ტაპსის ბრძოლა
| ტაპსის ბრძოლა | |||
|---|---|---|---|
| კეისრის სამოქალაქო ომის ნაწილი | |||
.jpg) ტაპსის ბრძოლა | |||
| თარიღი | ძვ. წ. 46 წლის 6 აპრილი (იულიუსის კალენდარი) | ||
| მდებარეობა | ტუნისში | ||
| შედეგი | კეისრის გამარჯვება | ||
| მხარეები | |||
| |||
| მეთაურები | |||
| |||
| ძალები | |||
| |||
| დანაკარგები | |||
| |||
 ტაპსის ბრძოლა ვიკისაწყობში | |||
ტაპსის ბრძოლა — სამხედრო დაპირისპირება კეისრის სამოქალაქო ომის დროს. ოპტიმატების ძალები, კვინტუს კეცილიუს მეტელუს სციპიონის მეთაურობით, დამარცხდნენ იულიუს კეისრის ძალებთან. ამას მოჰყვა სციპიონისა და მისი მოკავშირის, კატონ უმცროსის, ნუმიდიელი მეფე ჯუბას, მისი რომაელი თანატოლის მარკუს პეტრეუსის თვითმკვლელობა, ასევე სციპიონისა და სხვა მოკავშირეების დანებება.[1]
პრელუდია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
49 წელს, ბოლო რესპუბლიკური სამოქალაქო ომი დაიწყო მას შემდეგ, რაც იულიუს კეისარი, რომელმაც დაინახა, რომ რომში მისი პოლიტიკური მტრები დაპატიმრებასა და დევნას ცდილობდნენ, ის არ დაემორჩილა სენატის ბრძანებას ჯარის დაშლასთან დაკავშირებით. მან გადალახა მდინარე რუბიკონი მე-13 ლეგიონთან ერთად, რაც აშკარად არღვევდა რომის კანონს და რომისკენ გაემართა. ოპტიმატები საბერძნეთში გაიქცნენ პომპეუსის მეთაურობით, რადგან მათ არ ჰქონდათ ორგანიზებული ჯარი და არ შეეძლოთ დაეცვათ ქალაქი რომი კეისრის წინააღმდეგ. კეისრის მეთაურობით, პოპულარები მიჰყვნენ, მაგრამ დიდად აჭარბებდნენ და დამარცხდნენ დირახიუმის ბრძოლაში. კეისარი კვლავ გამოჯანმრთელდა და გადამწყვეტად დაამარცხა ოპტიმატები პომპეუსის მეთაურობით ფარსალუსში. შემდეგ პომპეუსი ეგვიპტეში გაიქცა, სადაც კეისრის გამო მოკლეს. დარჩენილი ოპტიმატები, რომლებიც არ იყვნენ მზად ბრძოლისთვის, გადაჯგუფდნენ აფრიკის პროვინციებში, მავრეტანიაში.[2] მათი ლიდერები იყვნენ მარკუს კატონი (უმცროსი) და კეცილიუს მეტელუს სციპიონი. კეისრის მტრებს შორის სხვა საკვანძო ფიგურები იყვნენ ტიტუს ლაბიენუსი, პუბლიუს ატიუს ვარუსი, ლუციუს აფრანიუსი, მარკუს პეტრეიუსი და ძმები სექსტუსი და გნეუს პომპეუსი (პომპეუსის ვაჟები). ნუმიდიის მეფე ჯუბა I ღირებული ადგილობრივი მოკავშირე იყო. აღმოსავლეთის პროვინციების დამშვიდებისა და რომში მოკლე ვიზიტის შემდეგ კეისარი მოწინააღმდეგეებს აფრიკაში გაჰყვა.[3]
ძალები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
კეისარს ჰყავდა თორმეტი ლეგიონი თაფსუსში: ხუთი ახლად გამოყვანილი ლეგიონი; Legio XXV, XXVI, XXVIII, XXIX და XXX და შვიდი ვეტერანებისგან შემდგარი; Legio V, VII, VIII, IX, X, XIII და XIV. კეისრის ვეტერანთა ლეგიონები მრავალი წლის განმავლობაში აწარმოებდნენ კამპანიას და ყველა მათგანი არასრულფასოვანი იყო. მას ასევე ჰყავდა დიდი რაოდენობით მშვილდოსნები, სლანგები და 3000–5000 მხედარი. მთლიანობაში კეისარს ჰყავდა დაახლოებით 60,000–70,000 ჯარისკაცი, როდესაც ის თაფსუსში ჩავიდა.
ოპტიმატებს ჰყავდათ რვა რომაული და სამი ნუმიდიური ლეგიონი; დაახლოებით 55000 ლეგიონერი. ჰყავდათ აგრეთვე 14000–16000 მხედარი, 20000 მსუბუქი ქვეითი და 60 სპილო. მათი ჯარი სულ 90 000 ჯარისკაცს შეადგენდა.
