იზოსტაზია: განსხვავება გადახედვებს შორის

ისტორიის ინტერაქციულად გადახედვა

[შემოწმებული ვერსია]

← წინა ცვლილება შემდეგი ცვლილება →

შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა

ვიზუალურივიკიტექსტი

შიდახაზური

14:50, 24 მარტი 2020-ის ვერსია

ნახ. 1. იზოსტატიკური მოდელები ჯ. ერისა (1) და ფ. პრატის თანახმად (2).

იზოსტაზია, იზოსტატიკური წონასწორობა (ბერძ. isostásios — თანაბარი წონისა) — დედამიწის ქერქის გაწონასწორება მის ქვეშ მდებარე მყარსა და უფრო მძიმე სუბსტრატზე ისე, თითქოს ის არქიმედეს კანონის თანახმად ტივტივებდეს. იზოსტაზიის გამო დედამიწის ქერქი მით უფრო ღრმად არის ჩაძირული სუბსტრატში, რაც უფრო სქელი და მკვრივია (მძიმეა) ქერქი. ამიტომ მთებს, ჩვეულებრივ, აქვს „ფესვები“ (ქერქის შვერილები სუბსტრატში). იზოსტაზია, როგორც წესი, ხორციელდება არა დედამიწის ქერქის ნებისმიერ მცირე მონაკვეთზე, არამედ რეგიონულად, საკმაოდ მოზრდილ (100-200 კმ სიგანის) ბლოკებზე. იზოსტაზია გამოვლინდება შვეულის გადახრაზე დაკვირვებით, სეისმური მეთოდებით დედამიწის ქერქის სისქის გაზომვითა და უმთავრესად სიმძიმის ძალის ანომალიების განსაზღვრით.

დაკვირვება გვიჩნენებს, რომ დედამიწის ქერქი თითქმის ყველგან მიახლოებულია სრულ იზოსტაზიასთან და მნიშვნელოვან გადახრას მხოლოდ ინტენსიურ ტექტონიკურ მოძრაობათა არეებში ვხვდებით. ასე, მაგალითად, მეტად დიდი უარყოფითი იზოსტატიკური ანომალიებია ოკეანური ღარების გასწვრივ. იზოსტაზია სწრაფად მყარდება. მაგალითად, უკანასკნელი გამყინვარების დროს ბალტიისა და კანადის ფარები დაძირული იყო ყინულის სიმძიმით (თანამედროვე გეოლოგიურ ეპოქაში ანალოგიურ მდგომარეობაშია ანტარქტიდა და გრენლანდია), ყინულის მოდნობის კვალდაკვალ მიმდინარეობს ამ რეგიონების აზევება წელიწადში რამდენიმე მმ სიჩქარით (ბალტიის ფარის არეში აზევების თანამედროვე სიჩქარეა 11 მმ წელიწადში). დედამიწის ქერქის მისწრაფება წონასწორობისაკენ დიდ როლს თამაშობს გეოტექტონიკაში, იგი ზღუდავს ტექტონიკურ მოძრაობებს, რომლებიც არღვევენ იზოსტაზიას.

ტერმინი „იზოსტაზია“ შემოიღო ამერიკელმა გეოლოგმა კლარენს დატონმა 1889 წელს.

რესურსები ინტერნეტში

იზოსტაზია — სტატია დიდი საბჭოთა ენციკლოპედიიდან (რუსული)
იზოსტაზია — სტატია ენციკლოპედია ბრიტანიკიდან (ინგლისური)

ლიტერატურა

ბალავაძე ბ., გრავიმეტრიის კურსი, თბ., 1973;

ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 5, თბ., 1980. — გვ. 101.
Артемьев М. Е., Изостазия, "Земля и Вселенная", 1970, № 3.

