ალპინიზმი: განსხვავება გადახედვებს შორის
| [შემოწმებული ვერსია] | [შეუმოწმებელი ვერსია] |
No edit summary |
მ საჭიროდ ვთვლი: შევიტანო აუცილებელი, ამ ეტაპისთვის მინიმალური შესწორებები და დავამატო საჭირო ინფორმაცია სტატიას ალპინიზმზე, როგორც ამ სფეროში კომპეტენტურმა ადამიანმა. ა.ბ. |
||
| ხაზი 1: | ხაზი 1: | ||
[[ფაილი:Alpinistes Aiguille du Midi 02.JPG|thumb|right|ალპინიზმი]] |
[[ფაილი:Alpinistes Aiguille du Midi 02.JPG|thumb|right|ალპინიზმი]] |
||
'''ალპინიზმი''' — [[სპორტი|სპორტის]], ცხოვრების წესის, [[ბუნება|ბუნებასთან]] ჰარმონიის ძიების და აქტიური დასვენების ერთობლიობას წარმოადგენს. |
|||
'''ალპინიზმი''' — [[სპორტი]]სა და აქტიური დასვენების ერთ-ერთი სახეობა. მის მიზანს წარმოადგენს [[მთა|მთების]] მწვერვალზე ასვლა. ალპინიზმის სპორტული არსი მდგომარეობს მწვერვალისაკენ მიმავალ გზაზე ბუნებრივად წარმოწობილი წინაღობების (სიმაღლე, რელიეფი, ამინდი) გადალახვაში. |
|||
იგი გამოიხატება მაღალი [[მთა|მთის]] მწვერვალებზე ასვლაში და მისი არსი მდგომარეობს მათკენ მიმავალ გზაზე ბუნებრივი, ორბიექტური და სუბიექტური წინაღობების (სიმაღლე, [[რელიეფი]], [[ამინდი]], დისკომფორტი) მშვიდობიანად გადალახვაში, ფიზიკური, ტექნიკური და [[ინტელექტი|ინტელექტუალური]] ოსტატობის გამოყენებით. |
|||
ალპინიზმის, როგორც სიტყვის წარმოშობა დაკავშირებულია [[ალპები|ალპების]] მთათა სისტემასთან. მისი კრებითი, ქართული შესატყვისია მთამსვლელობა. |
|||
== ისტორია == |
== ისტორია == |
||
[[ადამიანი|ადამიანმა]] შორეულ საუკუნეებშივე დაიწყო [[მთა|მთების]] გადალხვა სამეურნეო, სამხედრო და სახელმწიფო საჭიროებისთვის. მაგრამ თანამედროვე ალპინიზმის დასაბამად ითვლება [[1786|1786 წელი]], როდესაც შვეიცარიელი გლეხი [[ჟაკ ბალმა]] ([[1762]]–[[1834]]) და ფრანგი ექიმი [[მიშელ-გაბრიელ პაკარი]] ([[1757]]–[[1827]]) სპორტული მიზნით ავიდნენ [[მონბლანი|მონბლანზე]] (4807 მ). ერთი წლის შემდეგ მონბლანზე ავიდა შვეიცარიელი ნატურალისტი და ფიზიკოსი [[ორას ბენედიქტ დე სოსიური]] და მწვერვალზე [[მეტეოროლოგია|მეტეოროლგიური]], [[გეოლოგია|გეოლოგიური]] და [[გლაციოლოგია|გლაციოლოგიური]] დაკვირვებები ჩაატარა. ამგვარად, ალპინიზმს იმთავითვე ორი მიმართულება მიეცა — წმინდა სპორტული და მეცნიერული, გამოყენებითი. ჟაკ ბალმასა და პაკარის მონბლანზე ასვლის შემდეგ ალპინიზმი სწრაფად განვითარდა, შეიქმნა მთასვლელთა |
[[ადამიანი|ადამიანმა]] შორეულ საუკუნეებშივე დაიწყო [[მთა|მთების]] გადალხვა სამეურნეო, სამხედრო და სახელმწიფო საჭიროებისთვის. მაგრამ თანამედროვე ალპინიზმის დასაბამად ითვლება [[1786|1786 წელი]], როდესაც შვეიცარიელი გლეხი [[ჟაკ ბალმა]] ([[1762]]–[[1834]]) და ფრანგი ექიმი [[მიშელ-გაბრიელ პაკარი]] ([[1757]]–[[1827]]) სპორტული მიზნით ავიდნენ [[მონბლანი|მონბლანზე]] (4807 მ). ერთი წლის შემდეგ მონბლანზე ავიდა შვეიცარიელი ნატურალისტი და ფიზიკოსი [[ორას ბენედიქტ დე სოსიური]] და მწვერვალზე [[მეტეოროლოგია|მეტეოროლგიური]], [[გეოლოგია|გეოლოგიური]] და [[გლაციოლოგია|გლაციოლოგიური]] დაკვირვებები ჩაატარა. ამგვარად, ალპინიზმს იმთავითვე ორი მიმართულება მიეცა — წმინდა სპორტული და მეცნიერული, გამოყენებითი. ჟაკ ბალმასა და პაკარის მონბლანზე ასვლის შემდეგ ალპინიზმი სწრაფად განვითარდა, შეიქმნა მთასვლელთა გაერთიანებები — [[ალპური კლუბები]]. ამას მოყვა მთამსვლელობასთან დაკავშირებული აქტივობების ჩამოყალიბება, რაცაა ტრადიციული ცოცვა, სპორტული ცოცვა, ბოლდერინგი, ყინულზე ცოცვა, თხილამურობა და სკი-ალპინიზმი. <ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Mountaineering#Activities</ref> |
