ადერკი: განსხვავება გადახედვებს შორის
[შემოწმებული ვერსია] | [შეუმოწმებელი ვერსია] |
No edit summary |
No edit summary |
||
ხაზი 1: | ხაზი 1: | ||
{{მმართველი |
{{მმართველი |
||
|ქვეყანა = [[ |
|ქვეყანა = [[იბერიის სამეფო|იბერიის მეფე]] |
||
|თანამდებობა = |
|თანამდებობა = |
||
|სახელი =ადერკი |
|სახელი ='''ადერკი''' |
||
|ორიგინალური სახელი = |
|ორიგინალური სახელი = |
||
|რიგი = |
|რიგი = |
||
ხაზი 8: | ხაზი 8: | ||
|სურათი = |
|სურათი = |
||
|ხელმოწერა = |
|ხელმოწერა = |
||
|მმართველობის წლები = [[ძვ. წ. 3]]/ [[1|ახ. წ. 1]] – [[58]] <ref>[https://wikisource.org/wiki/%E1%83%9A%E1%83%94%E1%83%9D%E1%83%9C%E1%83%A2%E1%83%98_%E1%83%9B%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%98_%22%E1%83%AA%E1%83%AE%E1%83%9D%E1%83%95%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%90_%E1%83%A5%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%97%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%97%E1%83%90_%E1%83%9B%E1%83%94%E1%83%A4%E1%83%94%E1%83%97%E1%83%90%22 ლეონტი მროველი „ცხოვრება ქართველთა მეფეთა“]</ref> <br />[[ძვ. წ. 2]] – [[55|ახ. წ. 55]]<ref>[http://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/68532 ვახუშტის ბატონიშვილი „საქართველოს ისტორია“]</ref> <ref>[https://wikisource.org/wiki/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%A5%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%97%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%9D%E1%83%A1_%E1%83%AB%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%98_%E1%83%98%E1%83%A1%E1%83%A2%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90 საქართველოს ძველი ისტორია]</ref> <br />[[1|ახ. წ. 1]] – [[44]] <ref>[http://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/65894/1/Teimuraz_Batonishvili_Istoria.pdf თეიმურაზ ბატონიშვილი „ისტორია დაწყებითგან ივერიისა, ესე იგი გიორგიისა, რომელ არს სრულიად საქართველოჲსა“]</ref> <br />[[ძვ. წ. 1]] – [[30|ახ. წ. 30]] <ref>[http://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/69283/1/Saqartvelos_Istoria_Pirveli_Nawili_1911.pdf ს. რ. გორგაძე „საქართველოს ისტორია“. ჟურნალ "ჯეჯილის" გამოცემა. ტფილისი. ელექტრომბეჭდავი ამხ. "შრომა", მუხრანის ქ. №12. 1911]</ref><ref>[http://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/236511/1/Saqartvelos_Istoria.pdf ს. რ. გორგაძე „საქართველოს ისტორია“. მეორე გამოცემა. ქუთაისი. ქ. შ. წ.-კ. გ. ს. ქუთ. განყ. სტამბა. 1915]</ref> <br />[[ძვ. წ. 27]] – [[30|ახ. წ. 30]]<ref>[https://docs.google.com/viewer?a=v&pid=sites&srcid=ZGVmYXVsdGRvbWFpbnx0c2toYXJvZWJpfGd4OjcwNmQxYWUzZDMxZTEzMWU პავლე ინგოროყვა „ძველი ქართული მატიანე "მოქცევაჲ ქართლისაჲ" და ანტიკური ხანის იბერიის მეფეთა სია“]</ref> <br />[[1|ახ. წ. 1]] – [[58]]<ref>[https://ia601203.us.archive.org/12/items/Toum1969EarlyIberianKings/Toum_1969_Early_Iberian_Kings.pdf CYRIL TOUMANOFF: „Chronology of the Early Kings of Iberia“]</ref> |
