ფაზილ ქიუჩუქი
| ფაზილ ქიუჩუქი | |
|---|---|
 | |
| დაბადების თარიღი | 1906, 14 მარტი |
| დაბადების ადგილი | ნიქოზია, ბრიტანული კვიპროსი |
| გარდაცვალების თარიღი | 1984, 15 იანვარი |
| გარდაცვალების ადგილი | ლონდონი, ინგლისი |
| მოქალაქეობა | British Cyprus |
| განათლება | ლოზანის უნივერსიტეტი |
| ეროვნება | თურქი კვიპროსელი |
| პარტია | თურქ. Kıbrıs Türktür Partisi |
| მეუღლე/ები | სიუეილა ქიუჩიუქი |
| ნათესავები | ირსენ ქიუჩიუქი (გაშვილებული) |
ფაზილ ქიუჩიუქი (თურქ. faːˈzɯl cyˈtʃyc; ბერძ. Φαζίλ Κιουτσούκ; დ.14 მარტი, 1906 – გ.15 იანვარი, 1984) — თურქი კვიპროსელი პოლიტიკოსი და მედიცინის დოქტორი, კვიპროსის რესპუბლიკის პირველი ვიცე-პრეზიდენტი.[1][2]
ბიოგრაფია
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]ფაზილ ქიუჩიუქი დაიბადა გლეხის ოჯახში ნიქოზიაში, 1906 წელს. საშუალო განათლება მიიღო თურქულ გიმნაზიაში ნიქოზიაში, რის შემდეგაც სწავლა განაგრძო სტამბოლის, ლოზანისა და პარიზის უნივერსიტეტებში, სადაც შეისწავლა მედიცინა. 1937 წელს დაბრუნდა კვიპროსში და დაიწყო სამედიცინო პრაქტიკა, თუმცა მალე პოლიტიკით დაინტერესდა და გახდა თურქი კვიპროსელების უფლებების აქტიური დამცველი.
1941 წელს დააარსა გაზეთი Halkın Sesi („ხალხის ხმა“) და გახდა მისი მთავარი რედაქტორი. ბრიტანული კოლონიური მმართველობის წინააღმდეგ კამპანიის გამო გაზეთს გამოცემის ნებართვა მხოლოდ 1942 წელს მიეცა. გამოცემა დღემდე გამოდის.
1943 წელს ქიუჩიუქი მონაწილეობდა ორგანიზაციის „კიბრისის კუნძულის თურქული უმცირესობის ასოციაცია“ (თურქ. Kıbrıs Adası Türk Azınlığı Kurumu, KATAK) დაარსებაში, რომელიც თურქი კვიპროსელების სოციალური, ეკონომიკური და პოლიტიკური ინტერესების დაცვას ემსახურებოდა. შიდა წინააღმდეგობების გამო ორგანიზაციას გამოუშორდა და შექმნა ახალი პარტია – „კიბრისის ეროვნული თურქი ხალხის პარტია“ (თურქ. Kıbrıs Millî Türk Halk Partisi, KMTHP). 15-წლიანი პოლიტიკური ბრძოლის შედეგად მან მოახერხა ევქაფის (თურქული რელიგიური ფონდის) მართვის უფლებების გადატანა ბრიტანეთისაგან თურქი კვიპროსელების კონტროლში.
1959 წლის ლონდონისა და ციურიხის კონფერენციებზე, რომლებიც კვიპროსის დამოუკიდებელი რესპუბლიკის შექმნას ისახავდა მიზნად, ქიუჩიუქი წარმოადგენდა თურქი კვიპროსელების მხარეს და შეძლო საკონსტიტუციო გარანტიების მიღწევა მათთვის. 1959 წლის 3 დეკემბერს იგი აირჩიეს რესპუბლიკის ვიცე-პრეზიდენტად. ბერძენი კვიპროსელების კონსტიტუციური ცვლილებების ინიციატივის მიუხედავად, ქიუჩიუქი 1973 წლამდე განაგრძობდა ვიცე-პრეზიდენტის პოსტზე მუშაობას, როცა ის შეცვალა რაუფ დენქტაში. მიუხედავად ჯანმრთელობის პრობლემებისა, ქიუჩიუქი აგრძელებდა საზოგადოებრივ საქმიანობას და მხარს უჭერდა თურქი კვიპროსელების უფლებებს გაზეთ Halkın Sesi-ის მეშვეობით.