||
= <small>კულტურული მემკვიდრეობის სტატუსი</small> = |
|||
[[იუნესკო|იუნესკოს]] მიერ 2019 წელს ალპინიზმი აღიარებულ იქნა კაცობრიობის [[არამატერიალური კულტურული მემკვიდრეობა|არამატერიალურ კულტურულ მემკვიდრეობად.]] |
|||
,,ალპინიზმი არის მაღალ მწვერვალებსა და კედლებზე ასვლის [[ხელოვნება]], წლის ყველა სეზონის განმავლობაში და ყველანაირ რელიეფზე (კლდე, ყინული). აუცილებელია ფიზიკური, ტექნიკური და [[ინტელექტი|ინტელექტუალური]] უნარებს ქონა, ასევე შესაბამისი ტექნიკის, საჭურველის და სპეციფიური ინსტრუმენტების (წრიაპი, წერაყინი) გამოყენება. ალპინიზმი არის ტრადიციული ფიზიკური პრაქტიკის, მეცნიერებისა და კულტურის ერთანობა. იგი მოიცავს მთის მახასიათებლების და ისტორიის, ღირებულებების ცონას, სპეციფიური კვალიფიკაციის ქონას და პრაქტიკას. [[ამინდი|ამინდის]] თავისებურებებისა და ობიექტური ხიფათის გათვალისწინების ჩათვლით. ალპინიზმის ბაზისს წარმოადგენენ აგრეთვე ესთეტიური ასპექტები, როგორიცაა ბუნებასთან ჰარმონიაში ყოფნა. ეთიკური პრინციპების დაცვა მთაში თითოეული ინდივიდის პასუხისმგებლობაა, რაც გულისხმობს სხვა ადამიანების დახმარებას და გარემოზე ზრუნვას. ალპინისტის მსოფმხედველობა აგრეთვე მოიცავს გუნდურობასა და მის სულისკვეთებაზე ამაგს, რაც მეტაფორულად გამოხატულია თოკში, რომელშიც ადამიანები ერთმანეთთან არიან გადაბმულნი. |
|||
საზოგადოების წევრთა უმეტესობა თავს იყრის ალპურ კლუბებში, რომელთა დანიშნულებაა მთამსვლელობის პრაქტიკის გავრცელება მსოფლიოს მასშტაბით. კლუბები ორგანიზებას უწევენ შეკრებებს, ექსპედიციებს, ავრცელებენ გამოსადეგ ინფორმაციას და წვლილი შეაქვთ სხვადასხვა [[პუბლიკაცია|პუბლიკაცებში]], რაც ერთობლიობაში წარმოადგენს ევროპული ალპინიზმის კულტურის მთავარ მამოძრავებელ ძალას."<ref>https://ich.unesco.org/en/RL/alpinism-01471</ref><ref>https://www.theuiaa.org/mountaineering/alpinism-gets-recognition-from-unesco-as-intangible-cultural-heritage-of-humanity/</ref> |
|||
== რესურსები ინტერნეტში == |
== რესურსები ინტერნეტში == |
||
*[[:en:Mountaineering|,,მთამსვლელობა" ინგლისურენოვანი ვიკიპედია]] |
|||
* [http://www.mountaineers.org/ScriptContent/default.cfm ალპინისტების საიტი] |
|||
*[https://ich.unesco.org/en/RL/alpinism-01471 იუნესკო: ალპინიზმი. ოფიციალური ვებსაიტი] |
|||
*[https://www.theuiaa.org/mountaineering/alpinism-gets-recognition-from-unesco-as-intangible-cultural-heritage-of-humanity/ UIAA: არამატერიალური კულტურული მემკვიდრეობის შესახებ] |
|||
[[კატეგორია:მთამსვლელობა]] |
[[კატეგორია:მთამსვლელობა]] |
||
17:56, 5 დეკემბერი 2020-ის ვერსია
ალპინიზმი — სპორტის, ცხოვრების წესის, ბუნებასთან ჰარმონიის ძიების და აქტიური დასვენების ერთობლიობას წარმოადგენს.