|||
|მმართველობის დასაწყისი = |
|||
|მმართველობის დასასრული = |
|||
|კორონაცია = |
|კორონაცია = |
||
|წინამორბედი = [[არშაკ II]]<br />[[არშაკ III]]<ref>[http://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/65894/1/Teimuraz_Batonishvili_Istoria.pdf თეიმურაზ ბატონიშვილი „ისტორია დაწყებითგან ივერიისა, ესე იგი გიორგიისა, რომელ არს სრულიად საქართველოჲსა“]</ref> |
|||
|წინამორბედი = [[არშაკ III]] |
|||
|მემკვიდრე = [[ქართამი და ბარტომი]] |
|მემკვიდრე = [[ქართამი და ბარტომი]] |
||
|სხვა წოდებები = |
|სხვა წოდებები = |
||
ხაზი 23: | ხაზი 22: | ||
|შვილები = |
|შვილები = |
||
|დინასტია = [[არტაშესიანთა დინასტია|არტაშესიანები]] |
|დინასტია = [[არტაშესიანთა დინასტია|არტაშესიანები]] |
||
|მამა = [[ქართამი (კოლხი)| |
|მამა = [[ქართამი (კოლხი)|ქართამ კოლხი]] |
||
|დედა = |
|დედა = |
||
}} |
}} |
||
'''ადერკი'''<ref> |
'''ადერკი'''<ref>[https://wikisource.org/wiki/%E1%83%9A%E1%83%94%E1%83%9D%E1%83%9C%E1%83%A2%E1%83%98_%E1%83%9B%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%98_%22%E1%83%AA%E1%83%AE%E1%83%9D%E1%83%95%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%90_%E1%83%A5%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%97%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%97%E1%83%90_%E1%83%9B%E1%83%94%E1%83%A4%E1%83%94%E1%83%97%E1%83%90%22 ლეონტი მროველი „ცხოვრება ქართველთა მეფეთა“]</ref> <ref>[http://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/68532 ვახუშტის ბატონიშვილი „საქართველოს ისტორია“]</ref> <ref>[https://wikisource.org/wiki/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%A5%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%97%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%9D%E1%83%A1_%E1%83%AB%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%98_%E1%83%98%E1%83%A1%E1%83%A2%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90 საქართველოს ძველი ისტორია]</ref> <ref>[http://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/65894/1/Teimuraz_Batonishvili_Istoria.pdf თეიმურაზ ბატონიშვილი „ისტორია დაწყებითგან ივერიისა, ესე იგი გიორგიისა, რომელ არს სრულიად საქართველოჲსა“]</ref> <ref>[http://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/69283/1/Saqartvelos_Istoria_Pirveli_Nawili_1911.pdf ს. რ. გორგაძე „საქართველოს ისტორია“. ჟურნალ "ჯეჯილის" გამოცემა. ტფილისი. ელექტრომბეჭდავი ამხ. "შრომა", მუხრანის ქ. №12. 