საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიის მეთაურები

საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიის მეთაურები – აქ წარმოდგენილია საქართველოს მართლმადიდებელი სამოციქულო ეკლესიის მეთაურების სია.

ერთ-ერთი პირველი მკვლევარი ვინც ხელი მოჰკიდა საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიის მღვდელთმთავართა სიის გამოქვეყნებას იყო პოლიევქტოს კარბელაშვილი. მის მიერ 1900 წელს გამოცემულ წიგნში „იერარქია საქართველოს ეკლესიისა“ ის სწერს:

„

ბევრი ძიების შემდეგ მწერლობაში ვჰპოვე ოთხი სია მთავარეპისკოპოსთა და კათალიკოსთა, მაგრამ არც ერთი არ აღმოჩნდა სრული. პიველი სია ეკუთვნის „წერა-კითხვის საზოგადოების“ წიგნთსაცავს; მეორე მოყვანილია წიგნში «История Грузинской Иерархии Евгения, ректора». Тифлис. Духов. Сем. 1824 г. 18-19 გვ; მესამე წიგნში Хронография История Мехитара Айриванского; და მეოთხე ახლლად აღმოჩენილი მოქცევაჲ ქართლისაჲში. პირველი სია ეკუთვნის სახელოვანის დავით რექტორის კალამსა.

(ჩამოთვლილია სიები)

ამ ოთხ სიებს ჩვენ დავურთავთ სხვა ახლად აღმოჩენილ სიებს. (მაგ. შიომღვიმის ხელნაწერიდამ და სხვა სიგელ-გურჯებიდან) და შემოვიტანთ ყველა ცნობას კათალიკოსებზედ, რაც კი ჩვენ სადმე შეგვხვედრია. ჩვენ ვეცდებით, სადაც შესაძლებელი იქნება, ქრონოლოგია კათალიკოზთა და მღვდელთ-მთავართა აღვნიშნოთ სიმართლით; მაგრამ შეუძლებელია მთელი ქრონოლოგიის და ჭეშმარიტებით ჩამოთვლა. ამიტომ ზოგიერთი კათალიკოსის დრო აღნიშნულია მომეტებულად დაახლოებით მეფეების დროებასთან ერთად, შეძლებისამებრ შეთანხმებით.

“

მცხეთის (ქართლის) მთავარეპისკოპოსები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

„ქართლის ცხოვრების“ მიხედვით მცხეთის მთავარეპისკოპოსთა სია შედგება: რვა „წესსა ზედა ჭეშმარიტსა გარდაცვალებულნი“ და „სხუანი შემშლელნი წესისანი“ მღვდელთმთავრებისაგან.

„მირიან მეფისითგან ვიდრე ვახტანგ მეფისამდე გარდაცვალებულ იყო ნათესავი რვა და მეფენი ათნი, და წელიწადი ას ორმოცდაჩჳდმეტი, ხოლო ეპისკოპოსნი წესსა ზედა ჭეშმარიტსა გარდაცვალებულნი რვანი, ხოლო სხუანი შემშლელნი წესისანი^[1].“

1. იოანე I — დაახ. IV ს-ის 20-60-იანი წლები („და წარმოგზავნა მღდელი ჭეშმარიტი იოვანე ეპისკოპოსად“)

2. იაკობი — დაახ. IV ს-ის 60-70-იანი წლები („და მოკუდა იოვანე ებისკოპოსი და დაჯდა იაკობ“)

3. იობი — დაახ. IV ს-ის 70-90-იანი წლები („და მოკუდა იაკობ ეპისკოპოსი, და დაჯდა იობ“)

4. ელია — დაახ. IV ს-ის 90-იანი წლებიდან V ს-ის დასაწყისამდე („და მოკუდა ეპისკოპოსი იაკობ, და დასუა მის წილ ელია“)

5. სვიმონ (სჳმონ) I — დაახ. V ს-ის დასაწყისი - 20-იანი წლები („და მოკუდა ელია ეპისკოპოსი, და დასუეს სჳმონ“)

მოსე — დაახ. V ს-ის 20-იანი წლები (მოხსენიებულია მესროპ მაშტოცის ცხოვრებაში)
იერემია — დაახ. V ს-ის 20-იანი წლების ბოლო (?)

