უნცუკულის რაიონი
| რეგიონი | |||||
|---|---|---|---|---|---|
|
უნცუკულის ოლქი Унсоколо мухъ | |||||
 | |||||
| |||||
| ქვეყანა |
 რუსეთი | ||||
| ადმ. ცენტრი | Untsukul[1] | ||||
| კოორდინატები | 43°02′00″ ჩ. გ. 47°05′00″ ა. გ. / 43.03333° ჩ. გ. 47.08333° ა. გ. | ||||
| დაარსდა | 1935 | ||||
| ფართობი | 560 კმ2 კმ² | ||||
| მოსახლეობა | 32,144 კაცი (2022) | ||||
| სიმჭიდროვე | 57,41 ადამიანი/კმ² კაცი/კმ² | ||||
| სასაათო სარტყელი | UTC+3 | ||||
| სატელეფონო კოდი | 87257 | ||||
| ოფიციალური საიტი | uncukul.ru | ||||
| |||||
უნცუკულის ოლქი (ხუნძ. Унсоколо мухъ) — ადმინისტრაციულ-ტერიტორიული ერთეული და მუნიციპალიტეტი დაღესტანში. უნცუკულის რაიონის ადმინისტრაციული ცენტრია შამილყალა.[2]
გეოგრაფია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
უნცუკულის რაიონი მდებარეობს თანამედროვე დაღესტნის ცენტრალურ ნაწილში, მთიანი დაღესტნის ჩრდილოეთით. რეგიონს დაღესტნის ვაკისგან გიმრის ქედი ყოფს. იგი ესაზღვრება შემდეგ მუნიციპალურ ოლქებს: ჩრდილოეთით და დასავლეთით გუმბეტოვსკის, სამხრეთ-დასავლეთით - ხუნზახსკის, სამხრეთ-აღმოსავლეთით - გერგბილსკის და ლევაშინსკის, აღმოსავლეთით - ბუინაკსკის.
ისტორია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
უნცუკულiს ოლქი დაარსდა 1935 წელს. უნცუკულის რეგიონის, როგორც ერთიანი პოლიტიკური გაერთიანების ისტორია იწყება მე-17 საუკუნეში, როდესაც მდინარე ავარი კოისუს ხეობაში მცხოვრები მოსახლეობა გაერთიანდა ძლიერ პოლიტიკურ გაერთიანებაში - კოისუბულინსკის თავისუფალ საზოგადოებაში, რომელმაც კავკასიის ომამდე გასტანა. XVII-XIX სს-ში რაიონის მოსახლეობა საქართველოსა და კასპიის ზღვის სანაპიროს ხშირად არბევდა. ცნობილია ამ ხალხების მეთაურების მრავალი სახელი. მათ შორისაა დარბიში, გელეგა, ხან მალაჩილავი, კანზა მალაჰუმა, კოჭლი რაჟბადინი და მრავალი სხვა. და ა.შ. ისტორიიდან ასევე ცნობილია, რომ გელეგა ხელმძღვანელობდა მილიციის მთიელთა გაერთიანებულ ძალებს, რომლებმაც მოიგერიეს ირანელების შემოსევა კავკასიაში.
1820-1850-იან წლებში, კავკასიის ომის დროს დაღესტნისა და ჩეჩნეთის მთიელი მოსახლეობა რუსული ცარიზმის წინააღმდეგ იბრძოდა. ამ ბრძოლას ჯერ გაზიმ აგომედი ხელმძღვანელობდა, შემდეგ შამილი. იმამ შამილის საქმიანობა ასევე დაკავშირებულია დაღესტანში პირველი სახელმწიფოს - იმამატის გაჩენასთან, ეს იყო თეოკრატიული სახელმწიფო, რომელიც მოიცავდა დაღესტნის მთიულეთს და ჩეჩნეთს.
ომის შემდეგ კოისუბულინსკის თავისუფალი საზოგადოება კვლავ აღდგა, როგორც ერთგვარი ადმინისტრაციული ერთეული და შედიოდა ავარის ოლქში. ოქტომბრის რევოლუციამ და მე-20 საუკუნის დასაწყისში სამოქალაქო ომმა დიდი გავლენა მოახდინა მთიელთა ცხოვრებაზე და ქცევაზე.
1920-30-იან წლებში უნცუკულის რაიონში დაიწყო სკოლებისა და საავადმყოფოების შენება, შეიქმნა კოლმეურნეობები და სახელმწიფო დაწესებულებები.