@@ ხაზი 1: / ხაზი 1: @@
 [[ფაილი:Isostasy.Airy&Pratt.Scheme.png|მინი|300პქ|ნახ. 1. იზოსტატიკური მოდელები ჯ. ერისა (1)  და ფ. პრატის თანახმად (2).]]
-'''იზოსტაზია''', '''იზოსტატიკური წონასწორობა''' ([[ბერძნ.]] isostásios – თანაბარი წონისა) — [[დედამიწის ქერქი]]ს გაწონასწორება მის ქვეშ მდებარე მყარსა და უფრო მძიმე სუბსტრატზე ისე, თითქოს ის [[არქიმედეს კანონი]]ს თანახმად ტივტივებდეს. იზოსტაზიის გამო [[დედამიწის ქერქი]] მით უფრო ღრმად არის ჩაძირული სუბსტრატში, რაც უფრო სქელი და მკვრივია (მძიმეა) ქერქი. ამიტომ [[მთა|მთებს]], ჩვეულებრივ, აქვს „ფესვები“ (ქერქის შვერილები სუბსტრატში). იზოსტაზია, როგორც წესი, ხორციელდება არა [[დედამიწის ქერქი]]ს ნებისმიერ მცირე მონაკვეთზე, არამედ რეგიონულად, საკმაოდ მოზრდილ (100-200 კმ სიგანის) ბლოკებზე. იზოსტაზია გამოვლინდება შვეულის გადახრაზე დაკვირვებით, სეისმური მეთოდებით [[დედამიწის ქერქი]]ს სისქის გაზომვითა და უმთავრესად [[სიმძიმის ძალა|სიმძიმის ძალის]] ანომალიების განსაზღვრით.
+'''იზოსტაზია''', '''იზოსტატიკური წონასწორობა''' ({{lang-el|}} isostásios — თანაბარი წონისა) — [[დედამიწის ქერქი]]ს გაწონასწორება მის ქვეშ მდებარე მყარსა და უფრო მძიმე სუბსტრატზე ისე, თითქოს ის [[არქიმედეს კანონი]]ს თანახმად ტივტივებდეს. იზოსტაზიის გამო [[დედამიწის ქერქი]] მით უფრო ღრმად არის ჩაძირული სუბსტრატში, რაც უფრო სქელი და მკვრივია (მძიმეა) ქერქი. ამიტომ [[მთა|მთებს]], ჩვეულებრივ, აქვს „ფესვები“ (ქერქის შვერილები სუბსტრატში). იზოსტაზია, როგორც წესი, ხორციელდება არა [[დედამიწის ქერქი]]ს ნებისმიერ მცირე მონაკვეთზე, არამედ რეგიონულად, საკმაოდ მოზრდილ (100-200 კმ სიგანის) ბლოკებზე. იზოსტაზია გამოვლინდება შვეულის გადახრაზე დაკვირვებით, სეისმური მეთოდებით [[დედამიწის ქერქი]]ს სისქის გაზომვითა და უმთავრესად [[სიმძიმის ძალა|სიმძიმის ძალის]] ანომალიების განსაზღვრით.
 დაკვირვება გვიჩნენებს, რომ [[დედამიწის ქერქი]] თითქმის ყველგან მიახლოებულია სრულ იზოსტაზიასთან და მნიშვნელოვან გადახრას მხოლოდ ინტენსიურ ტექტონიკურ მოძრაობათა არეებში ვხვდებით. ასე, მაგალითად, მეტად დიდი უარყოფითი იზოსტატიკური ანომალიებია [[ოკეანური ღარები]]ს გასწვრივ. იზოსტაზია სწრაფად მყარდება. მაგალითად, უკანასკნელი გამყინვარების დროს [[ბალტიის ფარი|ბალტიისა]] და [[კანადის ფარი|კანადის ფარები]] დაძირული იყო ყინულის სიმძიმით (თანამედროვე გეოლოგიურ ეპოქაში ანალოგიურ მდგომარეობაშია [[ანტარქტიდა]] და [[გრენლანდია]]), ყინულის მოდნობის კვალდაკვალ მიმდინარეობს ამ რეგიონების აზევება წელიწადში რამდენიმე მმ სიჩქარით (ბალტიის ფარის არეში აზევების თანამედროვე სიჩქარეა 11 მმ წელიწადში). [[დედამიწის ქერქი]]ს მისწრაფება წონასწორობისაკენ დიდ როლს თამაშობს [[გეოტექტონიკა]]ში, იგი ზღუდავს ტექტონიკურ მოძრაობებს, რომლებიც არღვევენ იზოსტაზიას.
@@ ხაზი 7: / ხაზი 7: @@
 ==რესურსები ინტერნეტში==
+{{დსე|051993|იზოსტაზია}}
-* [http://www.britannica.com/EBchecked/topic/296537/isostasy იზოსტაზია – ენციკლოპედია ბრიტანიკა] {{en}}
+{{ბრიტანიკა|isostasy-geology}}
-* [http://slovari.yandex.ru/~%D0%BA%D0%BD%D0%B8%D0%B3%D0%B8/%D0%91%D0%A1%D0%AD/%D0%98%D0%B7%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%B7%D0%B8%D1%8F/ იზოსტაზია – დიდი საბჭოთა ენციკლოპედია] {{ru icon}}
 ==ლიტერატურა==