ფრიდრიხ ველერი

ფრიდრიხ ველერი
	გერმ. Friedrich Wöhler
დაბ. თარიღი	31 ივლისი, 1800
დაბ. ადგილი	Eschersheim
გარდ. თარიღი	23 სექტემბერი, 1882 (82 წლის)
გარდ. ადგილი	გეტინგენი
დასაფლავებულია	გიოტინგენის სასაფლაო
მოქალაქეობა	საღვთო რომის იმპერია; პრუსიის სამეფო; გერმანიის იმპერია
საქმიანობა	ქიმია
მუშაობის ადგილი	გეტინგენის უნივერსიტეტი და Q15787840?
ალმა-მატერი	მარბურგის უნივერსიტეტი და ჰაიდელბერგის უნივერსიტეტი
განთქმული მოსწავლეები	Wilhelm Kühne
სამეცნიერო ხარისხი	დოქტორის ხარისხი
ჯილდოები	კოპლის მედალი , ორდენი ხელოვნებისა და მეცნიერების სფეროებში შეტანილი წვლილისათვის, კოთენიუსის მედალი, ბავარიის მაქსიმიალიანის ორდენი სამეცნიერო და სახელოვნებო მიღწევებისათვის, საპატიო ლეგიონის ორდენის კავალერი და სამეფო საზოგადოების უცხოელი წევრი
	ფრიდრიხ ველერი ვიკისაწყობში

ფრიდრიხ ველერი (გერმ. Friedrich Wöhler [ˈvøːlɐ]; დ. 31 ივლისი, 1800, ეშერსჰაიმი – გ. 23 სექტემბერი, 1882, ტინგენი) — გერმანელი ქიმიკოსი, განათლებით ექიმი.

მოღვაწეობა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

1836 წლიდან გეტინგენის უნივერსიტეტის პროფესორი იყო. 1853 წლიდან პეტერბურგის მეცნიერებათა აკადემიის უცხოელი წევრ-კორესპონდენტი. 1822 წელს აღმოაჩინა ციანმჟავა ( ${\ce {HOCN}}$ ). 1928 წელს ორგანული ნაერთი შარდოვანა მიიღო არაორგანული ნაერთებიდან, რითაც შეარყია იმდროს გავრცელებული ვიტალისტური მოძღვრება ე. წ. სასიცოცხლო ძალის შესახებ.^[15] 1844 წელს სინთეზურად მიიღო ჰიდროქინონი და გამოიკვლია ოპიუმის ალკალოიდები. 1827 წელს ალუმინი მიიღო ალუმინის ქლორიდისა ( ${\ce {AlCl3}}$ ) და კალიუმის ერთად გახურებით, 1828 წელს მსგავსად გამოჰყო ბერილიუმი და იტრიუმი. 1862 წელს მიიღო კალციუმკარბიდი და მასზე წყლის მოქმედებით აცეტილენი. შექმნა ცნობილი ქიმიის სკოლა.

ლიტერატურა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

Мусабеков Ю. С., Ф. Вёлер и значение его трудов в развитии химии, «Труды института истории естествознания и техники», 1960, т. 30, с. 71—96;

ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 4, თბ., 1979. — გვ. 348.

სქოლიო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

↑ ^1.0 ^1.1 ^1.2 Wöhler, Friedrich // Allgemeine Deutsche Biographie — L: 1898. — ტ. 43. — S. 711–717.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q25907501"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q27600451"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2079"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q590208"></a>
↑ ^2.0 ^2.1 SNAC — 2010.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q29861311"></a>
↑ ^3.0 ^3.1 KNAW Past Members
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q21491701"></a>
↑ ^4.0 ^4.1 ბროკჰაუზის ენციკლოპედია / Hrsg.: Bibliographisches Institut & F. A. Brockhaus, Wissen Media Verlag
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q464633"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2586178"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q237227"></a>
↑ ^5.0 ^5.1 Bibliothèque nationale de France BnF authorities: პლატფორმა ღია მონაცემები — 2011.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19938912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q54837"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q193563"></a>
↑ ^6.0 ^6.1 ^6.2 www.accademiadellescienze.it
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q107212659"></a>
↑ ^7.0 ^7.1 Académie nationale de médecine
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q107213173"></a>
↑ ^8.0 ^8.1 Base biographique
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q105958830"></a>
↑ ^9.0 ^9.1 Гольдштейн М. Ю., Δ Велер, Фридрих // Энциклопедический словарь / под ред. К. К. Арсеньев, Ф. Ф. Петрушевский — СПб: Брокгауз — Ефрон, 1892. — Т. Vа. — С. 745.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q23892901"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q656"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q602358"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1782723"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19908137"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q4142766"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q4361720"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q24358898"></a>
↑ Вёлер Фридрих // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — Москва: Советская энциклопедия, 1969.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q17378135"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q649"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5061737"></a>
↑ Mathematics Genealogy Project — 1997.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q829984"></a>
↑ Deutsche Nationalbibliothek, Staatsbibliothek zu Berlin, Bayerische Staatsbibliothek et al. Record #118634488 // ინტეგრირებული ნორმატიული ფაილი — 2012—2016.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q27302"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q304037"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q256507"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q170109"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q36578"></a>
↑ Award winners : Copley Medal — Royal Society.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q123885"></a>
↑ List of Royal Society Fellows 1660-2007 — ლონდონის სამეფო საზოგადოება. — გვ. 386.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q111806251"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q123885"></a>
↑ Wöhler, Friedrich (1828). „Ueber künstliche Bildung des Harnstoffs“. Annalen der Physik und Chemie. 88 (2): 253–256. Bibcode:1828AnP....88..253W. doi:10.1002/andp.18280880206. — Available in English at: Chem Team.

