ტარას ბულბა-ბოროვეცი
| ტარას ბულბა-ბოროვეცი | |
|---|---|
| Тарас Борове́ць | |
 | |
| მეტსახელი | ტარას ბულბა |
| ეროვნება | უკრაინელი |
| დაბადების თარიღი | 9 მარტი, 1908 |
| დაბადების ადგილი | ბისტრიჩი, ვოლინის გუბერნია, რუსეთის იმპერია |
| გარდაცვალების თარიღი | 15 მაისი, 1981 |
| გარდაცვალების ადგილი | ტორონტო, ნიუ-ჯერსი, აშშ |
| კუთვნილება | უკრაინა |
| სამხედრო სამსახურის წლები | 1941—1943 |
| წოდება | გენერალ-მაიორი |
| ბრძოლები/ომები | ჯანყება დასავლეთ უკრაინაში |
| ჯილდოები | უკრაინის სახალხო რესპუბლიკის სამხედრო ჯვარი, უკრაინელი კაზაკების ჯვარი |
ტარას ბოროვეცი (უკრ. : Тарас Борове́ць, ცნობილი, როგორც ტარას ბულბა-ბოროვეცი; დ. 9 მარტი, 1908, ბისტრიჩი, ვოლინის გუბერნია, რუსეთის იმპერია — გ. 15 მაისი, 1981, ტორონტო, ნიუ-ჯერსი, აშშ) — უკრაინელი მეთაური და უკრაინის ეროვნული არმიის ხელმძღვანელი მეორე მსოფლიო ომის დროს, რომელიც თანამშრომლობდა ნაცისტებთან. უფრო ცნობილია როგორც ტარას ბულბა-ბოროვეცი, ომის დროს მიღებული ფსევდონიმით „ტარას ბულბა". მისი ფსევდონიმი აღებულია უკრაინელი მწერლის ნიკოლაი გოგოლის ამავე სახელწოდების რომანიდან.
ადრეული წლები
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]ბოროვეცი დაიბადა სოფელ ბისტრიჩში, როვენსკის მაზრაში, ვოლინის გუბერნიაში, რუსეთის იმპერიაში. ზოგიერთი წყაროს თანახმად, მისი ნამდვილი სახელი იყო მაქსიმი. 1921 წლის რიგის ზავის შედეგად, ვოლინის ეს ნაწილი პოლონეთს გადაეცა. თავის მემუარებში ბოროვეცი ამტკიცებდა, რომ 1933 წლიდან ის მუშაობდა უკრაინის სახალხო რესპუბლიკის (უსრ) ემიგრანტული მთავრობისთვის და ახორციელებდა არალეგალურ მისიებს საბჭოთა კავშირის ტერიტორიაზე. პოლონეთის პოლიციის დოკუმენტების თანახმად, 1933 წელს მას მშობლიურ სოფელში ОУН-ის (უკრაინელ ნაციონალისტთა ორგანიზაცია ) ჯგუფი ჩამოაყალიბა. 1934 წელს, პოლონეთის შინაგან საქმეთა მინისტრის ბრონისლავ პერაცკის მკვლელობის შემდეგ, ბოროვეცი დააპატიმრეს და სამი წლით პატიმრობა მიუსაჯეს ბერეზა კარტუსკას საკონცენტრაციო ბანაკში[1]. პოლონეთის ნაცისტური ოკუპაციის შემდეგ მან მოახერხა გამხდარიყო გენერალ-გუბერნატორი და ვარშავაში კავშირი დაამყარა უკრაინის სახალხო რესპუბლიკის წევრებთან, რომლებმაც ურჩიეს სარნის რეგიონში დაბრუნება, რაც მან 1940 წლის აგვისტოში განახორციელა. ამის შემდეგ, დასავლეთ უკრაინის მიწების საბჭოთა უკრაინის სსრ-სთან მიერთების შემდეგ, ბოროვეცმა ანტისაბჭოთა წინააღმდეგობა მოაწყო ვოლინში[2]. „ბარბაროსას გეგმის" განხორციელების შემდეგ, 1941 წლის ივლისის დასაწყისში, გერმანელებმა იგი სარნის რაიონში უკრაინული მილიციის უფროსად დანიშნეს. ვერმახტის 213-ე უსაფრთხოების დივიზიის მეთაურობამ მას 1941 წლის 8 აგვისტოს ნება დართო შეექმნა „პოლისის სიჩი" ათასი კაცით[3]. საკითხი იმის შესახებ, იყო თუ არა ეს ფორმირება უკრაინის სახალხო რევოლუციური არმიის პროტოტიპი, სადავოა. ფორმირება გერმანელებმა მაღალი შეფასება მისცეს უკან დახეული საბჭოთა არმიის ჯარისკაცების წინააღმდეგ ჩატარებული სასტიკი ხოცვა-ჟლეტის გამო, მაგრამ მოგვიანებით ოფიციალურად დაშალეს და იძულებული გახადეს იატაკქვეშეთში გადასულიყო. ბოროვეცმა უარი განაცხადა გერმანელების მოთხოვნაზე, რომ მის რაზმებს მონაწილეობა მიეღოთ ოლევსკის რეგიონში ებრაელების მასობრივ მკვლელობებში, მაგრამ მიუხედავად ამისა, ისინი მაინც მონაწილეობდნენ ამ ხოცვა-ჟლეტაში. 1941 წლის ბოლოს სიჩის გაზეთმა განაცხადა, რომ „ახლა პარაზიტული ებრაელი ერი განადგურებულია“. პოლისის სიჩის მიერ ოლევსკში მოწყობილი პოგრომები მოიცავდა ებრაელების ძარცვას, წამებასა და მკვლელობას გერმანელების მონაწილეობის გარეშე. პოლისის სიჩის დაშლის შემდეგ ბოროვეცი მშობლიური სოფლის მახლობლად ტყეში გადავიდა დაახლოებით 100 კაცთან ერთად.
