ნობელის ფონდი: განსხვავება გადახედვებს შორის

მასალა ვიკიპედიიდან — თავისუფალი ენციკლოპედია
[შეუმოწმებელი ვერსია][შეუმოწმებელი ვერსია]
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
No edit summary
ხაზი 24: ხაზი 24:
== ისტორია ==
== ისტორია ==


ალფრედ ნობელი {{Audio|sv-Alfred_Nobel.ogg|Alfred Bernhard Nobel}} დაიბადა [[1833]] წლის 21 ოქტომბერს შვედეთში. ის იყო ქიმიკოსი, ინჟინერი, ინოვატორი, იარაღის მწარმოებელი და [[დინამიტი]]ს გამომგონებელი. ის ფლობდა ბოფორსს, რომელიც იყო შეიარაღების ძირითადი მწარმოებელი, რომელიც მან თავდაპირველი საქმიანობიდან გადააკეთა რკინის და ფოლადის გადასამუშავებლად. ნობელი ფლობდა 355 სხვადასხვა პატენტს, რომელთაგან ყველაზე ცნობილია დინამიტი. ნობელმა თავისი სიცოცხლის განმავლობაში მნიშვნელოვანი ქონება დააგროვა, ძირითადად, ამ გამოგონების წყალობით. <ref>{{cite web |url=http://www.schoolforchampions.com/biographies/nobel.htm |title=Biography of Alfred Nobel – Succeed through Studying Biographies |publisher=School for Champions |date=2001-12-08 |accessdate=2010-01-15 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120314000058/http://www.schoolforchampions.com/biographies/nobel.htm |archivedate=14 March 2012 |df=dmy-all }}</ref> [[1896]] წელს ნობელი გარდაიცვალა ინსულტით [საჭირო გახდა ციტატა]იტალიაში, საკუთრ ვილაში, სან რემოში, სადაც ის სიცოცხლის ბოლო პერიოდში ცხოვრობდა. <ref name="sweden1">{{cite web |url=http://www.sweden.se/upload/Sweden_se/english/factsheets/SI/SI_FS15aa_Nobel_Prize-in_Sweden_and_the_world/The_Nobel_Prize_in_Sweden_and_the_world_FS15aa_Low.pdf |title=Si-Facts_FS15b_ENG.bak |accessdate=2010-01-15 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100831163044/http://www.sweden.se/upload/Sweden_se/english/factsheets/SI/SI_FS15aa_Nobel_Prize-in_Sweden_and_the_world/The_Nobel_Prize_in_Sweden_and_the_world_FS15aa_Low.pdf |archive-date=31 August 2010 |url-status=dead |df=dmy-all }}</ref><ref name="thelocal1">AFP, [http://www.thelocal.se/14776/20091005/ "Alfred Nobel's last will and testament"] {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20091009110708/http://www.thelocal.se/14776/20091005/ |date=9 October 2009 }}, ''[[The Local]]''(5 October 2009): accessed 14 January 2009.</ref><ref name="autogenerated1">{{cite web|url=https://www.bbc.co.uk/history/historic_figures/nobel_alfred.shtml |title=History – Historic Figures: Alfred Nobel (1833–1896) |publisher=BBC |accessdate=2010-01-15}}</ref>
ალფრედ ნობელი {{Audio|sv-Alfred_Nobel.ogg|Alfred Bernhard Nobel}} დაიბადა [[1833]] წლის 21 ოქტომბერს შვედეთში. ის იყო ქიმიკოსი, ინჟინერი, ინოვატორი, იარაღის მწარმოებელი და [[დინამიტი]]ს გამომგონებელი. ის ფლობდა ბოფორსს, რომელიც იყო შეიარაღების ძირითადი მწარმოებელი, რომელიც მან თავდაპირველი საქმიანობიდან გადააკეთა რკინის და ფოლადის გადასამუშავებლად. ნობელი ფლობდა 355 სხვადასხვა პატენტს, რომელთაგან ყველაზე ცნობილია დინამიტი. ნობელმა თავისი სიცოცხლის განმავლობაში მნიშვნელოვანი ქონება დააგროვა, ძირითადად, ამ გამოგონების წყალობით. <ref>{{cite web |url=http://www.schoolforchampions.com/biographies/nobel.htm |title=Biography of Alfred Nobel – Succeed through Studying Biographies |publisher=School for Champions |date=2001-12-08 |accessdate=2010-01-15 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120314000058/http://www.schoolforchampions.com/biographies/nobel.htm |archivedate=14 March 2012 |df=dmy-all }}</ref> [[1896]] წელს ნობელი გარდაიცვალა ინსულტით [საჭირო გახდა ციტატა]იტალიაში, საკუთრ ვილაში, სან რემოში, სადაც ის სიცოცხლის ბოლო პერიოდში ცხოვრობდა. <ref name="sweden1">{{cite web |url=http://www.sweden.se/upload/Sweden_se/english/factsheets/SI/SI_FS15aa_Nobel_Prize-in_Sweden_and_the_world/The_Nobel_Prize_in_Sweden_and_the_world_FS15aa_Low.pdf |title=Si-Facts_FS15b_ENG.bak |accessdate=2010-01-15 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100831163044/http://www.sweden.se/upload/Sweden_se/english/factsheets/SI/SI_FS15aa_Nobel_Prize-in_Sweden_and_the_world/The_Nobel_Prize_in_Sweden_and_the_world_FS15aa_Low.pdf |archive-date=31 August 2010 |url-status=dead |df=dmy-all }}</ref><ref name="autogenerated1">{{cite web|url=https://www.bbc.co.uk/history/historic_figures/nobel_alfred.shtml |title=History – Historic Figures: Alfred Nobel (1833–1896) |publisher=BBC |accessdate=2010-01-15}}</ref>