პორტალი ქიმია

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q19389637"_data-entity-id="Q27600451">[[:de:s:ADB:Wöhler,_Friedrich|Wöhler,_Friedrich]]_//_''[[:d:Q25907501|Allgemeine_Deutsche_Biographie]]''<span_class="wef_low_priority_links">_—_[[:ლაიფციგი|L]]:_1898._—_ტ.&nbsp;43._—_S.&nbsp;711–717.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q25907501"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q27600451"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2079"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q590208"></a></div>-1] 1.0 ^1.1 ^1.2 Wöhler, Friedrich // Allgemeine Deutsche Biographie — L: 1898. — ტ. 43. — S. 711–717.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q25907501"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q27600451"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2079"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q590208"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q8513_citetype_Q35127_citetype_Q36524_citetype_Q194166"_data-entity-id="Q29861311">SNAC<span_class="wef_low_priority_links">_—_2010.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q29861311"></a></div>-2] 2.0 ^2.1 SNAC — 2010.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q29861311"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q7094076"_data-entity-id="Q21491701">KNAW_Past_Members<span_class="wef_low_priority_links"></span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q21491701"></a></div>-3] 3.0 ^3.1 KNAW Past Members
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q21491701"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q13136"_data-entity-id="Q237227">[[:de:s:Brockhaus_Enzyklopädie|ბროკჰაუზის_ენციკლოპედია]]<span_class="wef_low_priority_links">_/_Hrsg.:_[[:ბროკჰაუზი|Bibliographisches_Institut_&_F._A._Brockhaus]],_[[:de:Wissen_Media_Verlag|Wissen_Media_Verlag]]</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q464633"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2586178"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q237227"></a></div>-4] 4.0 ^4.1 ბროკჰაუზის ენციკლოპედია / Hrsg.: Bibliographisches Institut & F. A. Brockhaus, Wissen Media Verlag
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q464633"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2586178"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q237227"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q36524_citetype_Q7094076_citetype_Q27031827"_data-entity-id="Q19938912"><i_class="wef_low_priority_links">[[:საფრანგეთის_ეროვნული_ბიბლიოთეკა|Bibliothèque_nationale_de_France]]</i>_BnF_authorities:_პლატფორმა_ღია_მონაცემები<span_class="wef_low_priority_links">_—_2011.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19938912"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q54837"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q193563"></a></div>-5] 5.0 ^5.1 Bibliothèque nationale de France BnF authorities: პლატფორმა ღია მონაცემები — 2011.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19938912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q54837"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q193563"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q35127"_data-entity-id="Q107212659">www.accademiadellescienze.it<span_class="wef_low_priority_links"></span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q107212659"></a></div>-6] 6.0 ^6.1 ^6.2 www.accademiadellescienze.it
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q107212659"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q35127"_data-entity-id="Q107213173">[[:d:Q107213173|Académie_nationale_de_médecine]]<span_class="wef_low_priority_links"></span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q107213173"></a></div>-7] 7.0 ^7.1 Académie nationale de médecine
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q107213173"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q7094076"_data-entity-id="Q105958830">Base_biographique<span_class="wef_low_priority_links"></span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q105958830"></a></div>-8] 8.0 ^8.1 Base biographique
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q105958830"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q13433827"_data-entity-id="Q24358898"><i_class="wef_low_priority_links">[[:ru:Гольдштейн,_Михаил_Юльевич|Гольдштейн&nbsp;М.&nbsp;Ю.]],_[[:დიმიტრი_მენდელეევი|Δ]]</i>_[[:ru:s:ЭСБЕ/Велер,_Фридрих|Велер,_Фридрих]]_//_''[[:d:Q23892901|Энциклопедический_словарь]]''<span_class="wef_low_priority_links">_/_под_ред._[[:ru:Арсеньев,_Константин_Константинович|К.&nbsp;К.&nbsp;Арсеньев]],_[[:ru:Петрушевский,_Фёдор_Фомич|Ф.&nbsp;Ф.&nbsp;Петрушевский]]_—_[[:სანქტ-პეტერბურგი|СПб]]:_[[:ru:Брокгауз_—_Ефрон_(издательство)|Брокгауз_—_Ефрон]],_1892._—_Т.&nbsp;Vа._—_С.&nbsp;745.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q23892901"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q656"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q602358"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1782723"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19908137"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q4142766"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q4361720] 9.0 ^9.1 Гольдштейн М. Ю., Δ Велер, Фридрих // Энциклопедический словарь / под ред. К. К. Арсеньев, Ф. Ф. Петрушевский — СПб: Брокгауз — Ефрон, 1892. — Т. Vа. — С. 745.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q23892901"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q656"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q602358"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1782723"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19908137"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q4142766"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q4361720"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q24358898"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q3331189_citetype_Q5292"_data-entity-id="Q17378135">Вёлер_Фридрих_//_[[:ru:Большая_советская_энциклопедия_(третье_издание)|Большая_советская_энциклопедия]]:_[в_30_т.]<span_class="wef_low_priority_links">_/_под_ред._[[:ალექსანდრე_პროხოროვი|А.&nbsp;М.&nbsp;Прохоров]]_—_3-е_изд._—_[[:მოსკოვი|Москва]]:_[[:ru:Большая_российская_энциклопедия_(издательство)|Советская_энциклопедия]],_1969.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q17378135"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q649"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5061737"></a></div>-10] Вёлер Фридрих // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — Москва: Советская энциклопедия, 1969.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q17378135"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q649"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5061737"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q7094076_citetype_Q33270056"_data-entity-id="Q829984">Mathematics_Genealogy_Project<span_class="wef_low_priority_links">_—_1997.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q829984"></a></div>-11] Mathematics Genealogy Project — 1997.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q829984"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q36524_citetype_Q17152639_citetype_Q1172284_citetype_Q1982918"_data-entity-id="Q36578"><i_class="wef_low_priority_links">[[:გერმანიის_ეროვნული_ბიბლიოთეკა|Deutsche_Nationalbibliothek]],_[[:de:Staatsbibliothek_zu_Berlin|Staatsbibliothek_zu_Berlin]],_[[:de:Bayerische_Staatsbibliothek|Bayerische_Staatsbibliothek]]_et_al.</i>_[http://d-nb.info/gnd/118634488/_Record_#118634488]_//_ინტეგრირებული_ნორმატიული_ფაილი<span_class="wef_low_priority_links">_—_2012—2016.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q27302"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q304037"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q256507"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q170109"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q36578"></a></div>-12] Deutsche Nationalbibliothek, Staatsbibliothek zu Berlin, Bayerische Staatsbibliothek et al. Record #118634488 // ინტეგრირებული ნორმატიული ფაილი — 2012—2016.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q27302"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q304037"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q256507"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q170109"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q36578"></a>