უკრაინის სახალხო რევოლუციური არმია
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
1942 წელს ბოროვეცის მეთაურობით მოქმედმა ჯგუფებმა დაიწყეს მტრული დამოკიდებულების გამოვლენა გერმანელების მიმართ. 1942 წლის ივნისში ბოროვეცმა წერილი მისწერა რაიხსკომისარ ერიხ კოხს, რომელშიც დანაშაულებში და უკრაინელების ძარცვაში სდებდა ბრალს. სიჩის ყველაზე ცნობილი ოპერაცია 19 აგვისტოს შეპეტივკაში ჩატარდა. თვითონ ბოროვეცი აცხადებდა, რომ მას „გერმანული სისხლი არ დაუღვრია“. 1942 წლის 15 სექტემბერს გამოქვეყნდა „უკრაინელი პარტიზანის კანონი“, რომელიც ბოროვეცის პარტიზანულ რაზმებს „უკრაინის აჯანყებულთა არმიას“ უწოდებდა. 1942 წლის სექტემბერში ბოროვეცმა დაიწყო მოლაპარაკებები საბჭოთა პარტიზანებთან დ. მედვედევის ხელმძღვანელობით, რომლებიც ცდილობდნენ მის მიზიდვას გერმანელების წინააღმდეგ საბრძოლველად. ორმა ჯგუფმა ვერ მიაღწია შეთანხმებას, რადგან ბოროვეცმა უარი განაცხადა საბჭოთა მეთაურობის მორჩილებაზე და ეშინოდა გერმანელების შურისძიების უკრაინელი სამოქალაქო პირების წინააღმდეგ. მიუხედავად ამისა, 1943 წლის გაზაფხულამდე ბოროვეცის რაზმებსა და საბჭოთა პარტიზანებს შორის ნეიტრალიტეტი შენარჩუნდა[4]. 1943 წლის 22 თებერვალს ტარას ბულბა-ბოროვეცმა დაიწყო მოლაპარაკებები უკრაინის ყველა ნაციონალისტური მოძრაობის გასაერთიანებლად. უკრაინის სახალხო რევოლუციური არმია უნდა გამხდარიყო გაერთიანებული ძალების სამხედრო ორგანიზაცია. ბოროვეცმა უარი განაცხადა ბანდერელების პრეტენზიებზე სრული დომინირების შესახებ და წაუყენა მათ რიგი ბრალდებები. მაისში ბანდერელებმა მოლაპარაკებები განმარტების გარეშე შეწყვიტეს, მაგრამ დაიწყეს თავიანთი შეიარაღებული რაზმების უკრაინის სახალხო რევოლუციური არმიად მოხსენიება. 1943 წლის 20 ივლისს ბოროვეცის უკრაინის სახალხო რევოლუციური არმიამ შეიცვალა სახელი უკრაინის ეროვნულ რევოლუციურ არმიად[5] .
