უკრაინის მეამბოხე არმია
უკრაინის მეამბოხე არმია (უკრ. Українська повстанська армія, УПА, რომანიზებული: Ukrayins'ka Povstans'ka Armiia, შემოკლებით UPA) — უკრაინელი ნაციონალისტების პარამილიტარული და პარტიზანული დაჯგუფება, რომელიც დააფუძნა უკრაინელი ნაციონალისტების ორგანიზაციამ 1942 წლის 14 ოქტომბერს.[1] მეორე მსოფლიო ომის პერიოდში, UPA თავდაპირველად თანამშრომლობდა ნაცისტებთან, თუმცა მოგვიანებით დაიწყო პარტიზანული ბრძოლა ნაცისტური გერმანიის, საბჭოთა კავშირის,[2] ასევე პოლონეთის მიწისქვეშა სახელმწიფოსა და პოლონელ კომუნისტების წინააღმდეგ. UPA-ს მიერ განხორციელდა პოლონელების ხოცვა-ჟლეტა ვოლინსა და აღმოსავლეთ გალიციაში, რაც პოლონეთის მიერ აღიარებულია გენოციდად.
უკრაინელი ნაციონალისტების ორგანიზაციის (OUN) მიზანი იყო ეროვნული რევოლუციით დამპყრობელი ძალების განდევნა და დამოუკიდებელი სახელმწიფოს ჩამოყალიბება, რომელსაც დიქტატორი მართავდა. OUN ძალადობას მიიჩნევდა მისაღებ პოლიტიკურ იარაღად საკუთარი მიზნების მისაღწევად.[3] ამ მიზნის განსახორციელებლად შეიქმნა პარტიზანული დანაყოფები, რომლებიც 1942 წლის 14 ოქტომბერს გაერთიანდნენ ერთიან სტრუქტურად უკრაინის მეამბოხე არმიის (UPA) სახით.
1943 წლის თებერვლიდან UPA ვოლინსა და პოლესიაში გერმანელებთან ბრძოლაში ჩაერთო. ამავდროულად, ორგანიზაცია პოლონეთის წინააღმდეგობის ძალებთანაც იბრძოდა, რის შედეგადაც UPA-მ ვოლინსა და აღმოსავლეთ გალიციაში პოლონელების ხოცვა-ჟლეტა მოაწყო, რასაც 50,000-დან 100,000-მდე ადამიანი ემსხვერპლა.
UPA ასევე ებრძოდა საბჭოთა NKVD-ს დანაყოფებს და 1949 წლამდე აგრძელებდა შეიარაღებულ წინააღმდეგობას საბჭოთა კავშირის წინააღმდეგ. ამასთანავე, კომუნისტური პოლონეთის ტერიტორიაზე UPA ცდილობდა შეეჩერებინა უკრაინელების იძულებითი გადასახლება დასავლეთ გალიციიდან საბჭოთა კავშირში, რაც 1947 წლამდე გრძელდებოდა.[4]
UPA იყო დეცენტრალიზებული მოძრაობა, რომელიც ფართოდ იყო გავრცელებული უკრაინის მასშტაბით და დაყოფილი სამ ოპერატიულ რეგიონად. თითოეული რეგიონი გარკვეულწილად განსხვავებულ სტრატეგიას მიჰყვებოდა, რაც განპირობებული იყო მუდმივად ცვალებადი ფრონტის ხაზით და საბჭოთა თუ ნაცისტური ოპონენტების ორმაგი საფრთხით.[5]
UPA ოფიციალურად დაიშალა 1949 წლის სექტემბრის დასაწყისში, თუმცა მისი ზოგიერთი ქვედანაყოფი მოქმედებებს 1956 წლის ბოლომდე განაგრძობდა. UPA-ს ბოლო სამხედრო ჩართულობა ოფიციალურად დაფიქსირდა 1956 წლის ოქტომბერში, როდესაც მისი ნარჩენები უნგრეთის სასაზღვრო რეგიონში იბრძოდნენ ამ ქვეყნის რევოლუციის მხარდასაჭერად.[6]
სქოლიო
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]- ↑ Arad, Yitzhak; Arad, Yitzchak (2010) In the Shadow of the Red Banner: Soviet Jews in the War Against Nazi Germany (en). Gefen Publishing House Ltd, გვ. 189. ISBN 978-965-229-487-6. „The first UPA unit was officially established on October 14, 1942. …The Ukrainian Insurgent Army (Ukrainska Povstanska Armia-UPA) was an arm of the Organization of Ukrainian Nationalists (Orhanizatsia Ukrainskikh Nationalistiv – OUN).“
- ↑ Kondor, Katherine; Littler, Mark (2023) The Routledge Handbook of Far-Right Extremism in Europe (en). Taylor & Francis. ISBN 978-1-000-89703-6.
- ↑ Yurkevich, Myroslav ((1993)). „Organization of Ukrainian Nationalists“. Canadian Institute of Ukrainian Studies. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2023-04-25. ციტირების თარიღი: 2025-01-19. შეამოწმეთ თარიღის პარამეტრი
|date=-ში (დახმარება) - ↑ Snyder, Timothy (2003). „The reconstruction of nations: Poland, Ukraine, Lithuania, Belarus, 1569–1999“. Yale University Press. p. 175–178.
- ↑ Snyder, Timothy (2012). „Bloodlands: Europe Between Hitler and Stalin“. Basic Books.
- ↑ Logusz, Michael O (1997). „Galicia Division: The Waffen-SS 14th Grenadier Division 1943–1945“. p. გვ. 49.