ციტრუსოვანი კულტურები: განსხვავება გადახედვებს შორის
| [შეუმოწმებელი ვერსია] | [შეუმოწმებელი ვერსია] |
მ საერთაშ. ბმულები |
დამატება |
||
| ხაზი 1: | ხაზი 1: | ||
'''ციტრუსოვანი კულტურები''', მარადმწვანე მცენარეთა დიდი ჯგუფი ციტრუსების გვარისა, ტეგანისებრთა ოჯახისა. გვარში 39 სახეობა და სახესხვაობაა. მოჰყავთ მსოფლიოს ბევრ ქვეყანაში (ფართობი აღწევს 1200 ათას ჰა). სამრეწველო წარმოების მხრივ ციტრუსოვანი კულტურებიდან პირველ ადგილზეა [[ფორთოხალი]], შემდეგ [[გრეიპფრუტი]], [[მანდარინი]], [[ლიმონი]], [[ლაიმი]] და სხვა. ხილის მსოფლიო მოხმარების ბალანსი ციტრუსოვანი კულტურები დაახლოებით 30% უკავია. მათი ნაყოფი გამოირჩევა სასიამოვნო გემოთი, აქვს დიეტური და სამკურნალო მნიშვნელობა, შეიცავს |
'''ციტრუსოვანი კულტურები''', მარადმწვანე მცენარეთა დიდი ჯგუფი [[ციტრუსები (გვარი)|ციტრუსების გვარისა]], [[ტეგანისებრნი|ტეგანისებრთა]] ოჯახისა. გვარში 39 სახეობა და სახესხვაობაა. მოჰყავთ მსოფლიოს ბევრ ქვეყანაში (ფართობი აღწევს 1200 ათას ჰა). სამრეწველო წარმოების მხრივ ციტრუსოვანი კულტურებიდან პირველ ადგილზეა [[ფორთოხალი]], შემდეგ [[გრეიპფრუტი]], [[მანდარინი]], [[ლიმონი]], [[ლაიმი]] და სხვა. ხილის მსოფლიო მოხმარების ბალანსი ციტრუსოვანი კულტურები დაახლოებით 30% უკავია. მათი ნაყოფი გამოირჩევა სასიამოვნო გემოთი, აქვს დიეტური და სამკურნალო მნიშვნელობა, შეიცავს [[ლიმონმჟავა]]ს, შაქარს, C(60 მგ%-ზე მეტს), P, B ჯგუფის ვიტამინებს, ჰექტინს და სხვა შემცველობებს. ნაყოფს იყენებენ ნედლად (ხილად), გადამუშავებული სახით ([[წვენი]], მურაბა, ცუკატი, ლიქიორი) და [[კულინარია]]ში. კანისაგან, ყვავილისა და ფოთლისაგან ღებულობენ ეთეროვან ზეთს საპარფიუმერიო და კვების მრეწველობისათვის. |
||
ციტრუსოვანი კულტურების უმეტეს სახეობათა სამშობლოა [[ინდოეთი]], [[ჩინეთი]] და [[ინდოჩინეთი]]. ამჟამად ველური სახეობები არ გვხვდება. კულტურული ფორმებისა და სახეობების ფორმირება ისტორიულად მიმდინარეობდა ტროპიკებისა და სუბტროპიკულ პირობებში. ციტრუსოვანი კულტურები ევროპაში ცნობილი იყო XIII საუკუნეზე ადრე. |
|||
ყველა სახეობის ციტრუსოვანი კულტურების ღეროზე აქვს სხვადასხვა დონეზე განვითარებული მარტოული ეკლები; მკვრივი, მუქი მწვანე, კვერცხისებრიდან მოგრძო ლანცეტისებრამდე ფორმის [[ფოთოლი]], ფოთლის იღლიაში ცალკეულად განლაგებული ყვავილები, რომლებიც ზოგჯერ შეკრებილია პატარა ყვავილედებად. ყვავილედი თეთრია (ლიმონისა და [[ციტრონი]]ს - მოვარდისფრო), არომატული, ორსქესისანი. [[ნასკვი]] - მრავალბუდიანი [[კენკრა]]. [[ნაყოფი (მცენარე)|ნაყოფის]] ფორმა ძლიერ ცვალებადია როგორც სახეობის, ასევე ჯიშის ფარგლებში. თესლი ბევრია (32--მდე და მეტი). ზოგ სახეობას (მანდარინი უნშიუ, ფორთოხალი [[ვაშინგტონ-ნაველი]] და სხვა) თესლის ჩანასახი უჩნდება დამტვერვის გარეშე - პართენოკარპულად. |