6. იონა — დაახ. V ს-ის 20-იანი წლები („გარდაიცვალნეს სამნი ეპისკოპოსნი: იონა, გრიგოლი და ბასილი“)

7. გრიგოლ I — დაახ. V ს-ის 20-30-იანი წლები („გარდაიცვალნეს სამნი ეპისკოპოსნი: იონა, გრიგოლი და ბასილი“)

8. ბასილ I — დაახ. V ს-ის 30-იანი წლები („გარდაიცვალნეს სამნი ეპისკოპოსნი: იონა, გრიგოლი და ბასილი“)

9. მობიდანი — დაახ. V ს-ის 30-იანი წლების ბოლო („ბასილისა შემდგომად ამან-ვე არჩილ დასუა ეპისკოპოსი, რომელსა ერქუა მობიდან“)
10. გლონოქორი — დაახ. V ს-ის 40-იანი წლები („და მერმე მეფობდა მირდატ. და მთავარებისკოპოსი იყო გლონოქორ. და ესე მთავარებისკოპოსი ერის-თვადცა იყო ბარაზბოდ პიტიახშისაგან ქართლს და ჰერეთს“)
11. იოველ I — დაახ. V ს-ის 40-იანი წლები
12. მიქაელ I — V ს-ის 50-იანი წლებიდან 468-470 წლებამდე

ქართლის კათოლიკოსები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

პეტრე I - ქართლის პირველი კათოლიკოსი. დაახ. V ს-ის 60-იანი წლებიდან
სამოელ I - VI ს-ის დასაწყისი
გაბრიელ I - დაახ. 505-507 წწ.
თავფაჩაგ (თავფეჩაღ) I - დაახ. VI ს-ის 10-იანი წლები
ჩიმაგა (ჩერმაგ) I - დაახ. VI ს-ის 10-იანი წლების მეორე ნახევრიდან 20-იან წლებამდე
საბა (დასაბია) I - დაახ. VI ს-ის 20-30-იან წლები
ევლალე (ევლათი, ევლავიოს) I - VI ს-ის 30-იან წლები
მაკარი - დაახ. VI ს-ის 30-იანი წლების ბოლო
სამოელ II - დაახ. VI ს-ის 40-60-იანი წლები
სვიმონ II (სჳიმონ–პეტრე) - დაახ. VI ს-ის 60-70-იანი წლები
სამოელ III - დაახ. 575-582 წწ.
სამოელ IV - დაახ. VI ს-ის 80-90-იანი წლები
ბართლომე - VI ს-ის 90-იანი წლების ბოლო
კირიონ (კირონ) I - დაახ. 599-614/16 წწ.
იოანე II - დაახ. VII ს-ის 20-იანი წლების ბოლო
ბაბილა - დაახ. VII ს-ის 30-იანი წლების დასაწყისი
თაბორი - დაახ. VII ს-ის 30-იანი წლები
სამოელ V - დაახ. VII ს-ის 30-იანი წლების ბოლო - 40-იანი წლების დასაწყისი
ევნონი - დაახ. VII ს-ის 40-იანი წლები
თავფაჩაგ II - ახ. VII ს-ის 50-60-იანი წლები
ევლალე II - დაახ. 664-668 წწ.
იოველ II - დაახ. 668-670 წწ.
სამოელ VI - დაახ. 670-677 წწ.
გიორგი I - დაახ. 677-678 წწ.
კირიონ (კჳრიონ) II - დაახ. 678-683 წწ.
იზიდ-ბოზიდი - დაახ. 683-685 წწ.
თეოდორე I - დაახ. 685-689 წწ.
პეტრე II - დაახ. 689-720 წწ.
მამაი - დაახ. 720-744 წწ.
იოანე III - VIII ს-ის 40-60-იანი წლები
გრიგოლ II - დაახ. 760-767 წწ.
კლემენტოსი - VIII ს-ის 70-იანი წლები
სარმეანე - VIII ს-ის 70-იანი წლები
თალალე - VIII ს-ის 70-იანი წლების ბოლო
მიქელ II - დაახ. 774-780 წწ.
სამოელ VII - დაახ. 780-784 წწ.
კირილე I - დაახ. 781-802 წწ.
გრიგოლ III - დაახ. 802-814 წწ.
სამოელ VIII - დაახ. 814-826 წწ.
გიორგი II - დაახ. 826-838 წწ.
გაბრიელ II - დაახ. IX ს-ის 30-50-იანი წწ.
ილარიონი - დაახ. IX ს-ის 50-იანი წლების ბოლო
არსენ I დიდი (საფარელი) - დაახ. 860-887 წწ.
ევსუქი - დაახ. 887-914 წწ.
ბასილ II - დაახ. 914-930 წწ.
მიქელ III - დაახ. 930-947 წწ.
დავით I - დაახ. 947-955 წწ.
არსენ II - დაახ. 955-980 წწ.

