ლანდშაფტების ეკოლოგია: განსხვავება გადახედვებს შორის

[შემოწმებული ვერსია]

შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა

შიდახაზური

07:05, 22 მაისი 2019-ის ვერსია

ლანდშაფტების ეკოლოგია — სამეცნიერო მიმართულება გეოგრაფიისა და ეკოლოგიის მიჯნაზე. შეისწავლის ტერიტორიის სივრცითი ბუნებრივი სტრუქტურის ურთიერთგავლენას რეგიონულ და ლოკალურ დონეებზე და მასზე მიმდინარე ეკოლოგიურ პროცესებს, აგრეთვე ბუნებრივ და ანთროპოგენურ ფაქტორებსა და ლანდშაფტური არაერთგვაროვნების შედეგებს. ეკოლოგიის სხვა მიმართულებებისაგან განსხვავებით ლანდშაფტების ეკოლოგიისათვის დამახასიათებელია პრიორიტეტული ყურადღება სივრცითი პარამეტრებისაკენ დაbარეალის კონფიგურაციისაკენ როგორც განხილული მოვლენის ეკოლოგიური პროცესების მნიშვნელოვანი ფაქტორი. ლანდშაფტების ეკოლოგიის ობიექტია გეოგრაფიული ლანდშაფტი, კლასიკური ეკოლოგიის ობიექტის — ეკოსისტემებისაგან განსხვავებით, შეიცავს არა მხოლოდ აბიოტურ და ბიოტურ კომპონენტებს, არამედ თვით ადამიანსაც კი. ლანდშაფტების ეკოლოგია განიხილავს გეოგრაფიული ლანდშაფტის სივრცითი არაერთგვაროვნების დინამიკას, მის ელემენტებს შორის ნივთიერებათა ცვლას, სივრცითი არაერთგვაროვნების გავლენას ბიოტურ და აბიოტურ პროცესებზე და დარღვევების გავრცელებას, გარემო პირობებს შორის მიზეზ-შედეგობრივი კავშირის სისტემას ბიოცენოზებსა და ლანდშაფტის ფარგლებში, აგრეთვე ამუშავებს მისი სივრცითი არაერთგვარვნების მმართველობას. ლანდშაფტების გეოგრაფია განვითარდა გერმანიაში 1930-იან წლებში უმეტესწილად გეოგრაფიის ფარგლებში როგორც ბუნებრივი კომპლექსების უწყვეტობისა და მიწათსარგებლობის მმართველობის ფარგლებში არსებული მეცნიერება. ტერმინი ლანდშაფტების გეოგრაფია პირველად შემოიღო გერმანელმა გეოგრაფმა კარლ ტროლმა 1939 წელს. შემდგომში ეს მიმართულება ვითარდებოდა კლასიკური ეკოლოგიის ფარგლებში ავსტრალიასა და აშშ-ში ეკოსისტემური პროცესების ახსნისთვის, განსაკუთრებით ცხოველთა მიგრაციის, პოპულაციის სიცოცხლისუნარიანობის შეფასებისთვის გეოგრაფიული ლანდშაფტის სივრცითი ორგანიზაციის ფაქტორის მიზიდვასთან ერთად (ზომები, ფორმები, კონფიგურაციები, ადგილსამყოფლის მეზობლობა), ამასთან ერთად, გამოიყენებოდა გეოგრაფიის მეთოდური აპარატიც. ლანდშაფტების ეკოლოგიის ობიექტი განისაზღვრება როგორც ლანდშაფტურ-ეკოლოგიური ან ეკოლოგიურ-ეკონომიკური სისტემა ან/და როგორც ლოკალური, რეგიონული, ზონალური და გლობალური ეკოსისტემები. 1980-იანი წლებიდან ლანდშაფტების ეკოლოგია ვითარდება როგორც ბუნებათსარგებლობის მმართველობის თეორიული საფუძველი.