ნობელმა ანდერძში გამოთქვა თხოვნა, რამაც ბევრი ადამიანი გააოცა. მას სურდა, რომ მისი ფული გამოეყენებინათ პრიზებში ფიზიკის, ქიმიის, მშვიდობის, ფიზიოლოგიის ან მედიცინისა და ლიტერატურის დარგში გაწეული ღვაწლისთვის. <ref name="autogenerated1"/><ref>{{cite web|url=http://www.britannica.com/nobelprize/article-9056008 |title=Guide to Nobel Prize |encyclopedia=Encyclopædia Britannica |accessdate=2010-01-15}}</ref> მიუხედავად იმისა, რომ ნობელმა სიცოცხლის განმავლობაში დაწერილი ჰქონდა რამდენიმე ანდერძი, უკანასკნელი დაიწერა სიკვდილამდე ერთი წლით ადრე, და იგი დადასტურებულია პარიზის შვედურ-ნორვეგიულ კლუბში 1895 წლის 27 ნოემბერს. <ref>{{cite web |url=http://resources.metapress.com/pdf-preview.axd?code=xu7j67w616m06488&size=largest |title=Archived copy |accessdate=2010-07-12 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110714080803/http://resources.metapress.com/pdf-preview.axd?code=xu7j67w616m06488&size=largest |archivedate=14 July 2011 |df=dmy-all }}</ref>ნობელმა ისურვა თავისი მთლიანი აქტივების 94%-ით, ანუ 31 მილიონი შვედური კრონით ხუთი ნობელის პრემია დაეფინანსებინა [10]. 2008 წლის მდგომარეობით, ეს თანხა შეადგენდა 186 მილიონ აშშ დოლარს.
ნობელმა ანდერძში გამოთქვა თხოვნა, რამაც ბევრი ადამიანი გააოცა. მას სურდა, რომ მისი ფული გამოეყენებინათ პრიზებად ფიზიკის, ქიმიის, მშვიდობის, ფიზიოლოგიის ან მედიცინისა და ლიტერატურის დარგში გაწეული ღვაწლისთვის. <ref name="autogenerated1"/><ref>{{cite web|url=http://www.britannica.com/nobelprize/article-9056008 |title=Guide to Nobel Prize |encyclopedia=Encyclopædia Britannica |accessdate=2010-01-15}}</ref> მიუხედავად იმისა, რომ ნობელმა სიცოცხლის განმავლობაში დაწერილი ჰქონდა რამდენიმე ანდერძი, უკანასკნელი დაიწერა სიკვდილამდე ერთი წლით ადრე, და იგი დადასტურებულია პარიზის შვედურ-ნორვეგიულ კლუბში 1895 წლის 27 ნოემბერს. <ref>{{cite web |url=http://resources.metapress.com/pdf-preview.axd?code=xu7j67w616m06488&size=largest |title=Archived copy |accessdate=2010-07-12 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110714080803/http://resources.metapress.com/pdf-preview.axd?code=xu7j67w616m06488&size=largest |archivedate=14 July 2011 |df=dmy-all }}</ref>ნობელმა ისურვა თავისი მთლიანი აქტივების 94%-ით, ანუ 31 მილიონი შვედური კრონით ხუთი ნობელის პრემია დაეფინანსებინა [10]. 2008 წლის მდგომარეობით, ეს თანხა შეადგენდა 186 მილიონ აშშ დოლარს.


