სტევან კრაგუევიჩი
| სტევან კრაგუევიჩი | |
|---|---|
 | |
| მშობლიური სახელი | Стеван Крагујевић |
| დაბადების თარიღი |
4 თებერვალი, 1922 სენტა, სლოვენების, ხორვატების და სერბების სახელმწიფო |
| გარდაცვალების თარიღი |
17 აპრილი, 2002 ბელგრადი, იუგოსლავია |
| ეროვნება | სერბი |
| საქმიანობა | ფოტოჟურნალისტი, ფოტოხელოვანი |
| აქტიური | 1950-2002 |
სტევან კრაგუევიჩი (სერბ. : Стеван Крагујевић; დ. 4 თებერვალი, 1922, სენტა, სლოვენების, ხორვატების და სერბების სახელმწიფო — გ. 17 აპრილი, 2002, ბელგრადი, იუგოსლავია) — სერბი ფოტოჟურნალისტი და ფოტოხელოვანი[1].
კარიერა
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]კრაგუევიჩი დაიბადა 1922 წლის 4 თებერვალს სენტაში, სლოვენების, ხორვატების და სერბების სახელმწიფო. მან მამის დაჟინებული მოთხოვნით ფოტოგრაფიით დაკავება 14 წლის ასაკში დაიწყო. იგი თავდაპირველად მუშაობდა პატარა სტუდიაში თავის მშობლიურ ქალაქში, სანამ ბელგრადში გადავიდოდა, სადაც საბოლოოდ პროფესიონალად დაიწყო მუშაობა სააგენტო „ტანიუგში“. მისი პირველი აღსანიშნავი ფოტო იყო მეორე მსოფლიო ომის დროს 19 წლის ასაკში გადაღებული სენტას დანგრეული ხიდი. 1943 წელს მან შეიძინა ფერადი ფირი და გამოიყენა მხოლოდ ყველაზე ღირებული კადრებისთვის, რომელთაგან ერთ-ერთი იყო „ბატების მწყემსი გოგონა“ - ახალგაზრდა ქალის ფოტო კალათით და ბატებით ვოივოდინას ერთ-ერთ შესახვევში. ფოტო, სახელწოდებით „მოტივი ვოივოდინას სოფლიდან“, გამოქვეყნდა ჟურნალ „დუგას“ გარეკანზე 1950 წელს. ეს იყო იუგოსლავიის პირველი ილუსტრირებული ჟურნალი პირველი ფერადი გარეკანით. იგი იყო პირველი ფოტოჟურნალისტი, რომელიც დაიქირავა ახლად შექმნილმა საინფორმაციო სააგენტომ სფრი-ის პრეზიდიუმში. კრაგუევიჩი გახდა „ტანიუგის“ ფოტოგრაფთა შერჩეული გუნდის წევრი (1951-1953), ხოლო 1953 წლიდან პენსიაზე გასვლამდე (1982) მუშაობდა გაზეთ „პოლიტიკას“ ფოტოჟურნალისტად და ფოტორედაქტორად[2] . 1950 წელს კრაგუევიჩმა შექმნა პრეზიდენტ ტიტოს პირველი ოფიციალური პორტრეტი, განკუთვნილი უცხოური საელჩოებისა და კორესპონდენტებისთვის. შემდგომში იგი ახლდა ტიტოს საზღვარგარეთ მოგზაურობისას და იღებდა მის ფოტოებს. ტიტოს გარემოცვა გულდასმით არჩევდა ფოტოებს, რომლებიც ოფიციალური გამოყენებისთვის იყო განკუთვნილი. კარიერის განმავლობაში კრაგუევიჩმა შექმნა პრეზიდენტ ტიტოს ფოტოების მდიდარი კოლექცია, რომელიც ასახავდა მის მოგზაურობებს ქვეყნის მასშტაბით, სხვადასხვა კომპანიების მონახულებას, შეხვედრებს უცხოელ სახელმწიფო მოღვაწეებთან, აგრეთვე შეიცავდა არაოფიციალური, ყოველდღიური ცხოვრების ამსახველ ანთოლოგიურ კადრებს. ამის გამო, ბევრი ფიქრობდა, რომ ის ტიტოს პირადი ფოტოგრაფი იყო, რაც სინამდვილეს არ შეესაბამებოდა.