სტავროპოლის სახელმწიფო მხარეთმცოდნეობის მუზეუმი
| სტავროპოლის სახელმწიფო მხარეთმცოდნეობის მუზეუმი | |
|---|---|
 | |
| 45°02′40″ ჩ. გ. 41°58′05″ ა. გ. / 45.04471611° ჩ. გ. 41.96819500° ა. გ. | |
| დაარსდა | 1905 |
| ქვეყანა |
 რუსეთი |
| მდებარეობა | სტავროპოლი |
| ოფიციალური საიტი | http://stavmuseum.ru/ |
 | |
სტავროპოლის გ. ნ. პროზრიტელევის და გ. კ. პრავეს სახელობის სახელმწიფო მუზეუმ-ნაკრძალი (რუს. Ставропольский государственный музей-заповедник имени Г. Н. Прозрителева и Г. К. Праве) — უძველესი მუზეუმი ჩრდილოეთ კავკასიაში.
ექსპოზიცია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
მუზეუმის ფონდებში ინახება და გამოფენილია 300 ათასზე მეტი სამუზეუმო ექსპონატი. მთავარი ექსპოზიცია წარმოდგენილია 3 დარბაზით:
- ბუნების დარბაზი — აქ მნახველებს შეუძლიათ იხილონ მსოფლიო დიდების უიშვიათესი პალეონტოლოგიური აღმოჩენები: მსოფლიოში ნაპოვნი სამხრეთის სპილოს ხუთი (შედარებით სრული ჩონჩხიდან) ორი, ელასმოთერიუმის ერთადერთი სრული ჩონჩხი და ცეტოტერიუმის ჩონჩხი. ასევე არის მინერალებისა და ტროპიკული პეპლების კოლექციები, ასევე მრავალფეროვანი ზოოლოგიური კოლექცია.
სამხრეთის სპილოს ჩონჩხი მუზეუმში - არქეოლოგიის დარბაზი — დარბაზში წარმოდგენილია ჩრდილოეთ კავკასიის ტერიტორიაზე აღმოჩენილი სხვადასხვა ისტორიული ეპოქის ძეგლები. არქეოლოგიის დარბაზში გამოფენილია ობიექტები ქვის ხანიდან ოქროს ურდოს პერიოდამდე: XI საუკუნის ავთენტური ქვის ჯვარი, სკვითური ცხოველების სტილის ნიმუშები, აღმოჩენები შუა საუკუნეების ქალაქ მაჯარის ნანგრევებიდან და სხვა.
- ეთნოგრაფიის დარბაზი — ამ დარბაზში შეგიძლიათ გაეცნოთ XVIII საუკუნიდან XX საუკუნის პირველ ნახევრამდე სტავროპოლის მხარეში დასახლებული ხალხების: მომთაბარეების, მთიულების, კაზაკებისა და გლეხების კულტურასა და ცხოვრებას. ამ განყოფილების ძვირფას ექსპონატებს შორისაა ნაქსოვი ხატი „მწვანე ტარა". აბრეშუმით ნაქარგი ღვთაების გამოსახულება გაკეთდა 1913 წელს ბოლშედერბეტოვსკის ულუსში ახლად აშენებული ტაძრისთვის და ომის შემდეგ სასწაულებრივად გადარჩენილი.[1]
2013 წელს გაიხსნა განახლებული გამოფენა „სტავროპოლი — XX საუკუნე“.
2019 წლიდან მუზეუმში წარმოდგენილია ახალი, მუდმივი ექსპოზიცია რომანოვების ოჯახის შესახებ.
ისტორია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
სტავროპოლის სახელმწიფო მუზეუმ-ნაკრძალი მდებარეობს სტავროპოლის ისტორიულ ცენტრში, ყოფილი სავაჭრო რიგების შენობაში, რომელიც აშენდა 1873 წელს არქიტექტორ პ. კ. ნიკიფოროვის პროექტით.
მუზეუმის დაარსების თარიღია 1905 წლის 24 თებერვალი, როდესაც გუბერნიის სტატისტიკურმა კომიტეტმა დააარსა ჩრდილოეთ კავკასიის მხარეთმცოდნეობის მუზეუმი. რეგიონული სტატუსი განისაზღვრა გუბერნიის ისტორიული როლით რუსეთის სამხრეთში — დიდი ხნის განმავლობაში სტავროპოლი იყო ჩრდილოეთ კავკასიის ცენტრი.
მუზეუმის შექმნის ინიციატორი იყო ცნობილი საზოგადო მოღვაწე, ანტიკურობის გულმოდგინე დამფასებელი გრიგორი ნიკოლოზის ძე პროზრიტელევი. როგორც სტავროპოლის გუბერნიის სტატისტიკური კომიტეტის სტრუქტურული ქვედანაყოფი, მუზეუმი ფუნქციონირებდა სტავროპოლის სააღრიცხვო საარქივო კომისიასთან მჭიდრო კავშირში.
