ტრიტონის შადრევანი

ტრიტონის შადრევანი (იტალ. Fontana del Tritone, Rome) — არის მეჩვიდმეტე საუკუნის შადრევანი რომში, შექმნილი ბაროკოს მოქანდაკე ჯან ლორენცო ბერნინის მიერ. შეკვეთილი მისი მფარველის, პაპ ურბან VIII-ის მიერ, შადრევანი მდებარეობს პიაცა ბარბერინიზე, პალაცო ბარბერინის შესასვლელთან ახლოს (რომელიც ამჟამად სახლობს გალერეა ნაციონალე დ'არტე ანტიკას), რომლის დაპროექტებასა და მშენებლობაში ბერნინიმ დაეხმარა ბარბერინებს, ურბანის ოჯახს. ეს შადრევანი უნდა განვასხვავოთ ახლომდებარე შადრევანი ტრიტონებით (Fontana dei Tritoni), რომელიც შექმნილია კარლო ფრანჩესკო ბიზაკერის მიერ პიაცა ბოკა დელა ვერიტაზე და წარმოადგენს ორ ტრიტონს.

აღწერა

შადრევანი შესრულებულია ტრავერტინში 1642-1643 წლებში. პაპ ურბან VIII-ს სურდა საზოგადოებრივი სამკაული ქალაქისთვის და ასევე კომუნალური მომსახურება იმ მოედნის ცენტრში, რომელსაც დომინირებდა მისი ოჯახის სულ ახალი სასახლე. მის ცენტრში ამოდის ბუნებრივ ზომაზე დიდი კუნთოვანი ტრიტონი, ანტიკური ბერძნულ-რომაული ლეგენდის ზღვის მცირე ღვთაება, გამოსახული როგორც ზღვის კაცი, რომელიც დაჩოქილია დიდ ნიჟარაზე, საიდანაც ტრიტონი ამოდის. მისი თავი უკან არის გადაგდებული და მისი ხელები ნიჟარას წევს ტუჩებთან; მისგან წყლის ჭავლი ამოდის, რომელიც ადრე დრამატულად უფრო მაღლა ადიოდა, ვიდრე დღეს. შადრევანს აქვს ოთხი დელფინისგან შემდგარი ბაზა, რომლებიც შემოიხვევენ პაპის ტიარას ჯვარედინი გასაღებებით და ბარბერინების ჰერალდიკურ ფუტკრებს თავიანთ ქერცლიან კუდებში.

ტრიტონე, ბერნინის პირველი თავისუფლად მდგომი ურბანული შადრევანი, აგებულ იქნა წყლის მისაწოდებლად აქვა ფელიჩეს აკვედუკიდან, რომელიც ურბანმა აღადგინა. ეს იყო ბერნინის უკანასკნელი მნიშვნელოვანი შეკვეთა მისი დიდი მფარველისგან, რომელიც 1644 წელს გარდაიცვალა. ტრიტონის შადრევანთან, ურბანმა და ბერნინიმ პირველად გადაჭრით შემოიტანეს სკულპტორული შადრევნის იდეა, რომელიც ცნობილი იყო ვილების ბაღებიდან, საზოგადოებრივ ურბანულ გარემოში; რომის ქალაქის წინა საზოგადოებრივი შადრევნები იყო პასიური აუზები საზოგადოებრივი წყლის მისაღებად.

ბერნინიმ წარმოადგინა ტრიტონი, რათა გამოესახა ტრიუმფალური პასაჟი ოვიდიუსის მეტამორფოზებიდან I წიგნი, რომელიც ღვთიურ კონტროლს ახსენებს წყლებზე და აღწერს უნივერსალური წარღვნის დაშრეტას. პასაჟი, რომლის ილუსტრირებაც ურბანმა ბერნინის დაავალა, კარგად იყო ცნობილი ყველა განათლებული რომაელი თანამედროვისთვის:

Already Triton, at his call, appears

Above the waves; a Tyrian robe he wears;

And in his hand a crooked trumpet bears.

The sovereign bids him peaceful sounds inspire,

And give the waves the signal to retire.

His writhen shell he takes; whose narrow vent

Grows by degrees into a large extent,

Then gives it breath; the blast with doubling sound,

Runs the wide circuit of the world around:

The sun first heard it, in his early east,

And met the rattling echoes in the west.

The waters, list'ning to the trumpet's roar,

Obey the summons, and forsake the shore.

—free translation by Sir Samuel Garth, John Dryden, et al..

მომდევნო წელს, ბერნინიმ გამოქანდაკა ფონტანა დელე აპი (ფუტკრების შადრევანი), საწყლურებელი, სადაც ვია ვენეტო შედის პიაცა ბარბერინიზე. ორივე შადრევანი აშენდა კასტროს პირველი ომის პერიოდში. მეთიუ კ. ავერეტი ხედავს პოლიტიკურ განცხადებას მათ მშენებლობაში: როგორც ურბანის მიერ მშვიდობის აღდგენას უბედური, მაგრამ აუცილებელი კონფლიქტის შემდეგ.

შემდგომი ისტორია

ტრიტონის შადრევანი არის ერთ-ერთი, რომელიც გახსენებულია ოტორინო რესპიგის ფონტანე დი რომაში (რომის შადრევნები). ტრევის შადრევანთან დაკავშირებული ლეგენდა გავრცელდა ამაზეც: რომ ნებისმიერი ვიზიტორი, რომელიც მონეტას ჩააგდებს წყალში (შადრევნისკენ ზურგით დგომისას), გარანტირებული ექნება რომში დაბრუნება.

პიაცა ბარბერინის გარემო მნიშვნელოვნად შეიცვალა მეჩვიდმეტე საუკუნის შემდეგ. იმ დროის გრავიურები და მეცხრამეტე საუკუნის ფოტოები აჩვენებს გაცილებით დაბალ შენობებს მოედნის გარშემო, რაც შადრევანს გაცილებით უფრო დრამატულს გახდიდა. თუმცა, ეს არის ხარკი ბერნინის მხატვრული განსჯის მიმართ, რომ ახლაც კი, მაღალი შენობებით ტრანსპორტით გადატვირთული მოედნის გარშემო, ტრიტონის შადრევანს კვლავ შეუძლია შეინარჩუნოს დრამატული ყოფნა.

რესურსები ინტერნეტში

• Web Gallery of Art: image and description
• (Mary Anne Sullivan), photographs of the Triton Fountain
• Bernini bozzetti: Detroit Institute of Art
• ვიკისაწყობში არის გვერდი თემაზე: ტრიტონის შადრევანი