ბრძოლა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
სციპიონმა შეადგინა თავისი ლეგიონები სამ ხაზად ცენტრში თავისი კავალერიითა და მსუბუქი ქვეითებით ფლანგებზე. მან თავისი სპილოები ფლანგების წინ დააყენა. კეისარმა დატოვა ორი ახლახანს აყვანილი ლეგიონი, რათა გაეგრძელებინა ქალაქის ალყა. მან ასევე განალაგა თავისი ლეგიონები სამ ხაზად; ლეგიო VII და X მარჯვნივ, VIII და IX მარცხნივ, XIII და XIV სამი ახლად დაკომპლექტებული ლეგიონით ცენტრში (მან მოათავსა წვევამდელი ლეგიონი XIII და XIV-ის ორივე მხარეს - რეკრუტისა და ვეტერანის ლეგიონის შერევა იყო ერთი კეისრის სასაქონლო ნიშნებიდან), მან ფლანგებზე დააყენა თავისი სლინგები, მშვილდოსნები და კავალერია, V ლეგიონი ორად გაიყო და ფლანგების უკან რეზერვებად ინახებოდა სპილოების დასაპირისპირებლად. კეისრის პოზიცია დამახასიათებელი იყო მისი სტილისთვის, ის მეთაურობდა მარჯვენას. ორი არმია ერთმანეთის პირისპირ ელოდა ერთის გადაადგილებას და არცერთი მხარე არ აპირებდა ბრძოლას გარკვეული პერიოდის განმავლობაში, კეისრის ჯარისკაცებმა შენიშნეს რაღაც უცნაური მოწინააღმდეგე ლეგიონების რიგებში, ნერვიულად მოძრაობდნენ, როდესაც ჯარები გადიოდნენ სიმაგრეებიდან.
VII-ის საყვირმა შეტევა ანიშნა და კეისარმა, როგორც კი დაინახა მარჯვენა ფლანგის წინსვლა მაშინვე სრული შეტევის ბრძანება გასცა. კეისრის მშვილდოსნები მარჯვენა ფლანგზე თავს დაესხნენ მათ მოწინააღმდეგე სპილოებს, რამაც გამოიწვია პანიკა და მოტრიალდა და გათელა საკუთარი კაცები. მეორე ფლანგზე მყოფი სპილოები კეისრის მარცხენა ფლანგს დაეჯახა. კეისრის მსუბუქი ქვეითი და კავალერია გადავიდა სპილოების ბილიკიდან და გზა გაუხსნეს Legio V Alaudae-ის რაზმს რომელიც ფლანგის უკან იყო მოთავსებული. ხუთმა კოჰორტამ შეტევა ისეთი სიმამაცით გააგრძელა, რომ შემდეგ ლეგიონს სიმბოლოდ სპილო გადასცეს. მეხუთე ლეგიონერებმა პილა დაარტყეს სპილოების თვალებსა და სუსტ წერტილებს და ააფეთქეს მათი საყვირები, აშინებდნენ მხეცებს, რის გამოც ისინი უკან დაბრუნდნენ და გაიქცნენ თავიანთი ხაზისკენ. ისინი საკუთარ მარჯვენა ფლანგს შეეჯახნენ.[4] სპილოების დაკარგვის შემდეგ მეტელუს სციპიონმა მიწის დაკარგვა დაიწყო, ჯერ მარცხენა გატყდა, დანარჩენს კი მოჰყვა. კეისრის კავალერიამ აჯობა თავის მტერს, გაანადგურა გამაგრებული ბანაკი და აიძულა მტერს უკან დაეხია. ბრძოლის დროს თაფსუსის გარნიზონი გამოვიდა და თავს დაესხა კეისრის ალყის მანქანებს, მაგრამ ისინი ბრძოლით უკან დახიეს ქალაქისკენ.[5] ამის შემდეგ ეს ლეგიონერები გაემართნენ სამხრეთით, რათა გაეძლიერებინათ ჯარები, რომლებიც გამაგრებული იყო აფრანიუსისა და ჯუბას ბანაკის მოპირდაპირედ, მათ ერთად შეუტიეს და გადალახეს აფრანიუსის ბანაკი. შემდეგ ისინი ნუმიდიელებზე თავდასხმისთვის მოემზადნენ. სანამ ამას გააკეთებდნენ, ჯუბას მოკავშირეთა ჯარებმა მიატოვეს ადგილი და ბრძოლა გადაწყდა. კეისარი გაემართა ოპტიმატების ბანაკში და ის უკვე შტურმით დახვდა. აქ მან დაკარგა კონტროლი საკუთარ ადამიანებზე, რომლებმაც დაიწყეს მოწინააღმდეგეების ხოცვა.[6]
დაახლოებით ათი ათასი კაცი მოკლეს, ბრძოლაში გადარჩენილები მახვილით აჩეხეს განრისხებულმა ჯარისკაცებმა, მიუხედავად კეისრის არაერთგზის ბრძანებისა მათი დარჩენის შესახებ, ეს ბრძანებები იგნორირებული იყო. პლუტარქე იტყობინება, რომ ზოგიერთი წყაროს თანახმად, კეისარს ჰქონდა ეპილეფსიური შეტევა მანამ, სანამ ის თავის ხაზებს წინ მიუძღოდა, რამაც გამოიწვია დაბნეულობა და ბრძანებების დაუმორჩილებლობა.
რესურსები ინტერნეტში[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
სქოლიო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- ↑ https://www.livius.org/articles/person/caesar/legions/
- ↑ https://penelope.uchicago.edu/Thayer/e/roman/texts/plutarch/lives/caesar*.html#53.5
- ↑ დაარქივებული ასლი. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2023-02-06. ციტირების თარიღი: 2023-02-06.
- ↑ https://www.britannica.com/event/Battle-of-Thapsus
- ↑ http://forumromanum.org/literature/caesar/africoe.html#86
- ↑ http://www.historyofwar.org/articles/battles_thapsus.html