ქალები ავღანეთში

მასალა ვიკიპედიიდან — თავისუფალი ენციკლოპედია

ქალთა უფლებები ავღანეთში — მრავალფეროვანი მთელი ისტორიის განმავლობაში ქალებმა ოფიციალურად მოიპოვეს თანასწორობა 1964 წლის კონსტიტუციით. [1] ამასთან, ეს უფლებები 90-იან წლებში ჩამოერთვათ სხვადასხვა დროებითი მმართველების საშუალებით, მაგალითად, თალიბანის მხრიდან სამოქალაქო ომის დროს. განსაკუთრებით ამ უკანასკნელის მმართველობის პერიოდში, ქალებს ძალიან ცოტა თავისუფლება ჰქონდათ, განსაკუთრებით სამოქალაქო თავისუფლებების თვალსაზრისით. 2001 წლის ბოლოს თალიბანის რეჟიმის მოხსნის შემდეგ , ავღანეთის ისლამური რესპუბლიკის პირობებში ქალთა უფლებები თანდათან გაუმჯობესდა. [2] [3] [4] [5] [6] [7] ქალები კვლავ მამაკაცების თანასწორი არიან 2004 წლის კონსტიტუციის თანახმად. [8] მათი უფლებები რთულდება გარკვეული ფენის მიხედვით, განსაკუთრებით სოფლის მოსახლეობის მხრიდან ქალების მიმართ რეაქციული შეხედულებით, [9] რომლებიც საერთაშორისო შეშფოთებას იწვევს. [10]

მიმოხილვა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ავღანელი ქალები ქაბულში, ავტობუსში, 1950-იანი წლების განმავლობაში

ავღანეთის მოსახლეობა დაახლოებით 34 მილიონია. [11] აქედან 15 მილიონი მამაკაცი და 14,2 მილიონი ქალია. [12] ავღანელი ხალხის 22% ქალაქში ცხოვრობს, ხოლო დანარჩენი 78% სოფლად. ადგილობრივი ტრადიციის მიხედვით, ქალთა უმეტესობა ქორწინდება საშუალო სკოლის დასრულებისთანავე. ბევრი სიცოცხლის ბოლომდე დიასახლისად ცხოვრობს. [13]

ავღანეთის ზოგიერთი მმართველი მუდმივად ცდილობდა ქალთა თავისუფლების გაზრდას. უმეტესწილად, ეს მცდელობები წარუმატებელი აღმოჩნდა. ამასთან, იყო რამდენიმე ლიდერი, რომლებმაც შეძლეს მნიშვნელოვანი ცვლილებების შეტანა. მათ შორის იყო მეფე ამანულა, რომელიც 1919–1929 წლებში მართავდა ქვეყანას. [14] მან, მის მიმდევარ სხვა მმართველებთან ერთად, ხელი შეუწყო ქალთა თავისუფლებას საზოგადოებრივ სფეროში, რათა შეემცირებინა კონტროლი, რომელსაც პატრიარქალური ოჯახები ახორციელებდნენ ქალებზე. მეფე ამანულამ ხაზი გაუსვა ქალის განათლების მნიშვნელობას. ოჯახების წახალისებასთან ერთად ქალიშვილების სკოლაში გაგზავნის მიზნით, მან ხელი შეუწყო ქალების გამოვლენას და დაარწმუნა ისინი, რომ ჩაცმის დასავლური სტილი მიეღოთ. [15] 1921 წელს მან შექმნა კანონი, რომლითაც გაუქმდა იძულებითი ქორწინება, ბავშვთა ქორწინება და პატარძლის ფასი და დაწესდა პოლიგამიის შეზღუდვები, რაც ავღანეთის რეგიონის შინამეურნეობებში გავრცელებული პრაქტიკაა. დროთა განმავლობაში ამ შეზღუდვების განხორციელება თითქმის შეუძლებელი გახდა.