[[File:Alfred Nobels will-November 25th, 1895.jpg|thumb|right|400px|ალფრედ ნობელის ანდერძი 1895 წლის 25 ნოემბერი]]
[[File:Alfred Nobels will-November 25th, 1895.jpg|thumb|right|400px|ალფრედ ნობელის ანდერძი 1895 წლის 25 ნოემბერი]]
ხაზი 40: ხაზი 40:
ეს ანდერძი უკანასკნელი და საბოლოოა, მას კანონიერი ძალა აქვს და იგი აუქმებს ჩემს ყველა წინა ანდერძს, თუკი ასეთი გამოჩნდება ჩემი სიკვდილის შემდეგ.
ეს ანდერძი უკანასკნელი და საბოლოოა, მას კანონიერი ძალა აქვს და იგი აუქმებს ჩემს ყველა წინა ანდერძს, თუკი ასეთი გამოჩნდება ჩემი სიკვდილის შემდეგ.


ალფრედ ნობელის ანდერძი }}


მისი ანდერძის შემსრულებლები კი იყვნენ რაგნარ სოლმანი და რუდოლფ ლილეჟისტი, რომლებმაც ჩამოაყალიბეს ნობელის ფონდი ნობელის ანდერძის და პრიზების ორგანიზების მიზნით. ამის შემდეგ პრიზი გადაეცემა 10 დეკემბერს, [[ალფრედ ნობელი]]ს გარდაცვალების თარიღთან დაკავშირებით, ყოველწლიურად.
ალფრედ ნობელის ანდერძი <ref name="thelocal1"/><ref name=fullNobelwill>[[Alfred Nobel]]|[http://nobelprize.org/alfred_nobel/will/will-full.html "Alfred Nobel's Will"], Nobel Foundation. Retrieved 15 February 2007. ([[English language|English version]]).</ref>}}

=== ნობელის ფონდი ===

[[File:AlfredNobel adjusted.jpg|thumb|right|200px|ალფრედ ნობელის პორტრეტი. by Gösta Florman]]

ნობელის ფონდი დაარსდა 1900 წლის 29 ივნისს როგორც კერძო ორგანიზაცია, სპეციალურად, ნობელის პრემიების ფინანსებისა და ადმინისტრირების მიზნით.<ref>{{cite web| first = Birgitta| last = Lemmel| title = The Nobel Foundation: A Century of Growth and Change| publisher = Nobel Foundation| date = 2007-06-29| url = http://nobelprize.org/nobelfoundation/history/lemmel/index.html| accessdate = 2007-10-30
|archiveurl = https://web.archive.org/web/20071026032605/http://nobelprize.org/nobelfoundation/history/lemmel/index.html |archivedate=2007-10-26}}</ref> ის და6ფუძნებულია ნობელის უკანასკნელ ანდერძსა და სურვილზე.<ref name=NF /> ანდერძის გამო გამოწვეული სკეპტიციზმის გამო, იგი 1897 წლის 26 აპრილამდე ვერ დამტკიცდა სტორტინგის, ნორვეგიის პარლამენტის მიერ.<ref name="nobelprize1">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobelfoundation/history/lemmel/index.html |title=The Nobel Foundation – History |publisher=Nobel Foundation |accessdate=2010-01-15 |archiveurl = https://web.archive.org/web/20080612091541/http://nobelprize.org/nobelfoundation/history/lemmel/index.html |archivedate=2008-06-12}}</ref>

18:06, 3 ივნისი 2020-ის ვერსია

ამ სტატიას ამჟამად აქტიურად არედაქტირებს Daliladalo.

გთხოვთ, ნუ შეიტანთ მასში ცვლილებებს, სანამ ეს განცხადება არ გაქრება. წინააღმდეგ შემთხვევაში, შესაძლოა, მოხდეს რედაქტირების კონფლიქტი.
ეს შეტყობინება სტატიაში მხოლოდ ერთი კვირის განმავლობაში შეიძლება დარჩეს.


თარგის ჩასმის თარიღი: 2020-06-2.