პირველი მსოფლიო ომის დასაწყისისთვის ჩრდილოეთ კავკასიის მუზეუმის კოლექციები 10 ათასზე მეტ ნივთს ითვლიდა. მუზეუმს ჰქონდა სამეცნიერო ბიბლიოთეკა, რომელიც 1914 წლისთვის შეიცავდა 1710 ტომს მხარეთმცოდნეობასა და ისტორიაზე. ექსპოზიცია მოიცავდა ისტორიისა და ბუნებისმცოდნეობის სექციებს. პირველში წარმოდგენილი იყო რეგიონის უძველესი და შუა საუკუნეების ისტორია, კავკასიის ომის მასალები და ჩრდილოეთ კავკასიის განვითარების პერიოდი. ყველაზე საინტერესო და ინფორმაციული იყო ეთნოგრაფიული კომპლექსები, რომლებიც აღადგენდნენ ჩრდილოეთ კავკასიის რეგიონში მცხოვრები ხალხების ცხოვრების წესის ელემენტებს. განსაკუთრებული ღირებული იყო კავკასიური იარაღის კოლექცია, რომლის საფუძველიც იყო გ. პროზრიტელევის მიერ მუზეუმისთვის გადაცემული ექსპონატები.
ბუნებრივ-ისტორიულ ნაწილში იფინებოდა პალეონტოლოგიური აღმოჩენები, ფიტულები, მინერალებისა და ფლორის ნიმუშები. ამ ფონზე გამოირჩეოდა სასოფლო-სამეურნეო განყოფილება. მუზეუმის ბაზაზე მიმდინარეობდა აქტიური კვლევითი და სამეცნიერო-საგანმანათლებლო საქმიანობა.
გუბერნიის მხარეთმცოდნეობის მუზეუმის დაარსების პარალელურად, დაარსდა საგანმანათლებლო ვიზუალური საშუალებების საქალაქო მუზეუმი. მისი შექმნის ინიციატორი იყო ნოტარიუსი, საზოგადო მოღვაწე, საქალაქო სათათბიროს მოხელე გ. კ. პრავე. 1904 წელს მან ქალაქს შესთავაზა თავისი საბუნებისმეტყველო მეცნიერების ყველა დარგის კოლექციისა და ბიბლიოთეკის (რომელსაც აგროვებდა ოც წელზე მეტი ხნის განმავლობაში) საკუთრებაში გადაცემა. ამ კოლექციამ ჩაუყარა საფუძველი მუზეუმს, რომელიც გ. პრავეს მეუღლის სახელს ატარებდა: „მარია პრავეს სახელობის მოძრავი სასწავლო სახელმძღვანელოების მუზეუმი“. ამ დაწესებულების მთავარი მიზანი იყო სტავროპოლის სკოლებისა და სხვა საგანმანათლებლო დაწესებულებების მომსახურება. დროთა განმავლობაში მუზეუმი გაიზარდა და 1912 წელს განთავსდა სავაჭრო რიგების შენობაში ალექსანდროვსკაიას მოედანზე. 1914 წელს გაიხსნა ქიმიაში, ფიზიკაში, გეოგრაფიაში, ასტრონომიაში, გეოლოგიაში, პალეონტოლოგიაში, ბოტანიკაში, ზოოლოგიაში, ანატომიასა და ფიზიოლოგიაში, ეთნოგრაფიასა და არქეოლოგიაში ინსტრუმენტების, პრეპარატების, ცხრილების, მოდელების, ნიმუშების სტაციონარული ექსპოზიცია. ამ ცენტრის ირგვლივ და მის პარალელურად კოლექციები დაჯგუფდა სოფლის მეურნეობისა და მრეწველობის დარგების მიხედვით. არსებობის პირველი ათი წლის განმავლობაში მუზეუმის პალეონტოლოგიურ კოლექციებში რამდენიმე ასეული ნივთი შედიოდა. ბოტანიკური კოლექციები აღემატებოდა 2000 სახეობას და მოიცავდა 10000-ზე მეტ მცენარეს.
1927 წელს ჩრდილოეთ კავკასიის მუზეუმი და საქალაქო მუზეუმი გაერთიანდა ერთ დაწესებულებაში, რომელიც განთავსდა ყოფილი სავაჭრო ცენტრის შენობაში, სადაც მუზეუმი დღესაც მდებარეობს.
ნაცისტების ოკუპაციის დროს მუზეუმმა მნიშვნელოვანი ზარალი განიცადა. ეთნოგრაფიული კოლექცია მთლიანად გაძარცვეს. ნუმიზმატიკისა და ჯილდოების მდიდარი კოლექცია მოიპარეს.