1911]</ref> <ref>[http://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/236511/1/Saqartvelos_Istoria.pdf ს. რ. გორგაძე „საქართველოს ისტორია“. მეორე გამოცემა. ქუთაისი. ქ. შ. წ.-კ. გ. ს. ქუთ. განყ. სტამბა. 1915]</ref> <ref>[https://ia601203.us.archive.org/12/items/Toum1969EarlyIberianKings/Toum_1969_Early_Iberian_Kings.pdf CYRIL TOUMANOFF: „Chronology of the Early Kings of Iberia“]</ref>, '''როკი'''<ref>[http://www.amsi.ge/istoria/qm/ მოქცევაჲ ქართლისაჲ (შატბერდის კრებულის 1979 წლის გამოცემიდან)]</ref>, '''ადეროკ'''<ref>[https://docs.google.com/viewer?a=v&pid=sites&srcid=ZGVmYXVsdGRvbWFpbnx0c2toYXJvZWJpfGd4OjcwNmQxYWUzZDMxZTEzMWU პავლე ინგოროყვა „ძველი ქართული მატიანე "მოქცევაჲ ქართლისაჲ" და ანტიკური ხანის იბერიის მეფეთა სია“]</ref>, '''ანდრიკი'''<ref>სომხური წყაროს მიხედვით M. Brosset - Histoire de la Géorgie additions გვ. 12-13</ref> — [[იბერია|იბერიის]] მეთერთმეტე მეფე<ref>მეათერთმეტე მეფე ადერკი პირველი, მპყრობელი სრულიად ივერიისა ასულის-წულის ძეს მეფისა ბარტომ პირველისა. (თ. ბატონიშვილი „ისტორია დაწყებითგან ივერიისა, ესე იგი გიორგისა, რომელ არს სრულიად საქართველოისა“).</ref>, მეათე მეფე<ref>ხოლო. (ლ. მროველი „ქართლის ცხოვრება“).</ref><ref>მაშინ ქართველთა მოიღეს გვირგვინი არშაკისა და დაადგეს ოველთა თავსა ადერკის და ჰყვეს მეფედ. (ვ. ბატონიშვილი „საქართველოს ისტორია“).</ref> მეფე, ხოლო [[მოქცევაჲ ქართლისაჲ]]ს მიხედვით იბერიის მეთერთემეტე მეფე (აზოს ჩათვლით) [[I საუკუნე|I საუკუნის]] I ნახევარში, რომლის მეფობის შემდეგ დაიწყო ქართლში [[ორმეფობა ქართლში|ორმეფობის]] ხანა. იყო სიძე ედესის [[ავგაროზ მეფე|მეფე ავგაროზისა]]. |
||
==მეფობა== |
|||
'''10. მეფე ადერკი. იმეფა 57 წელი'''<ref>[http://patriarchate.ge/wp-content/uploads/2017/08/ქართლის-ცხოვრება-ტომი-IV.pdf ვახუშტი ბატონიშვილი „ქართლის ცხოვრება]. გვერდი 51, 52.</ref><br /> |
|||
დაიპყრო ადერკმა მთელი საქართველო და შეირთო ცოლად სომეხთა მეფის ასული. მისი მეფობის პირველ წელს იშვა უფალი ჩვენი იესო ქრისტე. მოვიდა ამბავი, რომ შევიდნენ სპარსელები იერუსალიმის ასაკლებად და შეწუხდნენ მცხეთელი ებრაელები. მაგრამ კვლავ მოვიდა ამბავი, რომ შევიდნენ სპარსელები არა ასაკლებად, არამედ ახალშობილი ყრმისათვის თაყვანის საცემად. ოცდაათი წლის შემდგომ გამოიკითხეს მცხეთელმა ებრაელებმა იერუსალიმიდან იესო ქრისტეს ჯვარცმისა და განკითხვის ამბავი. ხოლო ელიოზ მცხეთელი და ლონგინოზ კარსნელი ებრაელები წავიდნენ და ჩამოიტანეს უფლის კვართი მცხეთაში. ხოლო შემდგომ, 35 წელს, მოვიდნენ მოციქულები ანდრია პირველწოდებული და სვიმეონ კანანელი. ანდრიამ მოაქცია მეგრელები და წავიდა; ხოლო სვიმეონი მოკვდა იქ და დაკრძალეს