სტატიის აქტიური დამუშავების დაწყების თარიღიდან გავიდა 1396 დღე.
გთხოვთ ამოიღოთ ეს გამაფრთხილებელი თარგი სტატიიდან და შეატყობინოთ მომხმარებელს „Daliladalo.“
{{subst:მუშავდება/შეტყობინება|Daliladalo.|ნობელის ფონდი}}-~~~~


მომხმარებლის სახელის და თარიღის ავტომატურად მისათითებლად, გამოიყენეთ თარგი {{subst:მუშავდება}}


ნობელის ფონდი (შვედურად: Nobelstiftelsen) კერძო დაწესებულება დაარსდა 1900 წლის 29 ივნისს ნობელის პრემიების ფინანსირების და ადმინისტრირების მიზნით.[1] ნობელის ფონდი დაფუძნებულია ალფრედ ნობელის, დინამიტის გამომგონებლის ანდერძით.[2]

იგი ასევე ატარებს ნობელის სიმპოზიუმებს მეცნიერებაში მნიშვნელოვან მიღწევებსა და კულტურული ან სოციალური მნიშვნელობის თემებზე.

ისტორია

ალფრედ ნობელი Alfred Bernhard Nobel  დაიბადა 1833 წლის 21 ოქტომბერს შვედეთში. ის იყო ქიმიკოსი, ინჟინერი, ინოვატორი, იარაღის მწარმოებელი და დინამიტის გამომგონებელი. ის ფლობდა ბოფორსს, რომელიც იყო შეიარაღების ძირითადი მწარმოებელი, რომელიც მან თავდაპირველი საქმიანობიდან გადააკეთა რკინის და ფოლადის გადასამუშავებლად. ნობელი ფლობდა 355 სხვადასხვა პატენტს, რომელთაგან ყველაზე ცნობილია დინამიტი. ნობელმა თავისი სიცოცხლის განმავლობაში მნიშვნელოვანი ქონება დააგროვა, ძირითადად, ამ გამოგონების წყალობით. [3] 1896 წელს ნობელი გარდაიცვალა ინსულტით [საჭირო გახდა ციტატა]იტალიაში, საკუთრ ვილაში, სან რემოში, სადაც ის სიცოცხლის ბოლო პერიოდში ცხოვრობდა. [4][5]

ნობელმა ანდერძში გამოთქვა თხოვნა, რამაც ბევრი ადამიანი გააოცა. მას სურდა, რომ მისი ფული გამოეყენებინათ პრიზებად ფიზიკის, ქიმიის, მშვიდობის, ფიზიოლოგიის ან მედიცინისა და ლიტერატურის დარგში გაწეული ღვაწლისთვის. [5][6] მიუხედავად იმისა, რომ ნობელმა სიცოცხლის განმავლობაში დაწერილი ჰქონდა რამდენიმე ანდერძი, უკანასკნელი დაიწერა სიკვდილამდე ერთი წლით ადრე, და იგი დადასტურებულია პარიზის შვედურ-ნორვეგიულ კლუბში 1895 წლის 27 ნოემბერს. [7]ნობელმა ისურვა თავისი მთლიანი აქტივების 94%-ით, ანუ 31 მილიონი შვედური კრონით ხუთი ნობელის პრემია დაეფინანსებინა [10]. 2008 წლის მდგომარეობით, ეს თანხა შეადგენდა 186 მილიონ აშშ დოლარს.

ალფრედ ნობელის ანდერძი 1895 წლის 25 ნოემბერი
ჩემი დარჩენილი უძრავი ქონება უნდა გაიყოს შემდეგნაირად:

ჩემი ანდერძის აღმსრულებლებმა კაპიტალი ფასიან ქაღალდებად უნდა აქციონ და შექმნან ფონდი, რომლის პროცენტებიც გაუნაწილდება პრემიის სახით მათ, ვინც გასული წლის განმავლობაში ყველაზე მეტი სარგებელი მოუტანა კაცობრიობას.

აღნიშნული პროცენტები უნდა გაიყოს ხუთ ტოლ ნაწილად, რომლის ერთი ნაწილი მიეკუთვნება მას, ვისაც ყველაზე მნიშვნელოვანი აღმოჩენა ან გამოგონება ეკუთვნის ფიზიკის დარგში; მეორე ნაწილი – მას, ვინც განსაკუთრებით გამოიჩინა თავი ქიმიის დარგში; მესამე – მას, ვისაც ყველაზე დიდი წვლილი მიუძღვის ფიზიოლოგიის ან მედიცინის დარგში; მეოთხე – ვინც შექმნის იდეალისტური მიმართულების განსაკუთრებულ ნაწარმოებს და მეხუთე – ვინც ყველაზე მნიშვნელოვან წვლილს შეიტანს ერების შემჭიდროებაში, მონობის მოსპობის ან არსებული ჯარების შემადგენლობის შემცირებაში და ხელს შეუწყობს სამშვიდობო კონგრესების დაარსებას და მუშაობას.