ომის დასასრული და ემიგრაცია
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]1943 წლის ნოემბერში, გერმანელებთან მოლაპარაკებების დროს, ბოროვეცი გესტაპომ დააპატიმრა ვარშავაში და ზაქსენჰაუზენის საკონცენტრაციო ბანაკში მოათავსეს. 1944 წლის შემოდგომაზე ნაცისტებმა, რომლებიც უკრაინულ მხარდაჭერას ეძებდნენ მათ მიერ წაგებულ ომში, ბოროვეცი გაათავისუფლეს. იგი იძულებული გახდა შეეცვალა ფსევდონიმი კონონენკოზე და ამ სახელით ხელმძღვანელობდა უკრაინული სპეციალური ძალების რაზმის ფორმირებას Waffen-SS-ის სტრუქტურაში (დაახლოებით 50 კაცი). ეს რაზმი უნდა გადაესროლათ წითელი არმიის ზურგში პარტიზანული ბრძოლისთვის. ეს გეგმები ვერ განხორციელდა და ომის ბოლოს ჰიტლერის უკრაინელმა ნაციონალისტმა მოკავშირეებმა მოითხოვეს აღმოსავლეთის ფრონტიდან გადაყვანა, რათა მათთვის მოკავშირე ძალებისთვის ჩაბარების საშუალება მიეცათ. ბოროვეცის რაზმი მოკავშირეებს 1945 წლის 10 მაისს ჩაბარდა და ინტერნირებული იყო რიმინიში (იტალია). 1948 წელს ემიგრაციაში გაემგზავრა. საბჭოთა სპეცსამსახურების შიდა დოკუმენტების თანახმად, იგი გარკვეული დროის განმავლობაში დასავლეთ გერმანიაში დარჩა. ამ მოხსენებების თანახმად, ის მუშაობდა ამერიკულ დაზვერვის სკოლაში და 1953 წელს ამერიკის შეერთებულ შტატებშიც იმოგზაურა CIA-ს დირექტორ ალენ დალესთან შესახვედრად. ემიგრაციის შემდეგ მან ჩამოაყალიბა უკრაინის ეროვნული გვარდია და გამოსცა გაზეთი „მახვილი და თავისუფლება“ („Мечъ и Воля“) და მემუარები „არმია სახელმწიფოს გარეშე“ („Армія без держави“). ბოროვეცი გარდაიცვალა ტორონტოში და დაკრძალულია წმინდა ანდრიას სამემორიალო ეკლესიის სასაფლაოზე ბაუნდ ბრუკში, ნიუ-ჯერსის შტატში.
რესურსები ინტერნეტში
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]- Son of Polissia
- Army without country
- Taras Borovetz History of the UIA
- Taras Borovetz - Our opinion of Russia and General Vlasov
- Володимир Дзьобак. Тарас Боровець і “Поліська Січ”
- Дзьобак, Володимир (2002) Тарас Бульба-Боровець і його військові підрозділи в українському русі Опору (1941-1944 рр.). Киев: Інститут історії України. НАН України. ISBN 966-02-2192-4.
- Armstrong, John (January 1990). Ukrainian Nationalism, 3rd, Ukrainian Academic Press. ISBN 978-0-87287-755-9.
- Armstrong, John (1980). Ukrainian Nationalism, 2nd, Ukrainian Academic Press. ISBN 0-87287-193-2.
- Стельникович, Сергій (2007). Український національний рух опору Тараса Бульби-Боровця:історичний нарис. Житомир: Житомирська обласна друкарня.
- Ленартович (2011). Український національно-визвольний рух на Волині в роки Другої Світової війни. Волинський національный університет ім. Лесі Українки. ISBN 978-966-600-573-4.
| იდენტიფიკატორები |
|
|---|
სქოლიო
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]- ↑ United States Holocaust Memorial Museum Washington, Encyclopedia of Camps and Ghettos, 1933–1945. pp. 1553-1555. Bloomington, Indiana Univ. Press, 2012.
- ↑ Institute of Ukrainian History, Academy of Sciences of Ukraine, Organization of Ukrainian Nationalists and the Ukrainian Insurgent Army Chapter 3 pp.104-154 Організація українських націоналістів і Українська повстанська армія uk. დაარქივებულია ორიგინალიდან — დეკემბერი 10, 2007. ციტირების თარიღი: December 21, 2007
- ↑ William Jay Risch. The Ukrainian West: Culture and the fate of Empire in Soviet Lviv. Cambridge University Press. 2011. p. 35.
- ↑ Institute of Ukrainian History, Academy of Sciences of Ukraine, Organization of Ukrainian Nationalists and the Ukrainian Insurgent Army Chapter 3 pp.104-154 Організація українських націоналістів і Українська повстанська армія. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2007-12-10. ციტირების თარიღი: 2007-12-21
- ↑ Former WWII nationalist guerrillas granted veteran status in Ukraine, Kyiv Post (26 March 2019)
Law recognizing Ukrainian Insurgent Army fighters as veterans enforced, 112 Ukraine (26 March 2019)