ფაზილ ქიუჩიუქი გარდაიცვალა უესტმინსტერის ერთ-ერთ საავადმყოფოში 1984 წლის 15 იანვარს — მალევე ჩრდილოეთ კვიპროსის თურქული რესპუბლიკის დამოუკიდებლობის ერთპიროვნული დეკლარაციის შემდეგ. ის იყო ირსენ ქიუჩიუქის — ჩრდილოეთ კვიპროსის ყოფილი პრემიერ-მინისტრის ბიძა.
პოლიტიკური შეხედულებები და მემკვიდრეობა
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]ფაზილ ქიუჩიუქის პოლიტიკური შეხედულებები მტკიცედ ეფუძნებოდა ეთნიკური იდენტობის, სოციალური თანასწორობისა და თვითმმართველობის იდეალებს. იგი კატეგორიულად ეწინააღმდეგებოდა კვიპროსის ბერძნული უმრავლესობის მცდელობას „ენოსისის“ (კვიპროსის საბერძნეთისთან გაერთიანება) რეალიზაციისკენ და მიიჩნევდა, რომ მსგავსი ქმედება საფრთხეს უქმნიდა თურქი კვიპროსელების იდენტობასა და უსაფრთხოებას. ამ ფონზე ქიუჩიუქი აქტიურად უჭერდა მხარს დამოუკიდებელი, ორმაგი თემისგან შემდგარი სახელმწიფოს იდეას, რომელიც ორი ეთნიკური ჯგუფის თანასწორობაზე იქნებოდა დაფუძნებული.
მიუხედავად იმისა, რომ XX საუკუნის 60-იან წლებში რადიკალური მიმდინარეობების გაძლიერებასთან ერთად მისმა ზომიერმა პოზიციამ პოპულარობა დაკარგა, ქიუჩიუქი ხშირად აფრთხილებდა ორივე მხარეს კონფლიქტის ესკალაციის საფრთხეებზე. მისი თანამშრომლობა რაუფ დენქტაშთან ხანმოკლე პერიოდში დაძაბული იყო სტრატეგიული უთანხმოების გამო, თუმცა შემდგომ წლებში მათი მიზნები და პოლიტიკური მიმართულება კვლავ თანხვედრაში აღმოჩნდა — მათ ერთობლივად იმუშავეს თურქი კვიპროსელების დაცვის მექანიზმებზე, განსაკუთრებით საკონსტიტუციო უფლებებისა და ევქაფის მმართველობის საკითხებში.
ფაზილ ქიუჩიუქის მემკვიდრეობა დღემდე ცოცხალია არა მხოლოდ პოლიტიკურ დისკურსში, არამედ ყოველდღიურ საზოგადოებრივ ცხოვრებაში. მის სახელს ატარებს უნივერსიტეტი და სამედიცინო ცენტრი ნიქოზიაში, ხოლო გაზეთი Halkın Sesi, რომელიც დღემდე გამოდის, ითვლება თურქი კვიპროსელების თვითგამოხატვის ერთ-ერთ მთავარ სიმბოლოდ.[3]
საზოგადოებრივი საქმიანობა და მემკვიდრეობა
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]ფაზილ ქიუჩუქის საზოგადოებრივი მოღვაწეობა მჭიდროდ იყო დაკავშირებული თურქი კვიპროსელების უფლებების დაცვასთან და მათი სოციალური პირობების გაუმჯობესებასთან. 1937 წელს, კუნძულზე დაბრუნების შემდეგ, მან დაიწყო სამედიცინო პრაქტიკა ლეფკოშაში, სადაც ყოველ პარასკევს უფასოდ ემსახურებოდა პაციენტებს, რომლებიც ვერ იხდიდნენ სამედიცინო მომსახურების საფასურს. გარდა ამისა, იგი საკუთარი სახსრებით ამზადებდა მედიკამენტებს, რათა დაეხმარა გაჭირვებულ მოსახლეობას .