[[https://docs.google.com/spreadsheets/d/1dsunM9ukGLgaW3HdG9cvJ_QKd7pWjGI0qi_fCb1ROD4/pubhtml?gid=1336391689&single=true_Award_winners_:_Copley_Medal]<span_class="wef_low_priority_links">_—_[[:ლონდონის_სამეფო_საზოგადოება|Royal_Society]].</span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q123885"></a></div>-13] Award winners : Copley Medal — Royal Society.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q123885"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q12139612_citetype_Q49848"_data-entity-id="Q111806251">[https://web.archive.org/web/20120114063626/http://royalsociety.org/uploadedFiles/Royal_Society_Content/about-us/fellowship/Fellows1660-2007.pdf_List_of_Royal_Society_Fellows_1660-2007]<span_class="wef_low_priority_links">_—_[[:ლონდონის_სამეფო_საზოგადოება|ლონდონის_სამეფო_საზოგადოება]]._—_გვ.&nbsp;386.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q111806251"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q123885"></a></div>-14] List of Royal Society Fellows 1660-2007 — ლონდონის სამეფო საზოგადოება. — გვ. 386.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q111806251"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q123885"></a>

[Wohler-15] Wöhler, Friedrich (1828). „Ueber künstliche Bildung des Harnstoffs“. Annalen der Physik und Chemie. 88 (2): 253–256. Bibcode:1828AnP....88..253W. doi:10.1002/andp.18280880206. — Available in English at: Chem Team.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]