ქართული ზმნის პარადიგმა
ქართული ზმნის პარადიგმა მრავალფეროვანია და რთული, ისევე როგორც ქართული ზმნა. ქართულ ზმნას მეცნიერულ სიბრტყეზე ყოველთვის მრავალი მეცნიერი იკვლევდა. თუმცა ამ მრავალსაუკუნოვანი კვლევის შედეგი მაინც არაა მკაფიო, ე.ი. ზმნის უღვლილების ცხრილი ჯერ კიდევ არაა ბოლომდე დაზუსტებული.
არსებობს მწკრივებისა და სერიების ვარიანტი. პარადიგმის შედგენისთვის ქართულ ზმნას ოთხ ჯგუფად ყოფენ: გარდამავალი, გარდაუვალი, ინვერსიულია და საშუალო. თითოეულ ჯგუფს აქვს თავიანთი წესები უღვლილებისთვის.
უღვლილება გარდამავალი ზმნებისთვის[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
I სერია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
პირველ სერიაში(ახლანდელი , მომავალი) სუბიექტი სახელობით ბრუნვაშია და პირდაპირი და ირიბი ობიექტი არის მიცემით ბრუნვაში. პირველი პირის სუბიექტი ვ- პრეფიქსით აღინიშნება. ვაუღლოთ (ა)შენება.
| აწმყო | უწყვეტელი [1] | აწმყოს კავშირებითი [2] | |
|---|---|---|---|
| I(მხ) | ვ-ა-შენ-ებ | ვ-ა-შენ-ებ-დ-ი | ვ-ა-შენ-ებ-დ-ე |
| II(მხ) | ა-შენ-ებ | ა-შენ-ებ-დ-ი | ა-შენ-ებ-დ-ე |
| III(მხ) | ა-შენ-ებ-s | ა-შენ-ებ-დ-ა | ა-შენ-ებ-დ-ე-ს |
| I(მრ) | ვ-ა-შენ-ებ-თ | ვ-ა-შენ-ებ-დ-ი-თ | ვ-ა-შენ-ებ-დ-ე-თ |
| II(მრ) | ა-შენ-ებ-თ | ა-შენ-ებ-დ-ი-თ | ა-შენ-ებ-დ-ე-თ |
| III(მრ) | ა-შენ-ებ-ენ | ა-შენ-ებ-დ-ნენ | ა-შენ-ებ-დ-ნენ |
მომავალი დრო
ზმნისწინი ა- ჩნდება:
| მყოფადი | ხოლმეობითი | მყოფადის კავშირებითი | |
|---|---|---|---|
| I(მხ) | ა-ვ-ა-შენ-ებ | ა-ვ-ა-შენ-ებ-დ-ი | ა-ვ-ა-შენ-ებ-დ-ე |
| II(მხ) | ა-ა-შენ-ებ | ა-ა-შენ-ებ-დ-ი | ა-ა-შენ-ებ-დ-ე |
| III(მხ) | ა-ა-შენ-ებ-s | ა-ა-შენ-ებ-დ-ა | ა-ა-შენ-ებ-დ-ე-ს |
| I(მრ) | ა-ვ-ა-შენ-ებ-თ | ა-ვ-ა-შენ-ებ-დ-ი-თ | ა-ვ-ა-შენ-ებ-დ-ე-თ |
| II(მრ) | ა-ა-შენ-ებ-თ | ა-ა-შენ-ებ-დ-ი-თ | ა-ა-შენ-ებ-დ-ე-თ |
| III(მრ) | ა-ა-შენ-ებ-ენ | ა-ა-შენ-ებ-დ-ნენ | ა-ა-შენ-ებ-დ-ნენ |
II სერია(აორისტი)[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
ზმნისწინი წარმოდგენილია, თემის ნიშანი არა:
| წყვეტილი [3] | II კავშირებითი | |
|---|---|---|
| I(მხ) | ა-ვ-ა-შენ-ე | ა-ვ-ა-შენ-ო |
| II(მხ) | ა-ა-შენ-ე | ა-ა-შენ-ო |
| III(მხ) | ა-ა-შენ-ა | ა-ა-შენ--ო-ს |
| I(მრ) | ა-ვ-ა-შენ-ე-თ | ა-ვ-ა-შენ-ო-თ |
| II(მრ) | ა-ა-შენ-ე-თ | ა-ა-შენ-ო-თ |
| III(მრ) | ა-ა-შენ-ეს | ა-ა-შენ-ო-ნ |
III სერია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
ზმნისწინი არის; თემის ნიშანიც არის რადგან ხმოვანია ფუძეში და თემის ნიშანი კი -ებ-.
| I თურმეობითი [4] | II თურმეობითი [5] | III კავშირებითი | |
|---|---|---|---|
| I(მხ) | ა-მ-ი-შენ-ებ-ი-ა | ა-მ-ე-შენ-ებ-ინ-ა | ა-მ-ე-შენ-ებ-ინ-ო-ს |
| II(მხ) | ა-გ-ი-შენ-ებ-ი-ა | ა-გ-ე-შენ-ებ-ინ-ა | ა-გ-ე-შენ-ებ-ინ-ო-ს |
| III(მხ) | ა-უ-შენ-ებ-ი-ა | ა-ე-შენ-ებ-ინ-ა | ა-ე-შენ-ებ-ინ-ო-ს |
| I(მრ) | ა-გვ-ი-შენ-ებ-ი-ა | ა-გვ-ე-შენ-ებ-ინ-ა | ა-გვ-ე-შენ-ებ-ინ-ო-ს |
| II(მრ) | ა-გ-ი-შენ-ებ-ი-ა-თ | ა-გ-ე-შენ-ებ-ინ-ა-თ | ა-გ-ე-შენ-ებ-ინ-ო-თ |
| III(მრ) | ა-უ-შენ-ებ-ი-ა-თ | ა-ე-შენ-ებ-ინ-ა-თ | ა-ე-შენ-ებ-ინ-ო-თ |
სქოლიო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- ↑ ამ ტიპის ზმნების უწყვეტელი მუდამ იღებს ძლიერ სუფიქსალურ მანიშნებელს -ი
- ↑ ამ ტიპის ზმნების უწყვეტელი მუდამ იღებს ძლიერ სუფიქსალურ მანიშნებელს -ე
- ↑ ამ ტიპის ზმნებში, რომლებიც სუსტ სუფიქსურ მანიშნებელს ირთავენ წყვეტილში, II კავშირებითში ექნებათ -ო- სუფიქსი. ხოლო რომლებიც ირთავენ ძლიერ სუფიქსალურ მანიშნებელს, II კავშირებითში ექნებათ -ა-.
- ↑ აქ ყოველთვის ემატება -ი-
- ↑ აქ და მესამე თურმეობითში -ე- ჩნდება.