ქიუჩუქი აქტიურად მონაწილეობდა თურქი კვიპროსელების სოციალური სტრუქტურების ჩამოყალიბებაში. მან დააარსა მუშათა და გლეხთა პროფკავშირები, ვაჭართა პალატები, კოოპერატივები და ახალგაზრდული ორგანიზაციები, რაც მიზნად ისახავდა თურქი კვიპროსელების სოციალური და ეკონომიკური მდგომარეობის გაუმჯობესებას .
1955 წელს, ქიუჩუქმა დააარსა თურქული წინააღმდეგობის ორგანიზაცია (TMT), რომელიც მიზნად ისახავდა თურქი კვიპროსელების დაცვას ეოკას (EOKA) ტერორისტული აქტივობებისგან. მოგვიანებით, მან შექმნა საიდუმლო ორგანიზაცია „ვოლკანი“, რომელიც აგრძელებდა ამ მიზანს .
1960 წელს, ქიუჩუქი გახდა კვიპროსის რესპუბლიკის პირველი ვიცე-პრეზიდენტი, რაც სიმბოლურად აღნიშნავდა თურქი კვიპროსელების პოლიტიკურ თანასწორობას. თუმცა, 1963 წელს დაწყებული ინტერკომუნალური კონფლიქტების შემდეგ, თურქი კვიპროსელები გამოეყვნენ ცენტრალურ ხელისუფლებას, ხოლო ქიუჩუქი გახდა დროებითი თურქული ადმინისტრაციის ხელმძღვანელი .
ქიუჩუქი აგრძელებდა პოლიტიკურ საქმიანობას გაზეთ „ჰალკინ სესი“-ს მეშვეობით, რომელიც დღემდე გამოდის და წარმოადგენს თურქი კვიპროსელების ხმის მიცემის საშუალებას .
1984 წლის 15 იანვარს, ქიუჩუქი გარდაიცვალა ლონდონში, სადაც მკურნალობას გადიოდა. მისი დაკრძალვა გაიმართა ლეფკოშასთან ახლოს მდებარე მუმჯუ ჰილზე, რომელიც მოგვიანებით გადაერქვა ანით ტეპეს სახელით .
იხილეთ აგრთვე
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]რესურსები ინტერნეტში
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- Halkın Sesi — გაზეთის ოფიციალური ვებსაიტი
სქოლიო
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]- ↑ Fazıl Küçük | Turkish Cypriot leader | Britannica en. ციტირების თარიღი: 2023-03-23
- ↑ „Dr. Fazil Kucuk Is Dead at 78; Was Vice President of Cyprus“. The New York Times (ინგლისური). 1984-01-16. ISSN 0362-4331. ციტირების თარიღი: 2023-03-23.
- ↑ The Voice of Turkish Cypriots: Dr. Fazil Küçük. ციტირების თარიღი: 2025-04-16
| იდენტიფიკატორები |
|
|---|
- კვიპროსელი თურქი პოლიტიკოსები
- კვიპროსის ვიცე-პრეზიდენტები
- სტამბოლის უნივერსიტეტის კურსდამთავრებულები
- კვიპროსის პოლიტიკური პარტიების ლიდერები
- ქალაქ ნიქოზიას პოლიტიკოსები
- თურქი კვიპროსელი ემიგრანტები თურქეთში
- თურქი კვიპროსელი ემიგრანტები გაერთიანებულ სამეფოში
- დაბადებული 1906
- გარდაცვლილი 1984
- კვიპროსელი პოლიტიკოსები
- ემიგრანტები
- ემიგრანტები ეროვნების მიხედვით