[3] „პოლიტიკაში“ მუშაობის პერიოდში, განსაკუთრებით მოდერნიზაციის ეტაპზე (ახალ, დღევანდელ შენობაში გადასვლის შემდეგ), მას ეკავა სხვა მნიშვნელოვანი პოზიციები - კომპანიის ფოტოლაბორატორიისა და ფოტოგანყოფილების უფროსი. დიდი ხნის განმავლობაში ის იყო ფოტოგანყოფილების ხელმძღვანელი, გადასცემდა გამოცდილებას ახალგაზრდა კოლეგებს და ორგანიზებას უწევდა ფოტოსარედაქციო განყოფილების მუშაობას. პენსიაზე გასვლამდე ის ასევე იყო ფოტორედაქტორი და ეხმარებოდა „პოლიტიკაში“ ახალი რუბრიკის დანერგვაში, განსაკუთრებით იმ რუბრიკის, რომელიც ხაზს უსვამდა ფოტოგრაფიის რეალურ ღირებულებასა და მნიშვნელობას - „სურათში და სიტყვებში“.[4]
ფოტოგრაფიული დოკუმენტაცია
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]თავისი ვრცელი შემოქმედებით, კრაგუევიჩმა შექმნა უნიკალური დოკუმენტური ქრონოლოგია იუგოსლავიის განვითარების შესახებ, როგორც თვითმხილველმა და ფოტოჟურნალისტმა, ყველა მნიშვნელოვანი პოლიტიკური, კულტურული, მხატვრული და სპორტული მოვლენისა. როგორც აკრედიტებული კორესპონდენტი, ის ესწრებოდა ყველა ღონისძიებას იუგოსლავიის ასამბლეაში, პარტიულ და პროფკავშირულ ყრილობებს, პირველი მაისის აღლუმსა და ახალგაზრდობის დღეს, შეუერთებელ სახელმწიფოთა მოძრაობის ჩამოყალიბებას (ბრიონი, 1956), სტუდენტურ პროტესტებს 1968 წელს, ბუნებრივ კატასტროფებსა და უბედურ შემთხვევებს (სკოპიეს მიწისძვრა, 1963).[5]
მისი პორტრეტების გალერეა პოლიტიკოსების, სახელმწიფო მოღვაწეებისა და მონარქების, რომლებმაც იმ დროს იუგოსლავია მოინახულეს, მოიცავს ნერუს, მუამარ კადაფის, ნასერის, ინდირა განდის, ხრუშჩოვის, ედვარდ კენედის, ელისაბედ II-ის, ბრიტანეთის დედოფლის, ბერძნული სამეფო წყვილის პორტრეტებს, ასევე სხვა გამორჩეული პიროვნებების პორტრეტებს მეცნიერების, ლიტერატურის, კინოსა და სპორტის სფეროდან, როგორიცაა ამერიკელი ასტრონავტი ნილ არმსტრონგი, ოპერის ვარსკვლავი მარიო დელ მონაკო, ჭადრაკის მაგი რობერტ ფიშერი, კინოვარსკვლავები ლორენს ოლივიე, ჟერარ ფილიპი, ივ მონტანი, ელიზაბეტ ტეილორი, ორსონ უელსი, იულ ბრინერი, ასევე მრავალი მხატვარი და ლეგენდა ქვეყანაში, მუსიკოსები, მსახიობები და მწერლები – ნობელის პრემიის ლაურეატი ივო ანდრიჩი, ბრანკო ჩოპიჩი, დესანკა მაქსიმოვიჩი, დობრიცა ჩოსიჩი, ვასკო პოპა.
