ფუჩღულეთის ურარტული წარწერა

მასალა ვიკიპედიიდან — თავისუფალი ენციკლოპედია

ფუჩღულეთის ურარტული წარწერაძვ. წ. VIII საუკუნის ლურსმული ეპიგრაფიკული ძეგლი, აღმოჩენილი 1985 წელს (41°15′03″ ჩ. გ. 42°53′23″ ა. გ. / 41.2509167° ჩ. გ. 42.8898833° ა. გ. / 41.2509167; 42.8898833). ამჟამად მდებარეობს სტამბოლის არქეოლოგიურ მუზეუმში[1].

ძეგლი მდებარეობს თურქეთში, ჰანაქის რაიონში, ისტორიულ ერუშეთში, დაბა ჰანაქის ჩრდილო-აღმოსავლეთით, ფუჩღულეთის ნასოფლარიდან მდინარის ხეობის აყოლებაზე, 550 მეტრზე, მდინარის მარჯვენა ნაპირზე, მაღალ ვერტიკალურ კლდეზე, მიწის ზედაპირიდან 6-7 მეტრის სიმაღლეზე. 13-სტრიქონიანი ურარტული წარწერის ფართობია 159×60 სმ. მასში მოხსენიებულია ურარტუს მეფე არგიშთი I, რომელსაც წარწერის მიხედვით ომი ჰქონია „თორიუმის“[2], სხვა ვერსიით „თარიუნის“[3] ქვეყანასთან და გზად დიაოხი აუოხრებია.

ტექსტი[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

  1. [dḪal-di-ni uš-ta]-bi ma-si-ni šú-ri ka-ru-ni KURTar-i-ú-ni KURka-r[u-ni]
  2. [    t]e-qu-ni mAr-gi-iš-ti-i-ka-i dḪal-di ku-ru-ni
  3. [   ]X-X uš-ta-bi mAr-gi-iš-ti-ni mMe-nu-a-ḫi ú-lu-[uš-ta-bi]
  4. [dḪal-di-n]i mAr-gi-iš-ti-še a-li ḫa-ú-bi KURTar-a-i-ú ši-li a-ša-a-[?]
  5. [   ]X-X-ni-e ku-te-a-di pa-ri KURḪu-ša-ú-e pa-ri KURBí-i-a-ú-e ši-a-[di]
  6. [KUR]Áš-qa-la-ši-e-di dḪal-di-ni-ni ba-u-ši-ni mAr-gi-iš-ti-še a-[li-e]
  7. [MAN] Di-ia-ú-e-ḫi a?-ri-di? e-ri-da-bi ka-i-u-ki URUA-ḫu-ri-a a-su-[ni-ni]
  8. [ -n]i su-ú-i-du-lu-bi za-[  ] URUQa-[X-X]-ú-ni a-su-ni za-[
  9. [iš-t]i-ni 70 LIM 2 LIM 80 GUD.ŠE 7 LIM [  ]-e 11 [ a-li]-ki za-á[š-gu-bi]
  10. [a]-li-ki TIMES [a-gu-bi] 6 É.GALMEŠ [ḫar-ḫar-šu-ub-i] 50 [URUMEŠ] a-ma-áš-tú-b[i]
  11. [m]Ar-gi-iš-ti-ni [mMe-n]u-[a-ḫi-ni MAN DAN-NU MAN KURBi-a]-i-n[a]-e a-lu-si URUTu-uš-p[a-URU a-li]
  12. [a]-lu-še i-ni DU[P-t]e tu-li-e t[ú-ri-ni]-ni dḪal-di-se dQu-e-ra-a
  13. ma-a-[ni  ] dUTU-ni pí-i-ni [me]-i ar-ḫi ú-ru-li-[ia-ni]

—ქართული თარგმანი

  1. — ხალდი გაემართა (სალაშქროდ) თავისი იარაღით, დაამარცხა თარიუნის ქვეყანა, დაამარცხა
  2. — (ქვეყანა) ... დასცა არგიშთის წინაშე. ხალდი ძლევამოსილია,
  3. — ხალდის იარაღი ძლევამოსილია. გაემართა (სალაშქროდ) არგიშთი მენუას ძე, წინ წაუძღვა მას
  4. — ხალდი. არგიშთი ამბობს: დავიპყარი (მე) თარიუნის (ქვეყანა), ხელახლა გავემართე
  5. — [თარიუნის ქვეყნისკენ] და მივაღწიე ხუშას (ქვეყანას), ბიას (ქვეყანას), მივედი
  6. — აშკალაშის ქვეყანაში. ხალდის ბრძანებით არგიშთი ამბობს:
  7. — დიაუხის მეფე მაშინათვე (?) მოვიდა ჩემთან (ქალაქ) ახურიანის ოლქში.
  8. — ლაშქარი უკუვაგდე, (ქალაქი) კა...იუნი გავანადგურე, ასეთი ნადავლი მოვიპოვე
  9. — იქ: 72 ათას 80 ყრმა, 7 ათასი ..., 11 ათასი ... ზოგი დავხოცე,
  10. — ზოგი ცოცხლად წამოვიყვანე, 96 ციხე დავანგრიე, 50 ქალაქი დავწვი.
  11. — არგიშთი მენუას ძე, მეფე ძლიერი, მეფე ბიანილის ქვეყნისა, მმართველი ტუშფა-ქალაქისა.
  12. — ვინც ამ წარწერას მოსპობს, დაე გაანადგურონ ის (ღვთაება) ხალდიმ, (ღვთაება) კუერამ
  13. — მზისქვეშეთში, ნურც გზა გარეთ (ექნება ნურც ღმერთი ნურც ხალხი სადმე წაიყვანს/ შეიფარებს).

ლიტერატურა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

სქოლიო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

  1. Н. В. Арутюнян, Корпус уратских клинообразных надписей. Ереван, Гитутюн 2001, 196
  2. Dinçol A. and Dinçol B., Die urartaeische Insckrift aus Hanak in: Hittite and Other Anatolian and Near Eastern Studies in Honor of Sedat Alp. ed. H. Otten et al., Ankara, 1992.
  3. გორდეზიანი ლ, ი. ჯავახიშივილის სახელობის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ჰუმანიტარულ მეცნიერებათა ფაკულტეტი, აღმოსავლეთმცოდნეობის ინსტიტუტის კრებული, ა. სილაგაძის რედაქტორობით, აღმოსავლეთმცოდნეობა №3, თბ., 2014.