ტრანსიორდანია
ტრანსიორდანია (არაბ. شرق الأردن) — აღმოსავლეთ სანაპირო იგივე ტრანსიორდანიის მთიანეთი, სამხრეთ ლევანტის ნაწილი მდინარე იორდანეს აღმოსავლეთით, უმეტესად მოიცავს დღევანდელ იორდანიას.
რეგიონი, რომელიც ცნობილია როგორც ტრანსიორდანია, მთელი ისტორიის განმავლობაში აკონტროლებდა მრავალ ძალას. ადრეულ პერიოდში ტრანსიორდანიის რეგიონი ოსმალეთის სირიის პროვინციების იურისდიქციის ქვეშ იყო. 1910-იან წლებში, ოსმალეთის მმართველობის წინააღმდეგ არაბების აჯანყების შემდეგ, ტრანსიორდანიის ემირატი დააარსა ჰაშიმიტ ემირ აბდულამ 1921 წელს და ემირატი გახდა ბრიტანეთის პროტექტორატი. 1946 წელს ემირატმა მიაღწია დამოუკიდებლობას. 1948 წლის არაბეთ-ისრაელის ომის შემდგომ იორდანიამ დასავლეთი სანაპიროები დაიპყრო, ხოლო 1949 წელს ქვეყანამ შეიცვალა სახელი და გახდა "იორდანიის ჰაშიმიტური სამეფო".
ისტორია
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]ეგვიპტის პერიოდი
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]შასუები იყვნენ სემიტურ ენაზე მოლაპარაკე პირუტყვის მომთაბარეები ლევანტში გვიანი ბრინჯაოს ხანიდან ადრე რკინის ხანამდე. ჩვენს წელთაღრიცხვამდე მე-15 საუკუნის მტრების ნუსხაში, რომელიც დაწერილია ამენჰოტეპ III-ის მიერ აგებულ სოლების ტაძარში სვეტების საყრდენებზე, შასუს ექვსი ჯგუფია აღნიშნული. ზოგიერთი მეცნიერი ისრაელებსა და ღვთაების თაყვანისცემას, სახელად იაჰვეს, შასუს უკავშირებს.
ეგვიპტური გეოგრაფიული ტერმინი "Retjenu", ტრადიციულად იდენტიფიცირებულია, როგორც ტერიტორია, რომელიც მოიცავს სინასა და ქანაანს, ლიბანის სამხრეთით,[1] ჩრდილოეთით ამურუსა და აპუს რეგიონებით.[2] გვიან ბრინჯაოს ხანაში ქანაანისა და სამხრეთ-დასავლეთი სირიის ნაწილი ეგვიპტის ფარაონების გახდა.
სტატუსი
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]ბიბლიის მწერლების გონებაში ტრანსიორდანიის სტატუსის შესახებ გაურკვევლობაა. ჰორსტ ზიბასი ამტკიცებს, რომ რიცხვებში „ადამიანი აცნობიერებს ტრანსიორდანიას, როგორც იჰვჰს წმინდას“. მეორე მხრივ, რიჩარდ ჰესი ამტკიცებს, რომ „ტრანსიორდანიის ტომები არ იყვნენ აღთქმულ ქვეყანაში“.[3] მაგრამ მეორე რჯულის 1:7 და 11:24-ში ტრანსიორდანია არის „აღთქმული მიწის განუყოფელი ნაწილი“.[4]
სხვა ტომობრივი ნაწილებისგან განსხვავებით, ტრანსიორდანიის ტერიტორია წილისყრით არ იყო დაყოფილი. იაკობ მილგრომი ვარაუდობს, რომ ეს დავალებულია მოსეს და არა ღმერთის მიერ.[5]
ლორი როულეტი ამტკიცებს, რომ ჯოშუას წიგნში ტრანსიორდანიის ტომები ფუნქციონირებენ როგორც გაბაონიტების შებრუნებული. მაშინ როცა პირველს აქვს სწორი ეთნიკურობა, მაგრამ არასწორი გეოგრაფიული მდებარეობა, მეორეს - არასწორი ეთნიკურობა, მაგრამ არიან „სუფთა“ გეოგრაფიული მდებარეობის საზღვრებში.[6]
ტრანსიორდანიის სხვა ერები
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]ბიბლია მოიხსენიებს როგორც ამონიტებს, ასევე მოაბელებს, როგორც „ლოტის შვილებს“. მთელ ბიბლიაში ამონიტები და ისრაელები ერთმანეთის ანტაგონისტებად არიან გამოსახული. მსაჯულთა წიგნში ამონიტები მუშაობენ ეგლონთან, მოაბეთა მეფესთან ისრაელის წინააღმდეგ. მეფეთა წიგნებისა (14:21–31) და მატიანეების წიგნების (12:13) მიხედვით, ნაამა იყო ამონიტი. იგი იყო სოლომონ მეფის ერთადერთი ცოლი და მისი მემკვიდრის, რობოამის, დედა.[7]
ამონიტებმა სერიოზული პრობლემა შეუქმნეს ფარისევლებს, რადგან ბევრი ქორწინება ამონიტ (და მოაბელ) ცოლებთან იყო ნეემიას დღეებში. მამაკაცები სხვადასხვა ეროვნების ქალებზე დაქორწინდნენ მოქცევის გარეშე, შესაბამისად მათი შვილები არ იყვნენ ებრაელთა რჯულის.[8] დავითის პრეტენზიის კანონიერება სადავო იყო მოაბელი რუთიდან მისი წარმოშობის გამო.<ref>
კლასიკური პერიოდი
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]დეკაპოლისი დასახელებულია პლინიუს უფროსის (23–79) მიერ ჩამოთვლილ ათ ქალაქს შორის. რასაც პლინიუსი უწოდებს დეკაპოლისს, პტოლემე უწოდებს კოლე-სირიას. პტოლემე არ იყენებს ტერმინს „ტრანსიორდანია“, არამედ პერიფრაზი -„იორდანეს გაღმა“.