თანამედროვე სოციალური რეფორმა ავღანელი ქალებისათვის მაშინ დაიწყო, როდესაც დედოფალმა სორაიამ, მეფე ამანულას მეუღლემ, სწრაფი რეფორმები გაატარა ქალთა ცხოვრების გასაუმჯობესებლად. ის ერთადერთი ქალი იყო, ვინც ავღანეთში მმართველთა სიაში მოხვდა და დამსახურებულად ითვლებოდა, რომ იგი იყო ერთ–ერთი პირველი და ყველაზე ძლიერი ავღანელი და მუსლიმი ქალი აქტივისტი. სორაია და ამანულა ტახტიდან 1929 წელს გადადგნენ. [16]

ავღანეთის 1964 წლის კონსტიტუციამ ქალებს მიანიჭა თანაბარი უფლებები საყოველთაო საარჩევნო უფლების ჩათვლით და არჩევნებში მონაწილეობის უფლებით. [17] სოფელი ღრმად პატრიარქალური, ტომობრივი საზოგადოება იყო. [18]

1977 წელს დააფუძნდა ავღანეთის ქალთა რევოლუციური ასოციაცია (RAWA). ოფისი დღემდე მუშაობს ავღანეთ-პაკისტანის რეგიონში. [19]

მოჯაჰედებისა და თალიბების ეპოქა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

1992 წელს მოჰამედ ნაჯიბულას მთავრობამ ავღანეთის ისლამურ სახელმწიფოში გადაინაცვლა . [20] ავღანეთის ომი ახალ ფაზაში გადავიდა, როდესაც გულბედინ ჰექმათიარმა ქაბულში დაიწყო ისლამური სახელმწიფოს წინააღმდეგ დაბომბვის კამპანია. [21]

ისლამური სახელმწიფოს შექმნისას დაწესებული შეზღუდვები იყო „ალკოჰოლის აკრძალვა”. [22] ქალების შეზღუდვა დაიწყო 1996 წლიდან. მან მოითხოვა სამსახურიდან გათავისუფლება ქალებისთვის, რომლებიც ტელევიზიით ჩნდებოდნენ. ძალადობრივი ოთხწლიანი სამოქალაქო ომის დროს უამრავი ქალი გაიტაცეს და ზოგი მათგანი გააუპატიურეს. [14]

თალიბების რელიგიური პოლიცია ქაბულში სცემს ქალს, 2001 წლის 26 აგვისტო.

თალიბანის ხუთწლიანი მმართველობის დროს, ავღანეთში ქალები ძირითადად შინაპატიმრობაში იყვნენ და ხშირად აიძულებდნენ ფანჯრების დახატვას ისე, რომ ვერავის შეეხედა შიგნით და გარეთ. [23] ზოგი ქალი, რომლებსაც ერთ დროს პატივსაცემი თანამდებობები ეკავათ, იძულებული გახდნენ თავიანთი ბურკებით გაეყიდათ ქუჩაში ყველაფერი რაც ეკუთვნოდათ ან მათხოვრობდნენ. გაერომ უარი თქვა თალიბანის მთავრობის აღიარებაზე, შეერთებულმა შტატებმა დააწესა მძიმე სანქციები, რამაც გამოიწვია უკიდურესი ეკონომიკური სიდუხჭირე.

იმის გამო, რომ მასწავლებლების უმეტესობა ქალი იყო თალიბანის რეჟიმამდე, ქალთა დასაქმების ახალმა შეზღუდვებმა განდევნა ქალი პედაგოგები. დევნამ უარყოფითად იმოქმედა განათლებაზე. მიუხედავად იმისა, რომ ქალებს ეკრძალებოდათ სამუშაოების უმეტესობა, მათ შორის მასწავლებლობა, სამედიცინო სფეროს ზოგიერთ ქალს მუშაობის უფლება ჰქონდათ. [23] ეს იმიტომ, რომ თალიბები მოითხოვდნენ ქალების მკურნალობას მხოლოდ ქალი ექიმების მიერ. [15]

XXI საუკუნე[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ავღანელი ქალების ჯგუფი ქაბულში ბაბურის ბაღებს ეწვივნენ
საჰრაა კარიმი დაინიშნა ავღანეთის ფილმის პირველ გენერალურ დირექტორად 2019 წელს.