ომის შემდგომ პერიოდში მუზეუმის საქმიანობის სფერო გაფართოვდა. მას დაემატა ისტორიულ-კულტურული ძეგლების აღრიცხვისა და დაცვის ფუნქციები.
1961 წლის 6 დეკემბერს მუზეუმის სამხატვრო განყოფილების ბაზაზე დაარსდა სახვითი ხელოვნების რეგიონალური მუზეუმი.[2]
1970 წელს მუზეუმს ერთ-ერთი დამაარსებლის, გ.კ.პრავეს სახელი ეწოდა და მუზეუმის ისტორიის გათვალისწინებით, მას მოგვიანებით (1993 წ.) გ. ნ. პროზრიტელევის სახელიც მიანიჭეს.
1984 წლიდან 1986 წლამდე მუზეუმის შენობას დააშენეს მესამე სართული. 1990-იან წლებში ახალ სივრცეში მოეწყო ექსპოზიციები XVIII-XX საუკუნეების სტავროპოლის რეგიონის ისტორიისა და ეთნოგრაფიის შესახებ, შეიქმნა გეოლოგიისა და პალეონტოლოგიის თანამედროვე ექსპოზიცია. დამუშავების პროცესშია ბუნებისა და არქეოლოგიის ექსპოზიციები. ამ პერიოდში მუზეუმის მუშაობის მახასიათებელია აქტიური საგამოფენო მოღვაწეობა, როგორც საკუთარი, ასევე შემოტანილი კოლექციების.
ამჟამად ფონდის მთელი შემადგენლობა კომპიუტერიზებულია და გადადის ავტომატიზირებულ აღრიცხვაზე. 2005 წელს მხარეთმცოდნეობის მუზეუმი გადაკეთდა „გ. ნ. პროზრიტელევის და გ. კ. პრავეს სახელობის სტავროპოლის სახელმწიფო ისტორიულ-კულტურულ და ბუნებრივი ლანდშაფტის მუზეუმად“, ხოლო 2008 წელს შემუშავდა და დამტკიცდა მუზეუმ-ნაკრძალის ყოვლისმომცველი განვითარების პროგრამა 2020 წლამდე პერიოდისთვის, რომლის საფუძველზეც ჩამოყალიბდა მუზეუმის ახალი ტიპი.
2012 წლის 1 იანვარს მუზეუმმა მიიღო სტავროპოლის ტერიტორიის სახელმწიფო საბიუჯეტო კულტურული დაწესებულების სტატუსი.
სტავროპოლის სახელმწიფო მუზეუმ-ნაკრძალში ასევე შედის რუსეთის დამსახურებული მხატვრის პავლე გრეჩიშკინის პეიზაჟების სამხატვრო გალერეა, კაზაკების ისტორიის განყოფილება სტავროპოლის რეგიონალურ კაზაკთა ცენტრში, მხატვარ ვ. სმირნოვისა და კოსტა ხეთაგუროვის მემორიალური მუზეუმი და უნიკალური არქეოლოგიური და ღია მუზეუმ-ნაკრძალი „თათრების ნაქალაქარი“.[3]
სტავროპოლის სახელმწიფო მუზეუმ-ნაკრძალი ორგზის გამარჯვებულია კონკურსში „ცვალებადი მუზეუმი ცვალებად სამყაროში“, რომელსაც ატარებს ვ. პოტანინის საქველმოქმედო ფონდი რუსეთის ფედერაციის კულტურის სამინისტროსა და კულტურის მენეჯერთა ასოციაციის ოპერატიული სამმართველოს მხარდაჭერით. საგრანტო სახსრებით რეალიზებულ იქნა პროექტები: სტავროპოლის ტერიტორია — მამონტების სამშობლო[4] (გამარჯვებული 2008 წ.) და წყალი მდინარე ლიმპოპოდან[5] (გამარჯვებული 2011 წ.).
მუზეუმის გერბი[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
2005 წელს მუზეუმის პერსონალის საერთო კრებაზე დამტკიცდა კორპორატიული გერბი, რომლის ინიციატორი და შემქმნელი იყო დაწესებულების დირექტორი ნიკოლაი ანატოლის ძე ოხონკო. გერბი შექმნა ჰერალდიკოსმა იგორ პროსტიტოვმა. გერბის მიღება მუზეუმის დაარსებიდან 100 წლის იუბილეს დაემთხვა.[6]
გერბის ჰერალდიკურ აღწერილობაში ნათქვამია: ფარის შავ ველში არის ორი ოქროს მუხა (რომელთაგან ერთი გადაბრუნებულია) ერთი გვირგვინით, აყვავებული ოქროს ვარდით გულში. ფარის ქვეშ შავი ლენტი ოქროს ასოებით არის დევიზი: „პოვნა. შენახვა.“
ორი ოქროს მუხა წარმოადგენს ორ მუზეუმს (ჩრდილოეთ კავკასიის მუზეუმი და საგანმანათლებლო ვიზუალური საშუალებების ქალაქის მუზეუმი) და მათ ორ დამფუძნებელს — გ. პროზრიტელევსა და გ. პრავეს. ორი ხის შერწყმა ვარდის სახით ყვავის, რაც სიმბოლოა მუზეუმის მომავლის. თვით სიტყვა „ხე“ ასოცირდება „ანტიკურობის“ (რუს. «древо» — «древность») ცნებასთან, წარსულთან, რომელიც მუზეუმის შესწავლის მთავარი ობიექტია.