იგი გამოიხატება მაღალი მთის მწვერვალებზე ასვლაში და მისი არსი მდგომარეობს მათკენ მიმავალ გზაზე ბუნებრივი, ორბიექტური და სუბიექტური წინაღობების (სიმაღლე, რელიეფი, ამინდი, დისკომფორტი) მშვიდობიანად გადალახვაში, ფიზიკური, ტექნიკური და ინტელექტუალური ოსტატობის გამოყენებით.
ალპინიზმის, როგორც სიტყვის წარმოშობა დაკავშირებულია ალპების მთათა სისტემასთან. მისი კრებითი, ქართული შესატყვისია მთამსვლელობა.
ისტორია
ადამიანმა შორეულ საუკუნეებშივე დაიწყო მთების გადალხვა სამეურნეო, სამხედრო და სახელმწიფო საჭიროებისთვის. მაგრამ თანამედროვე ალპინიზმის დასაბამად ითვლება 1786 წელი, როდესაც შვეიცარიელი გლეხი ჟაკ ბალმა (1762–1834) და ფრანგი ექიმი მიშელ-გაბრიელ პაკარი (1757–1827) სპორტული მიზნით ავიდნენ მონბლანზე (4807 მ). ერთი წლის შემდეგ მონბლანზე ავიდა შვეიცარიელი ნატურალისტი და ფიზიკოსი ორას ბენედიქტ დე სოსიური და მწვერვალზე მეტეოროლგიური, გეოლოგიური და გლაციოლოგიური დაკვირვებები ჩაატარა. ამგვარად, ალპინიზმს იმთავითვე ორი მიმართულება მიეცა — წმინდა სპორტული და მეცნიერული, გამოყენებითი. ჟაკ ბალმასა და პაკარის მონბლანზე ასვლის შემდეგ ალპინიზმი სწრაფად განვითარდა, შეიქმნა მთასვლელთა გაერთიანებები — ალპური კლუბები. ამას მოყვა მთამსვლელობასთან დაკავშირებული აქტივობების ჩამოყალიბება, რაცაა ტრადიციული ცოცვა, სპორტული ცოცვა, ბოლდერინგი, ყინულზე ცოცვა, თხილამურობა და სკი-ალპინიზმი. [1]
კულტურული მემკვიდრეობის სტატუსი
იუნესკოს მიერ 2019 წელს ალპინიზმი აღიარებულ იქნა კაცობრიობის არამატერიალურ კულტურულ მემკვიდრეობად.
,,ალპინიზმი არის მაღალ მწვერვალებსა და კედლებზე ასვლის ხელოვნება, წლის ყველა სეზონის განმავლობაში და ყველანაირ რელიეფზე (კლდე, ყინული). აუცილებელია ფიზიკური, ტექნიკური და ინტელექტუალური უნარებს ქონა, ასევე შესაბამისი ტექნიკის, საჭურველის და სპეციფიური ინსტრუმენტების (წრიაპი, წერაყინი) გამოყენება. ალპინიზმი არის ტრადიციული ფიზიკური პრაქტიკის, მეცნიერებისა და კულტურის ერთანობა. იგი მოიცავს მთის მახასიათებლების და ისტორიის, ღირებულებების ცონას, სპეციფიური კვალიფიკაციის ქონას და პრაქტიკას. ამინდის თავისებურებებისა და ობიექტური ხიფათის გათვალისწინების ჩათვლით. ალპინიზმის ბაზისს წარმოადგენენ აგრეთვე ესთეტიური ასპექტები, როგორიცაა ბუნებასთან ჰარმონიაში ყოფნა. ეთიკური პრინციპების დაცვა მთაში თითოეული ინდივიდის პასუხისმგებლობაა, რაც გულისხმობს სხვა ადამიანების დახმარებას და გარემოზე ზრუნვას. ალპინისტის მსოფმხედველობა აგრეთვე მოიცავს გუნდურობასა და მის სულისკვეთებაზე ამაგს, რაც მეტაფორულად გამოხატულია თოკში, რომელშიც ადამიანები ერთმანეთთან არიან გადაბმულნი.
საზოგადოების წევრთა უმეტესობა თავს იყრის ალპურ კლუბებში, რომელთა დანიშნულებაა მთამსვლელობის პრაქტიკის გავრცელება მსოფლიოს მასშტაბით. კლუბები ორგანიზებას უწევენ შეკრებებს, ექსპედიციებს, ავრცელებენ გამოსადეგ ინფორმაციას და წვლილი შეაქვთ სხვადასხვა პუბლიკაცებში, რაც ერთობლიობაში წარმოადგენს ევროპული ალპინიზმის კულტურის მთავარ მამოძრავებელ ძალას."[2][3]