ტშციანოს ბრძოლა
| ტშციანოს ბრძოლა | |||
|---|---|---|---|
| პოლონეთ-შვედეთის ომი ნაწილი | |||
 ტშციანოს ბრძოლა | |||
| თარიღი | 1629 წლის 25 ივნისი | ||
| მდებარეობა | პრუსიის ტერიტორია | ||
| შედეგი | პოლონეთ-ლიტვის თანამეგობრობის გამარჯვება | ||
| მხარეები | |||
| |||
| მეთაურები | |||
| |||
| ძალები | |||
| |||
| დანაკარგები | |||
| |||
.svg){kind=small}
ტშციანოს ბრძოლა (1629 წლის 25 ივნისი) — პოლონეთ-შვედეთის ომის (1626-1629) ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი დაპირისპირება. პოლონეთის ძალებს მეთაურობდა გვირგვინის ველი ჰეტმანი სტანისლავ კონიეკპოლსკი და იმპერიულ ჯარებს ჰანს გეორგ ფონ არნიმ-ბოიცენბურგი, რომლებიც გაგზავნა იმპერატორმა ფერდინანდ II-მ სიგიზმუნდ III-ის დასახმარებლად, შეხვდნენ შვედეთის ჯარს გუსტავ II ადოლფის მეთაურობით, გუსტავს მხარს უჭერდნენ ჩრდილოელ ევროპელი პროტესტანტები. გუსტავ ადოლფი კინაღამ მოკლეს ან ორჯერ ტყვედ ჩავარდა. ბრძოლა პრუსიაში მიმდინარეობდა, რომელიც გაგრძელდა ივლისსა და აგვისტოში, საბოლოოდ გამარჯვებული ვერ გამოვლინდა, ამიტომაც საბოლოოდ ზავით დაასრულეს.
ისტორია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
შვედეთისა და პოლონეთ-ლიტვის მეფე სიგიზმუნდ III ცდილობდა შეენარჩუნებინა შვედეთის გვირგვინი, მაგრამ შვედმა ხალხმა უარყო და ამის ნაცვლად შვედეთის მეფე გახდა სიგიზმუნდის ბიძა კარლი. სიგიზმუნდს სურდა შვედეთის გვირგვინის დაბრუნება და ასევე სურდა რუსეთის გვირგვინის მოპოვება. რუსეთმა დახმარება შვედეთის კარლს სთხოვა. საღვთო რომის იმპერია ჰაბსბურგების მეთაურობით ცდილობდა დაებრუნებინა ევროპული ქვეყნები კათოლიციზმისთვის და მოეპოვებინა კონტროლი ჩრდილოეთ გერმანიის ბალტიის ზღვის სავაჭრო ქალაქებზე, კერძოდ ჰანზაზე და დაებრუნებინა ჩრდილოეთი, რომელიც გახდა ლუთერანული და ამით შვედეთი მოიპოვებდა უზენაესობას ბალტიის ზღვაზე. სავაჭრო მარშრუტებს გარკვეული პერიოდის განმავლობაში აკონტროლებდა ძლიერი დანია, რომელიც აკონტროლებდა და აგროვებდა მის ტერიტორიაზე არსებულ ზღვაზე გასასვლელ წყლებს. სიგიზმუნდ III პოლონეთ-ლიტვაში ცდილობდა ბალტიის ზღვა დაეპყრო თავისი მომგებიანი სავაჭრო გზების გამო. მან არაერთხელ სთხოვა შვედეთის მეფე გუსტავ ადოლფს უარი ეთქვა შვედეთის მეფის ტიტულზე, როგორც ზავისა და სამშვიდობო მოლაპარაკებების წინაპირობა. შვედებმა შეისწავლეს სიგიზმუნდ III-ის შეჩერების ტაქტიკა და ასე გაგრძელდა ბრძოლები და შეტაკებები წლების განმავლობაში.
ბრძოლა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
შვედების მიზანი, იყო დაპირისპირებოდა მტერს სანამ ის გაძლიერდებოდა, მათ ეს ვერ მოახერხეს, ამიტომაც გუსტავი, იძულებული გახდა უკან დაეხია მარიენბურგისკენ (მალბორკი), რათა არ ებრძოლა გაძლიერებულ მტერთან. თუმცა, როდესაც გაიგეს მისი უკან დახევის შემდეგ, პოლონელმა ჰეტმანმა, კონიეკპოლსკიმ და ფონ არნიმმა გაგზავნეს 1300 ჰუსარი, 1200 მსუბუქი ცხენოსანი და 2000 რეიტერი ჰარი შვედებისთვის. ამ ძალებმა შვედეთის არმია სოფელ ჰონიგფელდეში (პოლონური Trzciana, თანამედროვე Trzciano) Sztum Heath-ზე (Stuhmer Heide) დაიჭირეს.
როდესაც შეიტყო პოლონეთისა და იმპერიული ძალების სიახლოვის შესახებ, გუსტავ II ადოლფმა უბრძანა რაინკონტის (რაინგრაფ) ოტო ლუდვიგის ჯარებს გაეგრძელებინათ ლაშქრობა. ოტო ლუდვიგმა არ შეასრულა ბრძანებები და სამაგიეროდ შეინარჩუნა პოზიცია ჰონიგფელდეში 1950 ცხენოსნით, 60 ქვეითით და 10 სამფუნტიანი ტყავის ქვემეხით. იმავდროულად, კონიეკპოლსკიმ უბრძანა თავის პოლონურ კაზაკ კავალერიას წინ წასულიყო სადოვის ჩრდილო-დასავლეთით ტყეში და მის ჰუსარებს, რათა განეხორციელებინათ მანევრი ჰონიგფელდეს სამხრეთ-აღმოსავლეთით ბორცვების უკან. ფონ არნიმის უფრო ნელი და მძიმე ცხენის პოლკებმა ბოლოს მიაღწიეს ბრძოლის ველს და განლაგდნენ შვედებზე ფრონტალურად შეტევის მიზნით.