ერთიანი საქართველოს კათოლიკოსები და კათოლიკოს-პატრიარქები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

იოანე IV ოქროპირი - დაახ. 980-1001 წწ.
სვიმონ (სჳმონ) III - დაახ. 1001-1010 წწ.
მელქისედეკ I - დაახ. 1010-1033 წწ.
იოანე V ოქროპირი - დაახ. 1033-1049 წწ.
ექვთიმე I - 1049-1955 წწ.
ევსტათი - ზეობის წლები უცნობია
გიორგი III (ტაოელი) - XI ს-ის 50-60-იანი წლები (მეფე ბაგრატ IV-ის დროს)
გაბრიელ III (საფარელი) - დაახ. 1065-1080 წწ. (ბაგრატ IV-ის და გიორგი II-ის ხანა)
დიმიტრი - დაახ. 1080-1090 წწ.
ბასილ III - დაახ. 1090-1100 წწ. (მეფე დავით აღმაშენებლის თანამედროვე)
იოანე VI - XII ს-ის პირველი მეოთხედი (მეფე დავით აღმაშენებლის თანამედროვე)
სვიმონ IV გულაბერისძე - XII ს-ის მეორე მეოთხედი
საბა II - დაახ. XII ს-ის 40-50-იანი წლები (მეფე დემეტრე I-ის თანამედროვე)
ნიკოლოზ I გულაბერისძე - დაახ. XII ს-ის 50-იანი წლების მეორე ნახევრიდან
მიქელ IV - 1178-1187 წწ.
თეოდორე II - დაახ. 1188-1204/1205 წწ. (თამარ მეფის თანამედროვე)
ბასილ IV - დაახ. 1204/1205 წ.
იოანე VII - დაახ. 1205/1206-1210 წწ. (თამარ მეფის თანამედროვე)
ეტიფანე - დაახ. 1210-1220 წწ. (თამარ მეფისა და გიორგი IV-ის თანამედროვე)
ექვთიმე II - 1220-1222 წწ.
არსენ III - XIII ს-ის 20-30-იანი წლები
გიორგი IV - XIII ს-ის 30-იანი წლები
ნიკოლოზ II - XIII ს-ის 30-იანი წლები
მიქელ V - XIII ს-ის 40-იანი წლების დასაწყისი
არსენ IV ბულმაისიმისძე - 1241/42-1249/50 წწ.
ნიკოლოზ III - დაახ. 1250-1282 წლებში
აბრაჰამ I - დაახ. 1282-1310 წწ.
ექვთიმე III - დაახ. 1310-იანი წლებიდან 30-იანი წლების მეორე ნახევრამდე
ბასილი V - XIV ს-ის 30-60-იან წლებში(??-1349 წწ.)
დოროთეოზ I - XIV ს-ის 60-იანი წლები(1349-1356 წწ.)
შიო I - 1356-1364 წწ.
ნიკოლოზ IV - დაახ. XIV ს-ის 70-იანი წლები
გიორგი V - დაახ. XIV ს-ის 80-90-იანი წლები (ბაგრატ მეფისა და გიორგი VII-ის თანამედროვე)
ელიოზი (გობირახისძე) - XIV ს-ის 90-იანი წლების ბოლოდან 1419 წლამდე
მიქელ VI - 1419-1426 წწ.
დავით II (მეფე ალექსანდრე I-ის ძე) - 1425/26-1428 წწ.
თეოდორე III - დაახ. 1429-1435 წწ.
დავით III - დაახ. 1435/36-1438/39 წწ.
შიო II - დაახ. 1439-1443/47 წწ.
დავით IV (ჭავჭავაძე) - 1443/47-1459 წწ.
მარკოზი - 1460-1466 წწ. (მეფე გიორგი VIII დროს)
დავით V - 1466-1479 წწ.

საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქები ერთიანი სამეფოს დაშლის შემდეგ[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

მთავარი სტატია: აღმოსავლეთ საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქები.

სახელი	სურათი	პატრიარქობის წლები
ნიკოლოზ V		დაახ. 1479-1488 წწ.
ევაგრე		დაახ. 1488-1492; 1500-1503 წწ.
აბრაამ II აბალაკი		1492-1497 წწ.
ეფრემ I		1497-1503 წწ.
დოროთეოზ II		1503-1505; 1511-1516 წწ.
იოანე VIII		1505-1509 წწ.
დიონოსი (დიონისე)		დაახ. 1510-1511 წწ.
ბასილ VI		1517-1528; 1529-1531 წწ.
მელქისედეკ II (ბაგრატიონი)		დაახ. 1528-1529; 1540-1545; 1548-1552 წწ.
მალაქია		1532-1534 წწ.
გერმანე		დაახ. 1535-1546 წწ.
ნიკოლოზ VI		დაახ. 1542-1547 წწ.
სვიმონ V		1547-1548 წწ.
ზებედე I		1552-1556 წწ.
დომენტი I		1556-1560 წწ.
ნიკოლოზ VII (ბარათაშვილი)		1561-1584 წწ.
ნიკოლოზ VIII (ბაგრატიონი)		1584-1589 წწ.
დოროთეოზ III		დაახ. 1589-1595 წწ.
დომენტი II		დაახ. 1595-1610 წწ.
ზებედე II		1610-1611 წწ.
იოანე IX (ავალიშვილი)		1612-1616 წწ.
ქრისტეფორე I		1616-1622 წწ.
ზაქარია (ჯორჯაძე)		1623-1630 წწ.
ევდემოზ I (დიასამიძე)		1630-1638 წწ.
ქრისტეფორე II		1638-1660 წწ.
დომენტი III		1660-1676 წწ.
ნიკოლოზ IX (ამილახვარი)		1678-1688; 1691-1696 წწ.
იოანე X (დიასამიძე)		1688-1691; 1696-1700 წწ.
ევდემოზ II		1701-1705 წწ.
დომენტი IV (დამიანე ლევანის ძე ბაგრატიონი)		1705-1741 წწ.
ბესარიონი (ბარათაშვილ-ორბელიშვილი)		1725-1737 წწ.
კირილე II (ციციშვილი)		1737-1739 წწ.
ნიკოლოზ X (ხერხეულიძე)		1741-1744 წწ.
ანტონ I		1744-1755; 1764-1788 წწ.
იოსები (ჯანდიერიშვილი)		1755-1764 წწ.
ანტონ II (ბაგრატიონი)		1788-1811 წწ.

აფხაზეთის კათოლიკოსები და კათოლიკოს-პატრიარქები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

მთავარი სტატია: დასავლეთ საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქები.

სვიმეონი – XI საუკუნის დამლევი, ან XII საუკუნის დასაწყისი
ნიკოლოზი – XIII საუკუნის დამლევი
არსენი – 1390–?
დანიელი – XIV საუკუნის მიწურული – XV საუკუნის დამლევი
იოაკიმე (იოვაკიმე) – XV საუკუნის 70-იანი წლები
სტეფანე – 1490 –1516
მალაქია I - 1519-XVI საუკუნის 40-იანი წწ.
ევდემონ I - 1557-1578
ეფთვიმე I - 1578-1616
მალაქია II - 1616-1639
მაქსიმე I - 1639-1657
ზაქარია - 1657-1660
სვიმონი - 1660-1666
ევდემონ II - 1666-1669
ეფთვიმე II - 1669-1673
დავითი - 1673-1696
გრიგოლ II - 1696-1742
ბესარიონი - 1742-1769
გერმანე - XVIII საუკუნის 40-იანი წწ.
იოსები - 1769-1776
მაქსიმე II - 1776-1795
დოსითეოს ქუთათელი - მიტროპოლიტი, საკათოლიკოსოს გამგებელი - 1792-1814

საქართველოს ეგზარქოსები[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

სახელი	პორტრეტი	ეგზარქოსობის წლები
ვარლამი		1811 8 ივლისი - 1817 14 მაისი
თეოფილაქტე		1817 14 მაისი - 1821 19 ივნისი
იონა		1821 1 სექტემბერი - 1832 5 მარტი
მოსე		1832 12 მარტი - 1834 13 ივლისი
ევგენი		1834 1 სექტემბერი - 1844 12 ნოემბერი
ისიდორე		1844 12 ნოემბერი - 1858 1 მარტი
ევსევი		1858 1 მარტი - 1877 8 დეკემბერი
იოანიკე		1877 8 დეკემბერი - 1882 27 ივნისი
პავლე		1882 16 ივლისი - 1887 29 სექტემბერი
პალადი		1887 29 სექტემბერი - 1892 18 ოქტომბერი
ვლადიმერი		1892 18 ოქტომბერი - 1898 21 თებერვალი
ფლაბიანე		1898 21 თებერვალი - 1901
ალექსი I		1901 - 1905
ნიკოლოზი		1905 - 1906
ნიკონი		1906 - 1908 28 მაისი
ინოკენტი	ფაილი:Епископ Иннокентий - экзарх Грузии (1909-1913).jpg	1909 - 1913
ალექსი II		1913 - 1914
პიტირიმე		1914 - 1915
პლატონი		1915 - 1917

სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქები
ავტოკეფალიის აღდგენის შემდეგ[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

სახელი და გვარი	სურათი	პატრიარქობის წლები
კირიონ II საძაგლიშვილი		1917 – 1918
ლეონიდე ოქროპირიძე		1919 – 1921
ამბროსი ხელაია		1921 – 1927
ქრისტეფორე III ციცქიშვილი		1927 – 1932
კალისტრატე ცინცაძე		1932 – 1952
მელქისედეკ III ფხალაძე		1952 – 1960
ეფრემ II სიდამონიძე		1960 – 1972
დავით V დევდარიანი		1972 – 1977
ილია II შიოლაშვილი		1977 დღემდე

იხილეთ აგრეთვე[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ლიტერატურა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 4, თბ., 1979. — გვ. 21.
საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქები, რ. მეტრეველის რედაქციით, „ნეკერი“, თბ., 2000
ლომინაძე ბ., მასალები საქართველოს XVII-XVIII ს-თა ისტორიის ქრონოლოგიისათვის // მასალები საქართველოსა და კავკასიის ისტორიისათვის, ტ. XXIX, თბილისი: საქართველოს სსრ მეცნიერებათა აკადემიის გამომცემლობა, 1951. — გვ. 67-74.

რესურსები ინტერნეტში[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

სქოლიო[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

↑ ჯუანშერი, ცხოვრება ვახტანგ გორგასლისა

[1] ჯუანშერი, ცხოვრება ვახტანგ გორგასლისა

[1]