გამოფენები
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]მან მონაწილეობა მიიღო მრავალ საერთაშორისო და იუგოსლავიურ გამოფენაში და ასევე იყო სპეციალური პერსონალური გამოფენების ავტორი, ხშირად მიძღვნილი მისი მშობლიური ქალაქის, სენტას მიმართ. მისი პირველი პერსონალური გამოფენა - „სტევან კრაგუევიჩის ასი ფოტოგრაფია“ - გაიმართა მის მშობლიურ ქალაქ სენტაში 1956 წლის 28 აპრილიდან 5 მაისამდე. ბოლო გამოფენა, სენტას ქალაქის მუზეუმში 2000 წლის მარტში, ფოტოგრაფიით დაკავების 65 წლის იუბილესთან ერთად, სიმბოლურად წარმოადგენდა სტევანის მთელ შემოქმედებას.
მემკვიდრეობა
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
სტევან კრაგუევიჩის ცხოვრებისა და შემოქმედების შესახებ ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი წიგნი გამოიცა მისი გარდაცვალების შემდეგ. ფოტომონოგრაფია სახელწოდებით „მარადისობის სივრცე“ (Prostor večnosti) რედაქტირებული იყო ბორივოი მიროსავლევიჩის მიერ და გამოქვეყნდა სერიაში „ოქროს თვალი“ (Zlatno oko) ვოივოდინის ფოტო და კინო ასოციაციის მიერ, ნოვი სადი, 2003 წელს, და მხარდაჭერილი სენტას ქალაქის ასამბლეის მიერ. წიგნის პრეზენტაცია გაიმართა 2003 წლის აპრილში სენტაში, ბელგრადსა და ნოვი სადში, თან ახლდა მისი უმნიშვნელოვანესი ნამუშევრების გამოფენები. სტევანის ქალიშვილის, ტანია კრაგუევიჩის ძალისხმევითა და ნებით, 2015 წლის 1 აპრილს იუგოსლავიის ისტორიის მუზეუმში დაარსდა სტევან კრაგუევიჩის მემკვიდრეობის განსაკუთრებით ღირებული ნაწილი. მემკვიდრეობა შეიცავს თითქმის 6,000 ორიგინალურ ნეგატივს და დაახლოებით 1,500 ფოტოგრაფიას, მრავალ წიგნსა და კატალოგს სტევან კრაგუევიჩის შესახებ და მისი ფოტოებით, ასევე ათობით ნივთსა და დოკუმენტს, რომლებიც მოწმობენ მის პროფესიას როგორც ფოტოჟურნალისტის, ასევე მის თანამშრომლობასა და მეგობრობას მრავალ გამორჩეულ თანამედროვესთან, როგორც სამშობლოში, ისე საზღვარგარეთ. ფოტოებს შორის, რომლებიც იუგოსლავიის ისტორიის მუზეუმის ფოტოარქივს უფრო ღირებულს ხდის, არის ის ფოტოები, რომლებიც მოგვითხრობენ პრეზიდენტ იოსიპ ბროზ ტიტოს საქმიანობის შესახებ ქვეყანაში, სხვა პოლიტიკოსების მრავალი პორტრეტი, რომლებმაც აღბეჭდეს მეოცე საუკუნის მეორე ნახევარი, ასევე 1968 წლის სტუდენტური პროტესტების ფოტოები და პოლიტიკური მოვლენები იუგოსლავიის სიცოცხლის ბოლო ათწლეულში.
რესურსები ინტერნეტში
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]სქოლიო
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]- ↑ Dimitrijevic, M. (1 April 2015). „Заоставштина која се мери километрима“. Politika (Serbian).
- ↑ Legacy of the Family Kragujević.
- ↑ „Stevan Kragujević autor antologijskih snimka Josipa Broza“. Blic. 19 April 2015.
- ↑ Ivanji, Ivan (21 July 2023). „Tito i javnost“. Vreme.
- ↑ Stefanović, Miroslav (11 November 2021). „Vesnik Nobelove nagrade“. Politika.