@@ ხაზი 1: / ხაზი 1: @@
+'''ლანდშაფტების ეკოლოგია''' — სამეცნიერო მიმართულება გეოგრაფიისა და ეკოლოგიის მიჯნაზე. შეისწავლის ტერიტორიის სივრცითი ბუნებრივი სტრუქტურის ურთიერთგავლენას რეგიონულ და ლოკალურ დონეებზე და მასზე მიმდინარე ეკოლოგიურ პროცესებს, აგრეთვე ბუნებრივ და ანთროპოგენურ ფაქტორებსა და ლანდშაფტური არაერთგვაროვნების შედეგებს. ეკოლოგიის სხვა მიმართულებებისაგან განსხვავებით ლანდშაფტების ეკოლოგიისათვის დამახასიათებელია პრიორიტეტული ყურადღება სივრცითი პარამეტრებისაკენ დაbარეალის კონფიგურაციისაკენ როგორც განხილული მოვლენის ეკოლოგიური პროცესების მნიშვნელოვანი ფაქტორი. ლანდშაფტების ეკოლოგიის ობიექტია გეოგრაფიული ლანდშაფტი, კლასიკური ეკოლოგიის ობიექტის — ეკოსისტემებისაგან განსხვავებით, შეიცავს არა მხოლოდ აბიოტურ და ბიოტურ კომპონენტებს, არამედ თვით ადამიანსაც კი. ლანდშაფტების ეკოლოგია განიხილავს გეოგრაფიული ლანდშაფტის სივრცითი არაერთგვაროვნების დინამიკას, მის ელემენტებს შორის
-[[ფაილი:Schwarzseetal FR.jpg|მინი|მარჯვნივ|330პქ|ლანდშაფტების ეკოლოგია დაინტერესებულია ლანდშფტური სტრუქტურის ფუნქციონალურ ასპექტებში.]]
+ნივთიერებათა ცვლას, სივრცითი არაერთგვაროვნების გავლენას ბიოტურ და აბიოტურ პროცესებზე და დარღვევების გავრცელებას, გარემო პირობებს შორის მიზეზ-შედეგობრივი კავშირის სისტემას ბიოცენოზებსა და ლანდშაფტის ფარგლებში, აგრეთვე ამუშავებს მისი სივრცითი არაერთგვარვნების მმართველობას. ლანდშაფტების გეოგრაფია განვითარდა გერმანიაში 1930-იან წლებში უმეტესწილად გეოგრაფიის ფარგლებში როგორც ბუნებრივი კომპლექსების უწყვეტობისა და მიწათსარგებლობის მმართველობის ფარგლებში არსებული მეცნიერება. ტერმინი ლანდშაფტების გეოგრაფია პირველად შემოიღო გერმანელმა გეოგრაფმა კარლ ტროლმა 1939 წელს. შემდგომში ეს მიმართულება ვითარდებოდა კლასიკური ეკოლოგიის ფარგლებში ავსტრალიასა და აშშ-ში ეკოსისტემური პროცესების ახსნისთვის, განსაკუთრებით ცხოველთა მიგრაციის, პოპულაციის სიცოცხლისუნარიანობის შეფასებისთვის გეოგრაფიული ლანდშაფტის სივრცითი ორგანიზაციის ფაქტორის მიზიდვასთან ერთად (ზომები, ფორმები, კონფიგურაციები, ადგილსამყოფლის მეზობლობა), ამასთან ერთად, გამოიყენებოდა გეოგრაფიის მეთოდური აპარატიც. ლანდშაფტების ეკოლოგიის ობიექტი განისაზღვრება როგორც ლანდშაფტურ-ეკოლოგიური ან ეკოლოგიურ-ეკონომიკური სისტემა ან/და როგორც ლოკალური,