ფიზიკოსებსა და ქიმიკოსებს პრემიებს მიანიჭებს შვედეთის მეცნიერებათა აკადემია; ფიზიოლოგიასა და მედიცინაში – სტოკჰოლმის კაროლინის ინსტიტუტი; ლიტერატურაში – სტოკჰოლმაკის აკადემია; მშვიდობისათვის მებრძოლებს კი – ხუთი კაცისგან შემდგარი კომიტეტი, რომელსაც ნორვეგიის სტორტინგი აირჩევს. დაბეჯითებით მოვითხოვ, რომ პრემიების მინიჭებისას ყურადღება არ მიექცეს კანდიდატების ეროვნებას, რათა პრემია ყველაზე ღირსეულმა მიიღოს, განურჩევლად იმისა, სკანდინავიელია იგი თუ არა.

ეს ანდერძი უკანასკნელი და საბოლოოა, მას კანონიერი ძალა აქვს და იგი აუქმებს ჩემს ყველა წინა ანდერძს, თუკი ასეთი გამოჩნდება ჩემი სიკვდილის შემდეგ.

ალფრედ ნობელის ანდერძი

მისი ანდერძის შემსრულებლები კი იყვნენ რაგნარ სოლმანი და რუდოლფ ლილეჟისტი, რომლებმაც ჩამოაყალიბეს ნობელის ფონდი ნობელის ანდერძის და პრიზების ორგანიზების მიზნით. ამის შემდეგ პრიზი გადაეცემა 10 დეკემბერს, ალფრედ ნობელის გარდაცვალების თარიღთან დაკავშირებით, ყოველწლიურად.

ნობელის ფონდი

ალფრედ ნობელის პორტრეტი. by Gösta Florman

ნობელის ფონდი დაარსდა 1900 წლის 29 ივნისს როგორც კერძო ორგანიზაცია, სპეციალურად, ნობელის პრემიების ფინანსებისა და ადმინისტრირების მიზნით.[8] ის და6ფუძნებულია ნობელის უკანასკნელ ანდერძსა და სურვილზე.[2] ანდერძის გამო გამოწვეული სკეპტიციზმის გამო, იგი 1897 წლის 26 აპრილამდე ვერ დამტკიცდა სტორტინგის, ნორვეგიის პარლამენტის მიერ.[9]

  1. Lemmel, Birgitta. (2000-06-29) The Nobel Foundation: A Century of Growth and Change. Nobel Foundation. ციტირების თარიღი: 2010-12-19.
  2. 2.0 2.1 The Nobel Foundation. Nobel Foundation. ციტატა: „The Nobel Foundation is a private institution established in 1900 based on the will of Alfred Nobel. The Foundation manages the assets made available through the will for the awarding of the Nobel Prize in Physics, Chemistry, Physiology or Medicine, Literature and Peace. It represents the Nobel Institutions externally and administers informational activities and arrangements surrounding the presentation of the Nobel Prize.“ ციტირების თარიღი: 2010-12-19.
  3. Biography of Alfred Nobel – Succeed through Studying Biographies. School for Champions (2001-12-08). დაარქივებულია ორიგინალიდან — 14 March 2012. ციტირების თარიღი: 2010-01-15.
  4. Si-Facts_FS15b_ENG.bak. ციტირების თარიღი: 2010-01-15.
  5. 5.0 5.1 History – Historic Figures: Alfred Nobel (1833–1896). BBC. ციტირების თარიღი: 2010-01-15.
  6. Guide to Nobel Prize. ციტირების თარიღი: 2010-01-15.
  7. Archived copy. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 14 July 2011. ციტირების თარიღი: 2010-07-12.
  8. Lemmel, Birgitta. (2007-06-29) The Nobel Foundation: A Century of Growth and Change. Nobel Foundation. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2007-10-26. ციტირების თარიღი: 2007-10-30.
  9. The Nobel Foundation – History. Nobel Foundation. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2008-06-12. ციტირების თარიღი: 2010-01-15.