შვედურმა ტყავის ქვემეხებმა დაიწყეს სროლა მოახლოებულ კაზაკებზე, როცა ისინი ტყიდან გამოდიოდნენ და რაინკონტმა თავის არკვებიზიერებს უბრძანა მათზე თავდასხმა. კაზაკებიც და არკვებუზიერებიც იყვნენ მოძრავი კავალერია კარგი ცეცხლსასროლი ძალით, მაგრამ გერმანელმა არკვებიზიერებმა უპირატესობა მოიპოვეს და ტყისკენ დაიწყეს ურიცხვი კაზაკების გაყრა. ამ დროს პოლონელი ჰუსარები ჩამოვიდნენ თავიანთი ფლანგური მანევრიდან, რამდენიმე ასეული გაგზავნეს შვედურ არტილერიასთან და მათ მხარდამჭერ 60 მუშკეტერთან, მაგრამ უმეტესობამ წინ წამოიწია ჩართული არკვებიზიერების დასამუხტავად.
არკვებიზიერები სწრაფად დაიშალნენ, როდესაც ჰუსარები თავიანთ ფლანგებსა და უკანა მხარეს და ყოველგვარი ტაქტიკური ნაბიჯის გადადგმის გარეშე უკან დაიხიეს. გუსტავ ადოლფი ჩამოვიდა რაინკონტის დასახმარებლად, ისინი გადაჯგუფდნენ ზაქარია პაულის ესკადრილიისკენ შესატევად და რაინჰოლდ ანრეპის ფინური ესკადრილიისკენ, რომელიც 700 მხედრისგან შედგებოდა, მაგრამ მათი უმეტესობა დემორალიზებული იყო უკანა ხაზის დაშლის გამო. უსტავ ადოლფი დიდი რისკის ქვეშ იმყოფებოდა, რადგან მას და დარჩენილ კავალერიას პოლონელი კაზაკები მისდევდნენ. ის კინაღამ შეიპყრო კაზაკმა მაგრამ მოახერხა გაქცევა, როდესაც მისმა ერთ-ერთმა ოფიცერმა, (ლეგენდის თანახმად) ერიკ სოოპმა ესროლა თავდამსხმელს და საშუალება მისცა გუსტავუსს, კვლავ შეერთებოდა დანარჩენ რაზმს.
ვითარება კრიტიკული იყო, რადგან შვედებმა მიაღწიეს სოფელ სტრასევოს, მაგრამ ფელდმარშალმა ვრანგელმა მომენტალურად დაასტაბილურა ვითარება დევნილ პოლონელებს მთელი თავისი ძალით 2150 ცხენოსნით მხედრით შეუტია. ამან გუსტავ ადოლფს დრო მისცა ხელახლა შეეკრიბა თავისი გაქცეული ჯარისკაცები 1000 კაცი და კვლავ შეუერთდა ბრძოლას. ფონ არნიმის კუირასები და კონიეკპოლსკის ჰუსარები კიდევ ერთხელ დაიძრნენ და შვედები კიდევ ერთხელ უკან დაწიეს, მაგრამ ამჯერად უკეთესი სტრატეგიით. ამის შემდეგ შვედებმა დაიწყეს უკუსვლა პულკოვიცაში (პულკოვიცი) ტრციანადან 7 კილომეტრში, სადაც შვედმა მცველებმა და სტრაიფისმა დაიკავეს დაცვითი პოზიცია 700 კაცით.
უკან დახევის დროს შვედებს სასტიკი დევნა დაუწყეს. პულკოვიცის (პულკოვიცის) მიახლოებისას მათ კონტრშეტევა წამოიწყეს და თავი გადაირჩინეს. ბრძოლა ახლა ჩიხში შევიდა, სანამ ფონ არნიმი კიდევ ერთხელ არ დაეწია თავის კუირასიერებს და შეატრიალა ბრძოლა შვედების წინააღმდეგ. შვედებმა ისევ უკან დაიხიეს, ამჯერად ნეიდორფში (ახლა ვიეშ), სადაც 1260 ქვეითი 6x-12x ტყვიამფრქვევით დაიკავეს პოზიცია მდინარის საზღვარი და ზედმეტი პრობლემების გარეშე შეძლეს დაღლილი პოლონეთ-იმპერიული კავალერიის შეკავება. მეორე დღეს შვედებმა შეძლეს შეუფერხებლად გასულიყვნენ მარიენბურგში (მალბორკი).
ლიტერატურა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- Tucker, 2010, A Global Chronology of Conflict, Vol. Two, Santa Barbara: ABC-CLIO, LLC, ISBN 9781851096671
- Frost, R.I., 2000, The Northern Wars, 1558-1721, Harlow: Pearson Education Limited, ISBN 9780582064294
- Leszek Podhorodecki, "Rapier i koncerz", Warszawa 1985, ISBN 83-05-11452-X, S. 193–200
- Mała Encyklopedia Wojskowa, 1967, Wydanie I