-'''ლანდშაფტების ეკოლოგია''' — [[ეკოლოგია|ეკოლოგიისა]] და [[გეოგრაფია|გეოგრაფიის]] დისციპლინა, რომელიც შეისწავლის სივრცით მრავალფეროვნებას და [[ლანდშაფტი]]ს ელემენტებს. ლანდშაფტების ეკოლოგიას როგორც წესი, საქმე აქვს გამოყენებით და სრულ პრობლემებთან. კვლევის ობიექტი არის ლოკალური, რეგიონული, ზონალური და გლობალური ეკოსისტემები.
+რეგიონული, ზონალური და გლობალური ეკოსისტემები. 1980-იანი წლებიდან ლანდშაფტების ეკოლოგია ვითარდება როგორც ბუნებათსარგებლობის მმართველობის თეორიული საფუძველი.
-* ''ფუნქციონალური ლანდშაფტების ეკოლოგია'' – აღწერს ეკოსისტემებს არაპირდაპირი ბუნებრივი და ბალანსური მოდელებით — რადიაციურით, პროდუქციურით და წყალცვლითით.
-* ''ქოროლოგიური ლანდშაფტების ეკოლოგია'' – აღწერს სხვადასხვა კლასის მორფოგენეტურ და მორფომეტრიულ სივრცითი სტრუქტურის ეკოსისტემებს, რომლებიც განლაგებული არიან სხვადასხვა იერარქიულ დონეზე.
-* ''დინამიური ლანდშაფტების ეკოლოგია'' – შეიცავს რთული ეკოსისტემის სპეციფიურ დინამიურ მოდელს.
-* ''გამოყენებითი ლანდშაფტების ეკოლოგია'' – შეიცავს ეკოლოგიური მონიტორინგის პრობლემატიკას.
-ტერმინი ლანდშაფტების ეკოლოგია შემოგვთავაზა გერმანელმა გეოგრაფმა [[კარლ ტროლი|კარლ ტროლმა]] [[1939]] წელს.<ref>Troll, C. 1939. Luftbildplan und ökologische Bodenforschung (Aerial photography and ecological studies of the earth). Zeitschrift der Gesellschaft für Erdkunde, Berlin: 241-298.</ref>
-იგი ამუშავებდა ტერმინოლოგიასა და ლანდშაფტების ეკოლოგიის სხვადასხვა ცნებებს.
-ლანდშაფტების ეკოლოგია არის ბუნებრივ-ანთროპოგენური სისტემების ეკოლოგია. გააჩნია თავისი საკუთარი სამეცნიერო ტერმინოლოგია.
-ლანდშაფტური ეკოლოგია იყენებს ბუნებისმეტყველების დისციპლინას — [[გეომორფოლოგია|გეომორფოლოგიას]], როგორც დანართს ლანდშფტებისა და მოდელების არქიტექტურის მიმართ.
-==გალერეა==
-''ლანდშაფტური ეკოლოგიის სტრუქტურის ტიპების ზოგიერთი მაგალითები:''
-<gallery perrow="4">
-ფაილი:Mount-etna-indiana-from-above.jpg
-ფაილი:NDU-main-building.jpg
-ფაილი:Andrews-indiana-from-above.jpg
-ფაილი:Akron-indiana-from-above.jpg
-</gallery>
-==იხილეთ აგრეთვე==
-* [[ბიოგეოგრაფია]]
-* [[ეკოლოგია]]
-==რესურსები ინტერნეტში==
-* {{en}} [http://www.landscape-ecology.org/ ლანდშაფტების ეკოლოგია]
-* {{de}} [http://geooekologie.univie.ac.at/ ლანდშაფტების ეკოლოგია]
-* {{de}} [http://www.rali.boku.ac.at/2678.html ლანდშაფტების ეკოლოგია]
-==სქოლიო==
-{{სქოლიო}}
-{{გეოგრაფია}}
-{{ფიზიკური გეოგრაფიის დარგები}}
-[[კატეგორია:ეკოლოგია]]
-[[კატეგორია:ბიოგეოგრაფია]]
-[[კატეგორია:ლანდშაფტი]]