329. ISBN 978-0-7153-0129-6.

[1] Index Fungorum entry on species.

[2] ნახუცრიშვილი ივ., საქართველოს სოკოები / რედ. და თანაავტ. არჩ. ღიბრაძე, თბ.: „ბუნება პრინტი“ და საქართველოს ბუნების შენარჩუნების ცენტრი, 2006. — გვ. 85, ISBN 99940-856-1-1.

[Bas1988-3] 3.0 ^3.1 Bas C. (1990). Volume 2 of Flora Agaricina Neerlandica: Critical Monographs on Families of Agarics and Boleti Occurring in the Netherlands. CRCPress, გვ. 90–91. ISBN 978-90-6191-971-1.

[rogersmushrooms-4] 4.0 ^4.1 Lentinus lepideus at Rogers Mushrooms. Rogers Plants Ltd. დაარქივებულია ორიგინალიდან — ივლისი 16, 2011. ციტირების თარიღი: იანვარი 23, 2021.

[5] Lentinus lepideus. ციტირების თარიღი: 2016-12-24

[jordan-6] Michael Jordan (1995). The Encyclopedia of Fungi of Britain and Europe. David & Charles, გვ. 329. ISBN 978-0-7153-0129-6.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]