უმნისა მუსაბეკოვა
| უმნისა მუსაბეკოვა | |
|---|---|
| მშობლიური სახელი | აზერ. Umnisə Musabəyova |
| დაბადების თარიღი |
9 ოქტომბერი, 1902 რუსეთის იმპერია |
| გარდაცვალების თარიღი |
15 ნოემბერი, 1974 (72 წლის) ბაქო, აზერბაიჯანის სსრ |
| ეროვნება | აზერბაიჯანელი |
| საქმიანობა | პროფესორი |
უმნისა მუსაბეკოვა (აზერ. Umnisə Süleyman qızı Musabəyova; დ. 9 ოქტომბერი, 1902 – გ. 15 ნოემბერი, 1974) — აზერბაიჯანელი ოფთალმოლოგი, სამედიცინო მეცნიერებათა დოქტორი, პროფესორი.
ბიოგრაფია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
უმნისა მუსაბეკოვა დაიბადა 1902 წლის 9 ოქტომბერს გაბალაში ადვოკატის ოჯახში[1][2].
საშუალო განათლება მიიღო რუსულ-მუსულმანურ გოგონათა სკოლაში, რომელიც გაიხსნა 1901 წლის ოქტომბერში დიდი ქველმოქმედის ჰაჯი ზეინალაბდინ თაღიევის ფინანსური მხარდაჭერით. შემდგომ ჩაირიცხა სამედიცინო ფაკულტეტზე აზერბაიჯანის სახელმწიფო უნივერსიტეტში 1921 წელს. IV კურსზე სწავლისას დაიწყო მუშაობა მიკრობიოლოგიისა და ჰიგიენის ინსტიტუტის ლაბორატორიაში. აქ აშკარაა მისი ინტერესი სამეცნიერო კვლევებით. უმნისა მუსაბეკოვა, რომელმაც უმაღლესი განათლება 1926 წელს დაასრულა, უნივერსიტეტის თვალის სნეულებათა განყოფილებაში რჩება, როგორც გამოცდილი ახალგაზრდა სპეციალისტი.
1943 წელს მიენიჭა ოფთალმოლოგიის პროფესორის აკადემიური წოდება. 1945 წლიდან სიცოცხლის ბოლომდე ხელმძღვანელობდა აზერბაიჯანის ამჟამინდელი სამედიცინო უნივერსიტეტის თვალის დაავადებათა განყოფილებას[3][4]. უმნისა მუსაბეკოვა, რომელმაც კარიერა დაიწყო აზერბაიჯანის სახელმწიფო სამედიცინო ინსტიტუტში, 1945-1974 წლებში მუშაობდა ასისტენტად, ასოცირებულ პროფესორად, პროფესორად და განყოფილების გამგედ თვალის დაავადებათა განყოფილებაში[1].
უმნისა მუსაბეკოვა იყო აზერბაიჯანში ოფთალმოლოგიის მეცნიერების ერთ-ერთი ფუძემდებელი, ერთ-ერთი გამორჩეული მეცნიერი. ის ასევე ცნობადია საერთაშორისო ასპარესზე. მისი სამეცნიერო საქმიანობის ძირითადი მიმართულება იყო ტრაქომისა და გლაუკომის დიაგნოსტიკა, მკურნალობა და პროფილაქტიკა, მხედველობის ნერვის პათოლოგიები, მხედველობის ორგანოს ლობულური დაზიანებები, მხედველობის ორგანოში ცვლილებები ორსულობის პათოლოგიისა და ზოგადი დაავადებების ფონზე; მათი ფიზიოლოგია, მხედველობის დაცვა, მკურნალობა და პრევენცია. მან ასევე აღმოაჩინა სიმპათიკური ინერვაციის ეფექტი თვალის აკომოდაციის კუნთზე. მისი ხელმძღვანელობით ჩატარდა სამეცნიერო კვლევითი სამუშაოები საერთო სტრაბიზმის სხვადასხვა კლინიკურ ფორმებში ამეტროპიის ხასიათისა და ხარისხის გასარკვევად და მიღებული შედეგები ფართოდ იქნა გამოყენებული ჯანდაცვის პრაქტიკაში[1].
1932 წლიდან უმნისა მუსაბეკოვამ, როგორც აზერბაიჯანის სამედიცინო ინსტიტუტის ასოცირებულმა პროფესორმა, დაიწყო აზერბაიჯანულ ენაზე თვალის დაავადებების შესახებ ლექციების წაკითხვა. მან გამოავლინა თავისი შესანიშნავი პედაგოგიური უნარები სამეცნიერო მასალების მაღალ დონეზე და ამავდროულად მარტივ და გასაგებ ენაზე წარმოდგენით[2].
იმ წლებში, როცა უმნისამ მუშაობა დაიწყო, აზერბაიჯანში ეპიდემიოლოგიური მდგომარეობა ძალიან დაძაბული იყო. რესპუბლიკაში გავრცელებული იყო ინფექციური დაავადებები, როგორიცაა მალარია და ტრაქომა. რა თქმა უნდა, მუსაბეკოვამ თავისი ძირითადი ძალა და უნარები მხედველობის ორგანოების ინფექციური დაავადების, ტრაქომის მკურნალობასა და პროფილაქტიკას მიუძღვნა. მეორე მსოფლიო ომის დროს განყოფილების ხელმძღვანელობის გარდა, მუშაობდა ბაქოში ორგანიზებულ ოფთალმოლოგიურ საავადმყოფოში კონსულტანტად და აქტიურად იყო ჩართული დაჭრილთა მხედველობის მკურნალობაში[4].
1958 წელს მონაწილეობდა ბრიუსელში გამართულ ოფთალმოლოგთა მსოფლიო კონგრესში, იყო საბჭოთა მშვიდობის დაცვის კომიტეტის (1955-1974), საბჭოთა ქალთა კომიტეტის წევრი (1963-1974) და აზერბაიჯანის ოფთალმოლოგთა საზოგადოების თავმჯდომარე (1957-1974 წწ.). 1959 წელს დაჯილდოვდა მსოფლიო მშვიდობის საბჭოს ღირსების ორდენით. აირჩიეს სსრკ უმაღლესი საბჭოსა (მე-5-6 მოწვევის) და აზერბაიჯანის სსრ უზენაესი საბჭოს (მე-4 მოწვევის) დეპუტატად[1].
მუსაბეკოვა იყო 200-მდე სამეცნიერო ნაშრომის ავტორი და თანაავტორი. მან შეადგინა სახელმძღვანელო „თვალის დაავადებები“ აზერბაიჯანულ ენაზე. შედგენილი აქვს ასევე ტერმინოლოგიური ლექსიკონი, 3 მონოგრაფია, სასწავლო საშუალებები და მეთოდური რეკომენდაციები[1].
უმნისა მუსაბეკოვა გარდაიცვალა ბაქოში 1974 წელს.
სქოლიო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- ↑ 1.0 1.1 1.2 1.3 1.4 Musabəyli Ümnisə Süleyman qızı - აზერბაიჯანის მეცნიერებათა ეროვნული აკადემიის ოფიციალური ვებ-გვერდი
- ↑ 2.0 2.1 Qəbələ Qafqazın incisi - Məhyəddinqızı Şəlalə
- ↑ Umnisə Musabəyova — tibb elmləri doktoru, oftalmaloq. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2023-03-09. ციტირების თარიღი: 2023-03-09.
- ↑ 4.0 4.1 Təkrarsız və əvəzolunmaz Ümnisə xanım