შავი ფერი განასახიერებს წარსულს, ისტორიას, სიბრძნეს, საიდუმლოებას, ასკეტიზმს, გარდაუვალ სამართლიანობას, წინდახედულობას და საიდუმლოებას. ოქროს ფერი (ოქრო) კი განათლების, სიბრძნის, გამძლეობის, პატივის, სიმდიდრის, სინათლის, ჰარმონიისა და ჭეშმარიტების სიმბოლოა.
გერბის დევიზი ასახავს დაწესებულების სოციალური როლის ძირითად კომპონენტებს: სიტყვა „პოვნა“ მიუთითებს მისი საქმიანობის ძირითად მიმართულებაზე, რომელიც მოიცავს წყაროების ძიებას, კოლექციებისა და ინფორმაციის შეგროვებას; სიტყვა „შენახვა“ გულისხმობს, რომ მუზეუმი არა მხოლოდ ინახავს და გამოფენს ბუნების ისტორიის, მატერიალური და სულიერი კულტურის ძეგლებს, არამედ ეწევა მათ შესწავლას, საგანმანათლებლო და პოპულარიზაციის საქმიანობებს.
2006 წლის სექტემბერში, რუსეთის ფედერაციის პრეზიდენტთან არსებული ჰერალდიკური საბჭოს გადაწყვეტილებით, მუზეუმის გერბი შეიტანეს ფედერალურ ჰერალდიკურ ჩანაწერში ანგარიშის ნომრით 239.[7]
დირექტორები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- ოხონკო ნიკოლაი ანატოლის ძე — სტავროპოლის შრომის გმირი
თანამშრომლები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- რაისა მიხეილის ასული ბუნკოვა (02/17/1931), რუსეთის ფედერაციის კულტურის დამსახურებული მოღვაწე, მუზეუმის ფონდების მთავარი კურატორი, რომელიც მუშაობდა მუზეუმში 45 წლის განმავლობაში (1959–2004). მას მიენიჭა მედალი „სტავროპოლის ტერიტორიის მომსახურებისთვის“ (2005), სსრკ კულტურის სამინისტროს სამკერდე ნიშანი „შესანიშნავი მუშაობისთვის“.[8]
რესურსები ინტერნეტში[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
შეგიძლიათ იხილოთ მედიაფაილები თემაზე „სტავროპოლის სახელმწიფო მხარეთმცოდნეობის მუზეუმი“ ვიკისაწყობში.- ოფიციალური გვერდი
- სტავროპოლის მუზეუმ-ნაკრძალის ციფრული ლაპიდარიუმი
სქოლიო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- ↑ Тканая буддийская икона вернулась в Ставропольский краеведческий музей. «Новости культуры» (2021-04-20). ციტირების თარიღი: 2021-04-20.
- ↑ Устав Ставропольского краевого музея изобразительных искусств.. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2021-07-09. ციტირების თარიღი: 2021-07-06
- ↑ „Татарское городище“
- ↑ Ставрополье - родина слонов. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2022-10-04. ციტირების თარიღი: 2022-10-04.
- ↑ Вода из реки Лимпопо. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2022-10-04. ციტირების თარიღი: 2022-10-04.
- ↑ Охонько Н. А. Герб Ставропольского краеведческого музея как символ его истории и социальной роли : [арх. 8 августа 2016] // Вторые Прозрителевские чтения : сборник материалов научно-практической конференции 29—30 ноября 2005 года. — Ставрополь : Ставропольское книжное издательство, 2006. с. 210
- ↑ Письмо государственного герольдмейстера Г. В. Вилинбахова от 21 сентября 2006 года. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2022-10-04. ციტირების თარიღი: 2022-10-04.
- ↑ Памятные даты и знаменательные события по Ставропольскому краю на 2021 год : календарь / ГБУК «СКУНБ им. Лермонтова ; отв. за вып. З. Ф. Долина ; составитель Т. Ю. Кравцова. – Ставрополь, 2020. – 73 с.. ციტირების თარიღი: 2021-10-04