ბოლო ათწლეულის განმავლობაში ავღანელი ქალების საერთო მდგომარეობა გაუმჯობესდა, განსაკუთრებით დიდ ქალაქებში, მაგრამ ქვეყნის სოფლად მცხოვრები ქალები კვლავ ბევრ პრობლემას განიცდიან. 2013 წელს, ინდოელი ქალი ავტორი სუშმიტა ბანერჯი მოკლეს ფაქთიკის პროვინციაში, თალიბანის დიქტატების ეჭვის გამო. იგი დაქორწინებული იყო ავღანელ ბიზნესმენზე და საცხოვრებლად ავღანეთში გადავიდა. მანამდე იგი 1995 წელს ორჯერ გადაურჩა თალიბანის მიერ სიკვდილით დასჯას, შემდეგ კი ინდოეთში გაიქცა. მისი გაქცევის შესახებ გადაიღეს ბოლივუდის ფილმი, გაქცევა თალიბანისგან . [24]

2013 წელს გაერომ გამოაქვეყნა სტატისტიკა, სადაც ნაჩვენებია ქალთა მიმართ ძალადობის 20% -იანი ზრდა, რაც ხშირად ხდება ოჯახური ძალადობის გამო, რომელსაც ამართლებს კონსერვატიული რელიგია და კულტურა.

ავღანეთის პრეზიდენტის, აშრაფ ღანის მიერ ხელმოწერილი ახალი კანონის თანახმად, ავღანელ ქალებს უფლება აქვთ თავიანთი შვილების დაბადების მოწმობებსა და პირადობის მოწმობებში შეიტანონ თავიანთი სახელები. ეს კანონი ავღანელი ქალთა უფლებების დამცველების დიდ გამარჯვებას ემსახურებოდა, რომლებიც რამდენიმე წლის განმავლობაში აწარმოებდნენ კამპანიას სოციალური მედიის ჰეშთეგით # სად არის ჩემი სახელი (WhereIsMyNamm,) [25]

ძალადობა ავღანელი ქალების მიმართ[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ავღანეთში ბევრი ქალი განიცდის გარკვეული სახის ძალადობას. ზოგს აპატიმრებენ მცირე დანაშაულის გამო. [26]

ავღანეთში მრავალი საუკუნის პატრიარქალური წესების გავლენის ქვეშ მყოფი ჩვეულებები და ტრადიციები ჭარბობს, შესაბამისად, მწვავდება ქალთა მიმართ ძალადობის საკითხი. გაუნათლებლობის მაღალი დონე მოსახლეობაში კიდევ უფრო ღრმავდება. ავღანეთის ქალებს მიაჩნიათ, რომ მისაღებია ქმრების მხრიდან მათზე ძალადობა. [27]

2018 წელს Amnesty International–მა გაავრცელა ინფორმაცია, რომ ქალთა მიმართ ძალადობა ხორციელდებოდა როგორც სახელმწიფო, ისე არასახელმწიფო აქტორების მიერ. [28]

2020 წლის აპრილში Human Rights Watch–მა განაცხადა, რომ ავღანეთში სპეციალური საჭიროების მქონე ქალები განიცდიან ყველანაირ დისკრიმინაციას და სექსუალურ შევიწროებას მთავრობის დახმარების, ჯანდაცვისა და სკოლების გამოყენებისას. მოხსენებაში ასევე მოცემულია ყოველდღიური ბარიერები, რომელთა წინაშეც დგანან ქალები და გოგონები მსოფლიოს ერთ-ერთ ღარიბ ქვეყანაში. [29]

33 წლის ავღანელ ქალებს სამსახურიდან სახლში მიმავალს სამი ადამიანი დაესხა თავს. მას ცეცხლი გაუხსნეს და თვალებში დათხარეს. ქალი გადარჩა, მაგრამ მხედველობა დაკარგა. თალიბებმა უარყვეს ბრალდებები და თქვეს, რომ თავდასხმა მამის დაკვეთით განხორციელდა, რადგან იგი სასტიკად ეწინააღმდეგებოდა შვილის სახლის გარეთ მუშაობას. [30]

ღირსების მკვლელობა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

2012 წელს ავღანეთში დაფიქსირდა ღირსების მკვლელობის 240 შემთხვევა. მკვლელობებიდან 21% ჩაიდინეს მსხვერპლის ქმრებმა, 7% მათმა ძმებმა, 4% მამამ, ხოლო დანარჩენმა სხვა ნათესავებმა. [31]