ნიკოფსიაში. ეს რომ გაიგო ადერკმა, შერისხა მეგრელები და დამალეს ხატები და ჯვრები. ასევე შერისხა კლარჯეთის ერისთავი ანდრიას მშვიდობიანად გაშვების გამო. ამავე პერიოდში სპარსეთში მეფობა დაიწყო აჟღალანმა (რადგანაც მას შემდგომ, რაც სპარსეთში შესული იყო ალექსანდრე დიდი, აღარ არსებობდა სპარსთა მეფობა) და ემორჩილებოდნენ სომხები და ქართველები. ხოლო ადერკს ჰყავდა ორი ძე – ბარტომი და ქართამი. ამათ გაუყო სამეფო: ბარტომს მისცა მცხეთა და ჰერეთის ჩრდილოეთი მხარე ეგრისის ზღვამდე; ხოლო ქართამს – არმაზი და სამხრეთი მხარე ბერდუჯიდან პონტოს ზღვამდე. ადერკის მეფობამდე რამდენი მემკვიდრეც არ უნდა ყოფილიყო, ერთი მეფე ჰყავდათ, ხოლო ამან ასე გაყო. თავად გამეფდა 30 წლისა და წარმატებითა და ნებიერად იმეფა 57 წელი; შემდეგ მოკვდა დასაბამიდან 4004, ქრისტეშობის შემდგომ 55, ქართულით 339 [წელს]. |
|||
==მეფობის წლები== |
==მეფობის წლები== |
||
ხაზი 57: | ხაზი 60: | ||
==ისტორია== |
==ისტორია== |
||
[[ფაილი:Avgar poluchaet Nerukotvorny obraz.jpg|მინიატიურა|ავგაროზ მეფე იღებს ხელთუქმნელ ხატს თადეოზისგან. [[სინას მთა]], [[ენკაუსტიკა]], X საუკუნე.]] |
[[ფაილი:Avgar poluchaet Nerukotvorny obraz.jpg|მინიატიურა|ავგაროზ მეფე იღებს ხელთუქმნელ ხატს თადეოზისგან. [[სინას მთა]], [[ენკაუსტიკა]], X საუკუნე.]] |
||
[[მეფეთა ცხოვრება|„მეფეთა ცხოვრების“]] მიხედვით იგი ყოფილა "''ძე [[ქართამი]] |
[[მეფეთა ცხოვრება|„მეფეთა ცხოვრების“]] მიხედვით იგი ყოფილა "''ძე [[ქართამი (კოლხი)|ქართამისი]], ასულის წული ბარტომ მეფისა''". ბარტომ მეფეს არ ჰყოლია ძე, ამიტომ ეგრისიდან მოუყვანია [[ქუჯი]] ერისთავის ძისწული ქართამი, მისთვის მიუცია ცოლად თავისი ასული და უშვილებია. ორივე, ქართამი და ბარტომიც, სამეფო ტახტის სხვა პრეტენდენტთან, [[მირვან II|მირვანთან]] ბრძოლაში დაღუპულა. ფეხმძიმედ დარჩენილ ქართამის ცოლს სომხეთისთვის შეუფარებია თავი და იქ გასჩენია ადერკი. ადერკი აღიზარდა სომხეთში, "იყო კაცი ასაკით შუენიერი, ტანით დიდი და გოლიათი, მრავალ–გზის გამოცდილ იყო ბრძოლასა სომეხთა და ასურთასა, და მას მოეკლა მრავალი ბუმბერაზი და სახელოვან ქმნილ იყო იგი". ადერკიმ ითხოვა ჯარი სომეხთა მეფისაგან და გამოემართა ქართლისკენ, თავისი დედის ძმის, [[არსუკი|არშაკის]] წინააღმდეგ, რომელიც ქართლში გამეფებულიყო. არშაკს ქართლის ერისტავები და სპარსელები დაეხმარნენ და მოწინააღმდეგეებმა თრიალეთში დაიბანაკეს. აქ გამართულა ადერკის და არშაკს შორის პირისპირ ხანგრძლივი ბრძოლა, რომლის ბოლოსაც ადერკიმ ისრით მოკლა არშაკი. გამეფდა ადერკი, ცოლად სომეხთა მეფის (თეიმურაზ ბატონიშვილის მიხედვით ედესის მეფე [[ავგაროზ მეფე|ავგაროზის]]) ასული შეირთო და, როგორც მემატიანე აღნიშნავს "''ოცდაათის წლისა მეფე იქმნა და ორმეოც და ჩვიდმეტ წელ მეფობდა''". "მეფეთა ცხოვრების" თანახმად, ამ ადერკის დროს "იშვა უფალი