|||
ციტრუსოვანი კულტურებს დიდი ფართობი უკავია [[აშშ]]-ში, ჩინეთის სამხრეთ და ცენტრალურ რაიონებში, [[იაპონია]]ში, ინდოეთში, [[პაკისტანი|პაკისტანში]], [[ავსტრალია]]ში, აფრიკის და ხმელთაშუაზღვისპირეთის ქვეყნებში. ყოფილ [[სსრკ]]-ში ციტრუსოვანი კულტურების ფართობი 28 ათასს [[ჰა]] შეადგენა (1985). |
|||
==ლიტერატურა== |
==ლიტერატურა== |
||
23:18, 30 იანვარი 2009-ის ვერსია
ციტრუსოვანი კულტურები, მარადმწვანე მცენარეთა დიდი ჯგუფი ციტრუსების გვარისა, ტეგანისებრთა ოჯახისა. გვარში 39 სახეობა და სახესხვაობაა. მოჰყავთ მსოფლიოს ბევრ ქვეყანაში (ფართობი აღწევს 1200 ათას ჰა). სამრეწველო წარმოების მხრივ ციტრუსოვანი კულტურებიდან პირველ ადგილზეა ფორთოხალი, შემდეგ გრეიპფრუტი, მანდარინი, ლიმონი, ლაიმი და სხვა. ხილის მსოფლიო მოხმარების ბალანსი ციტრუსოვანი კულტურები დაახლოებით 30% უკავია. მათი ნაყოფი გამოირჩევა სასიამოვნო გემოთი, აქვს დიეტური და სამკურნალო მნიშვნელობა, შეიცავს ლიმონმჟავას, შაქარს, C(60 მგ%-ზე მეტს), P, B ჯგუფის ვიტამინებს, ჰექტინს და სხვა შემცველობებს. ნაყოფს იყენებენ ნედლად (ხილად), გადამუშავებული სახით (წვენი, მურაბა, ცუკატი, ლიქიორი) და კულინარიაში. კანისაგან, ყვავილისა და ფოთლისაგან ღებულობენ ეთეროვან ზეთს საპარფიუმერიო და კვების მრეწველობისათვის.
ციტრუსოვანი კულტურების უმეტეს სახეობათა სამშობლოა ინდოეთი, ჩინეთი და ინდოჩინეთი. ამჟამად ველური სახეობები არ გვხვდება. კულტურული ფორმებისა და სახეობების ფორმირება ისტორიულად მიმდინარეობდა ტროპიკებისა და სუბტროპიკულ პირობებში. ციტრუსოვანი კულტურები ევროპაში ცნობილი იყო XIII საუკუნეზე ადრე.
ყველა სახეობის ციტრუსოვანი კულტურების ღეროზე აქვს სხვადასხვა დონეზე განვითარებული მარტოული ეკლები; მკვრივი, მუქი მწვანე, კვერცხისებრიდან მოგრძო ლანცეტისებრამდე ფორმის ფოთოლი, ფოთლის იღლიაში ცალკეულად განლაგებული ყვავილები, რომლებიც ზოგჯერ შეკრებილია პატარა ყვავილედებად. ყვავილედი თეთრია (ლიმონისა და ციტრონის - მოვარდისფრო), არომატული, ორსქესისანი. ნასკვი - მრავალბუდიანი კენკრა. ნაყოფის ფორმა ძლიერ ცვალებადია როგორც სახეობის, ასევე ჯიშის ფარგლებში. თესლი ბევრია (32--მდე და მეტი). ზოგ სახეობას (მანდარინი უნშიუ, ფორთოხალი ვაშინგტონ-ნაველი და სხვა) თესლის ჩანასახი უჩნდება დამტვერვის გარეშე - პართენოკარპულად.
ციტრუსოვანი კულტურებს დიდი ფართობი უკავია აშშ-ში, ჩინეთის სამხრეთ და ცენტრალურ რაიონებში, იაპონიაში, ინდოეთში, პაკისტანში, ავსტრალიაში, აფრიკის და ხმელთაშუაზღვისპირეთის ქვეყნებში. ყოფილ სსრკ-ში ციტრუსოვანი კულტურების ფართობი 28 ათასს ჰა შეადგენა (1985).