1960 წლის 10 აგვისტოს უნცუკულის ოლქი გაუქმდა და მისი ტერიტორია შევიდა გერგბილსკის ოლქში.[3] 1963 წელს რაიონი კვლავ აღდგა. 1980 წელს დაიწყო ირგანაის ჰიდროელექტროსადგურის მშენებლობა. 1998 წელს ამოქმედდა ჰესის პირველი ბლოკი, ხოლო 2001 წელს მეორე ბლოკი.
ადმინისტრაციული და ტერიტორიული სტრუქტურა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
უნცუკულის რაიონი ადმინისტრაციულ-ტერიტორიული სტრუქტურის ფარგლებში მოიცავს ურბანული ტიპის დასახლებებს, სოფლის საბჭოებსა და სოფლებს.[4][5][6]
| № | მუნიციპალური
ერთეული |
ადმინისტრაციული
ცენტრი |
დასახლებების
რაოდენობა |
მოსახლეობა | ფართობი,
კმ² |
|---|---|---|---|---|---|
| 1 | შამილყალა | შამილყალა | 1 | 4925 | 0,78 |
| 2 | სოფლის საბჭო არაკანსკი | სოფელი არაკანი | 3 | 1617 | 60,69 |
| 3 | სოფელი აშილტა | სოფელი აშილტა | 1 | 2127 | 21,61 |
| 4 | სოფლის საკრებულო ბალახანი | სოფელი ბალახანი | 3 | 2773 | 34,93 |
| 5 | სოფელი გიმრი | სოფელი გიმრი | 1 | 5224 | 19,45 |
| 6 | ირგანაი სოფელი | სოფელი ირგანაი | 1 | 2483 | 37,57 |
| 7 | იშტიბურინსკის სოფლის საბჭო | სოფელი იშტიბური | 3 | 580 | 8,56 |
| 8 | სოფლის საბჭო კახაბროსინსკი | სოფელი კაჯაბროსო | 2 | 933 | 9,54 |
| 9 | მეიდანის სოფლის საბჭო | სოფელი მაიდანსკოე | 2 | 3200 | 10,95 |
| 10 | სოფლის საბჭო უნცუკული | სოფელი უნცუკული | 2 | 6949 | 69,01 |
| 11 | სოფელი ჰარაჩი | სოფელი ჰარაჩი | 1 | 462 | 9,06 |
| 12 | სოფელი ცატანიჰი | სოფელი ცატანიჰი | 1 | 871 | 10,15 |
განათლება და კულტურა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
უნცუკულის რაიონში ფუნქციონირებს 15 სკოლა, 13 სკოლამდელი დაწესებულება, 2 სამხატვრო სკოლა, 1 ბავშვთა სახლი, 18 კლუბი, 20 ბიბლიოთეკა, 3 მუზეუმი, 1 თეატრი, კულტურული და ისტორიული 12 ძეგლი.
ინფრასტრუქტურა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
რაიონში არსებული საცხოვრებელი ფართის საერთო ფართობია 514,1 ათასი მ². კანალიზაციის საერთო ფართობია - 17,7; ცხელი წყლით მომარაგების საერთო ფართობია - 17,7; გაზის საერთო ფართობია - 50,6; იატაკის ელექტრო ღუმელი მოსახლეობის 67,1% აქვს. რაიონში არის ასევე 1 რაიონთაშორისი საავადმყოფო, 4 რაიონული საავადმყოფო, 1 ამბულატორია შამილყალაში, 1 სამშობიარო, 12 აფთიაქი და 3 ჯანმრთელობის ცენტრი. რაიონში მოქმედებს მობილური საკომუნიკაციო სისტემების 4 ქსელი.
რესურსები ინტერნეტში[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
სქოლიო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- ↑ OKTMO
- ↑ Постановление НС РД № 1332 от 26.04.2016 О перенесении административного центра Унцукульского района Республики Дагестан. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2016-06-04. ციტირების თარიღი: 2016-05-06
- ↑ Ведомости Верховного Совета СССР. № 32 (1016), 1960 г.
- ↑ Закон Республики Дагестан от 10 апреля 2002 года N 16 «Об административно-территориальном устройстве Республики Дагестан». ციტირების თარიღი: 2016-09-23
- ↑ Единый реестр административно-территориальных единиц Республики Дагестан от 27.07.2018 № 00. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2020-06-22. ციტირების თარიღი: 2020-06-19
- ↑ Закон Республики Дагестан от 13 января 2005 года № 6 «О статусе муниципальных образований Республики Дагестан». დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2022-04-07. ციტირების თარიღი: 2022-06-21