აგრეთვე იხილეთ[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

სქოლიო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

  1. ↑ An introduction to the constitutional law of Afghanistan. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2022-05-10. ციტირების თარიღი: 2019-12-05
  2. ↑ Kabul's American university students defiant despite violence. July 16, 2017. https://www.youtube.com/watch?v=5xlnDafCH18.
  3. ↑ Gender and Women's Studies at Kabul University: A Step Towards Addressing the Gender Gap. July 11, 2016. https://www.youtube.com/watch?v=tEZ4IdWUDYE.
  4. ↑ For Afghan women, driving a car brings both fear and freedom. November 7, 2015. https://www.youtube.com/watch?v=iIbZwLd_Uzw.
  5. ↑ Inside Afghanistan's First Boarding School for Girls. December 26, 2014. https://www.youtube.com/watch?v=L30p3ClMzvY.
  6. ↑ An Introduction: The American University of Afghanistan. November 9, 2014. https://www.youtube.com/watch?v=HilkF5MsEHI.
  7. ↑ Meet a New Generation of Women in Kabul. October 21, 2014. https://www.youtube.com/watch?v=7n4jz4Gkm9c.
  8. ↑ Sultan, Masuda. Afghan Constitution a Partial Victory for Women. ციტირების თარიღი: 2019-12-05
  9. ↑ Women in Afghanistan - Norwegian Afghanistan Committee. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2019-11-25. ციტირების თარიღი: 2020-11-29.
  10. ↑ By Farrah Azeem Khan. (December 5, 2018) 2018 Survey of Afghan People Shows Women's Rights are Complicated. ციტირების თარიღი: 6 April 2019
  11. ↑ Afghanistan. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2017-09-20. ციტირების თარიღი: 2020-11-29.
  12. ↑ Afghan Population 29.2 Million | Pajhwok Afghan News. ციტირების თარიღი: 2019-01-12
  13. ↑ Working with Gender in Rural Afghanistan: Experiences from Norwegian-funded NGO projects (September 2014). ციტირების თარიღი: 2019-01-12
  14. ↑ 14.0 14.1 Keddie, Nikki R. (2007). Women in the Middle East. Princeton University Press. ISBN 978-0-691-12863-4. 
  15. ↑ 15.0 15.1 Skaine, Rosemarie (2008). Women of Afghanistan In The Post-Taliban Era: How Lives Have Changed and Where They Stand Today. McFarland. ISBN 978-0-7864-3792-4. 
  16. ↑ A History of Women in Afghanistan: Lessons Learnt for the Future. Dr. Huma Ahmed-Ghosh. Aletta, Institute for Women's History (May 2003). დაარქივებულია ორიგინალიდან — 18 მაისი 2011. ციტირების თარიღი: 2 December 2010.
  17. ↑ Timeline of Women's Rights in Afghanistan | Women, War and Peace | PBS. Women, War and Peace (2011-10-25). დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2019-01-27. ციტირების თარიღი: 2019-01-12.
  18. ↑ What You Should Know About Women's Rights in Afghanistan. Huffington Post (2009-05-14). ციტირების თარიღი: 2019-01-12.
  19. ↑ About RAWA. Revolutionary Association of the Women of Afghanistan.
  20. ↑ Amin Saikal, {{{first1}}} (27 August 2004). Modern Afghanistan: A History of Struggle and Survival, 2006 1st, I.B. Tauris & Co Ltd., London New York, გვ. 214–215. ISBN 1-85043-437-9. 
  21. ↑ Nikki R. Keddie (2007). Women in the Middle East: Past and Present. 
  22. ↑ Fundamentalism Reborn?: Afghanistan and the Taliban. 
  23. ↑ 23.0 23.1 (2007) Afghan Women: Identity and Invasion. Zed Books. 
  24. ↑ Indian Author Sushmita Banerjee killed by Taliban in Afghanistan. ციტირების თარიღი: 5 September 2013
  25. ↑ შეცდომა თარგის გამოძახებისას: cite web: პარამეტრები url და title აუცილებელად უნდა მიეთითოს..
  26. ↑ Afghan women jailed for 'bad character'. April 9, 2015. https://www.youtube.com/watch?v=InZbqCkzLq0.
  27. ↑ OHCHR | Statement by the Special Rapporteur on violence against women finalizes country mission to Afghanistan and calls for sustainable measures to address the causes and consequences of violence against women, including at the individual, institutional and structural level. www.ohchr.org.
  28. ↑ Afghanistan 2017/2018 en. ციტირების თარიღი: 2019-01-05
  29. ↑ Afghanistan: Women with Disabilities Face Systemic Abuse.
  30. ↑ Afghan woman shot, blinded, for getting a job.
  31. ↑ 240 cases of honor killing recorded in Afghanistan. ციტირების თარიღი: 23 December 2013
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/w/index.php?title=ქალები_ავღანეთში&oldid=4499889“-დან