ჯერაში იყო გამოჩენილი ცენტრალური თემი მიმდებარე რეგიონისთვის ნეოლითის პერიოდში და დასახლებული იყო ბრინჯაოს ხანაში. ქალაქი „გერასა“ ალექსანდრე მაკედონელმა დააარსა, ან - მისმა გენერალმა პერდიკასმა გადამდგარი მაკედონელი ჯარისკაცების ჩამოსახლების მიზნით. ეს იყო დეკაპოლისის ქალაქი - ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი და საუკეთესოდ შემონახული ძველი რომაული ქალაქი ახლო აღმოსავლეთში. ნაბატეების სამეფო ძალიან განივრცო ტერიტორიულად არეტას III-ის (ძვ. წ. 87-62) მეფობის დროს, როდესაც მოიცავდა თანამედროვე იორდანიის, სირიის, საუდის არაბეთის, ეგვიპტისა და ისრაელის ტერიტორიათა ნაწილებს.
ბოსრა მდებარეობს გეოგრაფიულ არეალში, რომელსაც ჰაურანის პლატო ჰქვია. ამ ვულკანური პლატოს ნიადაგმა ბოსრა ნაყოფიერი რეგიონი გახადა მოშინაურებული მარცვლეულის მოსაშენებლად ნეოლითის სასოფლო-სამეურნეო რევოლუციის დროს. ქალაქი მოექცა ნაბატაის სამეფოს კონტროლის ქვეშ. ქალაქი ბოსრა, რომელსაც მაშინ ეწოდა „ბოსტრა“, გახდა სამეფოს ჩრდილოეთი დედაქალაქი, ხოლო მისი სამხრეთი დედაქალაქი იყო პეტრა. ქალაქის კონტროლი მოგვიანებით გადაეცა ჰეროდე დიდსა და მის მემკვიდრეებს ახ. წ. 106 წლამდე. იუდეის ჰეროდიანის სამეფო იყო რომის რესპუბლიკის კლიენტი სახელმწიფო ძვ. წ. 37 წლიდან და მოიცავდა სამარიასა და პერეას. ჰეროდეს გარდაცვალების შემდგომ ძვ.Provincia Arabia Petraea ან უბრალოდ არაბეთი იყო რომის იმპერიის სასაზღვრო პროვინცია. იგი შედგებოდა ყოფილი ნაბატეის სამეფოსგან სამხრეთ ლევანტში, სინას ნახევარკუნძულზე და ჩრდილო-დასავლეთი არაბეთის ნახევარკუნძულზე.
სქოლიო
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]- ↑ Ryholt, K. S. B.; Bülow-Jacobsen, Adam (1997) The Political Situation in Egypt During the Second Intermediate Period, C. 1800-1550 B.C.. Museum Tusculanum Press, გვ. 131. ISBN 978-87-7289-421-8.
- ↑ Bryce, Trevor (15 March 2012). The World of The Neo-Hittite Kingdoms: A Political and Military History. OUP Oxford, გვ. 175. ISBN 978-0-19-150502-7. „Damascus’ history extends well back before the Aramaean occupation. It is first attested as one of the cities and kingdoms which fought against and were defeated by the pharaoh Tuthmosis III at the battle of Megiddo during Tuthmosis' first Asiatic campaign in 1479 (ANET 234-8). Henceforth, it appears in Late Bronze Age texts as the centre of a region called Aba/Apa/Apina/Upi/Upu [Apu]. From Tuthmosis' conquest onwards, for the remainder of the Late Bronze Age, this region remained under Egyptian sovereignty, though for a short time after the battle of Qadesh, fought in 1274 by the pharaoh Ramesses 11 against the Hittite king Muwatalli II, it came under Hittite control. After the Hittite withdrawal, Damascus and its surrounding region marked part of Egypt’s northern frontier with the Hittites.“
- ↑ Moshe Weinfeld, The Promise of the Land: The Inheritance of the Land of Canaan by the Israelites (Berkeley: University of California Press, 1993), 54.
- ↑ Moshe Weinfeld, "The Extent of the Promised Land – the Status of Transjordan," in Das Land Israel in biblischer Zeit (ed. G. Strecker; Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht, 1983) 66-68.
- ↑ Jacob Milgrom, Numbers (JPS Torah Commentary; Philadelphia: JPS, 1990), 74.
- ↑ Lori Rowlett, "Inclusion, Exclusion and Marginality in the Book of Joshua," JSOT 55 (1992) 17.
- ↑ „Naamah“. Jewish Encyclopedia. 1906. ციტირების თარიღი: 2014-08-10.
- ↑ The identity of those particular tribes had been lost during the mixing of the nations caused by the conquests of Assyria. As a result, people from those nations were treated as complete gentiles and could convert without restriction.საჭიროებს წყაროს მითითებას - თარიღი არ არის მითითებული! გამოიყენებთ {{subst:ფაქტიჩა}} !