ჩუენი იესო ქრისტე, ბეთლემს ურიასტანისასა". შესაბამისად, მისივე მეფობის დროს დებს მემატიანე [[ელიოზ მცხეთელი]]ს მიერ მცხეთაში ქრისტეს კვართის მოტანას და ეგრისსა და აფხაზეთში [[ანდრია პირველწოდებული]]სა და [[სვიმონ კანანელი]]ს მიერ ქრისტიანობის ქადაგებას. ადერკი მეფე გასწყრომია მეგრელებს წარმართული რჯულის დატოვებისთვის, გაუგზავნია თავისი ერისთავი და იძუელებით ისევ წარმართობაზე მიუქცევია. წყარო მოგვითხრობს ასევე ადერკის სამშენებლო საქმიანობაზე: მას გაუმაგრებია ქართლის ყველა ქალაქი და ციხე, მაგრამ განსაკუთრებით მცხეთის ზღუდეები, მტკვრის ორივე მხარეს. ქართლში [[ორმეფობა ქართლში|ორმეფობის]] გაჩენას "მეფეთა ცხოვრება" ადერკის ორ ძეს უკავშირებს: "და ვიდრე ადერკის მეპობამდე ერთი დაჯდის ქართველთა მეფედ, რაზომცა მრავალნი იყვნიან შვილნი მეფეთანი. ხოლო ამას ადერკის ესხნეს ორნი ძენი, რომელთა ერქუა სახელად ერთსა [[ბრატმანი|ბარტომ]] და მეორესა [[ქარძამი|ქართამ]]. და ამათ განუყო ყოველი ქუეყანა თჳსი" – [[მცხეთა]], [[შიდა ქართლი]] და [[მტკვარი|მტკვრის]] ჩრდილოეთით ქვეყანა მისცა ბარტომს, ხოლო [[არმაზი]], მტკვრის სამხრეთით მდებარე ქართლი და კლარჯეთი – ქართამს. |
||
[[მითრიდატე (სომხეთის მეფე)]] |
[[მითრიდატე (სომხეთის მეფე)]] |
||
ხაზი 108: | ხაზი 111: | ||
გარდაიცვალა მეფე ადერკი წელთა ქრისტესით 43 ორმეოცდამესამესა, იგლოვეს იგი ყოველმან ივერიამან და დაფლეს სამარხოსა მეფეთასა ბომონსა არმაზ კერპისა მთისასა დიდისა დიდებითა.}} |
გარდაიცვალა მეფე ადერკი წელთა ქრისტესით 43 ორმეოცდამესამესა, იგლოვეს იგი ყოველმან ივერიამან და დაფლეს სამარხოსა მეფეთასა ბომონსა არმაზ კერპისა მთისასა დიდისა დიდებითა.}} |
||
;საქართველოს ისტორია (ვახუშტი ბატონიშვილი)<ref>[http://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/68532/1/Vaxushti_Saqartvelos_Istoria_Nawili_Pirveli.pdf ვახუშტი ბატონიშვილი საქართველოს ისტორია გამოცემული დ. ბაქრაძის მიერ, თბ., 1885 წ.]</ref> |
;საქართველოს ისტორია (ვახუშტი ბატონიშვილი)<ref>[http://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/68532/1/Vaxushti_Saqartvelos_Istoria_Nawili_Pirveli.pdf ვახუშტი ბატონიშვილი საქართველოს ისტორია გამოცემული დ. ბაქრაძის მიერ, თბ., 1885 წ.]</ref> |
||
[[ძველი ქართული ენა|ძველი ქართული ენაზე]]: |
|||
{{ციტატა|და დაიპყრა ადერკიმ ყოველი საქართველო და შეირთო ასული სომეხთა მეფისა. ხოლო ამის მეფობისა პირველსა წელსა იშვა უფალი ჩვენი იესო ქრისტე და მოვიდა ამბავი, ვითარ შევიდნენ სპარსნი იერუსალიმს მოტყვენვად და შეწუხდნენ ურიანი მცხეთელნი; არამედ კვალად მოვიდა ამბავი არა მოტყვენვად, არამედ ყრმისა ახალშობილისა თაყვანისცემად. შემდგომად მეოცდაათესა წელსა მოითხოვეს მცხეთელთა ურიათა იერუსალიმითგან განკითხვისა და ჯვარ-ცმისათვის იესო ქრისტესა. ხოლო წარვიდნენ ელიოზ მცხეთელი და ლონგინოზ კარსნელი ურიანი და ამათ მოიღეს კვართი უფლისა მცხეთას. და კვალად ოცდამეთვრამეტესა წელსა მოვიდნენ მოციქულნი ანდრია მოციქული და სვიმონ კანანელი. ანდრიამ მოაქცივნა მეგრელნი და წარვიდა. ხოლო სვიმონ მოკვდა მუნდა დაფლეს ნიკოფსიას. ჰსცნა რა ადერკიმ, შერისხნა მეგრელთა და მათ დამალნეს ხატნი და ჯვარნი; კვალად შერისხნა ერისთავსა კლარჯეთისასა მშვიდობით განტევებისათვის ანდრიასსა. კვალად ამასვე ჟამსა იწყო მეფობად სპარსეთს ჟღალან (რამეთუ ოდით შესრულ იყო ალექსანდრე დიდი, არღარა იყო მეფობა სპარსთა), და მორჩილებდნენ სომეხნი და ქართველნი. ხოლო ადერკის ესხნეს ორნი ძენი ბარტომ და ქართამ; ამათ განუყო სამეფო: ბარტომს მისცა მცხეთა და ჩრდილო-კერძი ჰერეთით ვიდრე ეგრისით ზღვადმდე; ხოლო ქართამს არმაზი და სამხრეთით კერძი ბერდუჯითგან ვიდრე ზღვადმდე პონტიისა. რამეთუ ამის მეფობამდე რაოდენი ჰყვნენ ძენი მეფეთა, იყვის მეფე ერთი; ხოლო ამან გაყო ესრეთ, რამედ თვით გამეფდა 30 წლისა და იმეფა 57 წელი მშვიდობით და ნებიერად; შემდგომად მოკვდა დასაბამითგან 4004, ქართულსა 339, ქრისტეს შემდეგ 55.}} |
{{ციტატა|და დაიპყრა ადერკიმ ყოველი საქართველო და შეირთო ასული სომეხთა მეფისა. ხოლო ამის მეფობისა პირველსა წელსა იშვა უფალი ჩვენი იესო ქრისტე და მოვიდა ამბავი, ვითარ შევიდნენ სპარსნი იერუსალიმს მოტყვენვად და შეწუხდნენ ურიანი მცხეთელნი; არამედ კვალად მოვიდა ამბავი არა მოტყვენვად, არამედ ყრმისა ახალშობილისა თაყვანისცემად. შემდგომად მეოცდაათესა წელსა მოითხოვეს მცხეთელთა ურიათა იერუსალიმითგან განკითხვისა და ჯვარ-ცმისათვის იესო ქრისტესა. ხოლო წარვიდნენ ელიოზ მცხეთელი და ლონგინოზ კარსნელი ურიანი და ამათ მოიღეს კვართი უფლისა მცხეთას. და კვალად ოცდამეთვრამეტესა წელსა მოვიდნენ მოციქულნი ანდრია მოციქული და სვიმონ კანანელი. ანდრიამ მოაქცივნა მეგრელნი და წარვიდა. ხოლო სვიმონ მოკვდა მუნდა დაფლეს ნიკოფსიას. ჰსცნა რა ადერკიმ, შერისხნა მეგრელთა და მათ დამალნეს ხატნი და ჯვარნი; კვალად შერისხნა ერისთავსა კლარჯეთისასა მშვიდობით განტევებისათვის ანდრიასსა. კვალად ამასვე ჟამსა იწყო მეფობად სპარსეთს ჟღალან (რამეთუ ოდით შესრულ იყო ალექსანდრე დიდი, არღარა იყო მეფობა სპარსთა), და მორჩილებდნენ სომეხნი და ქართველნი. ხოლო ადერკის ესხნეს ორნი ძენი ბარტომ და ქართამ; ამათ განუყო სამეფო: ბარტომს მისცა მცხეთა და ჩრდილო-კერძი ჰერეთით ვიდრე ეგრისით ზღვადმდე; ხოლო ქართამს არმაზი და სამხრეთით კერძი ბერდუჯითგან ვიდრე ზღვადმდე პონტიისა. რამეთუ ამის მეფობამდე რაოდენი ჰყვნენ ძენი მეფეთა, იყვის მეფე ერთი; ხოლო ამან გაყო ესრეთ, რამედ თვით გამეფდა 30 წლისა და იმეფა 57 წელი მშვიდობით და ნებიერად; შემდგომად მოკვდა დასაბამითგან 4004, ქართულსა 339, ქრისტეს შემდეგ 55.}} |
||
⚫ | |||
{{მემკვიდრეობის ყუთი|წინამორბედი=[[არსუკი|არსუკ (არსოკ) II]]<ref>[http://www.amsi.ge/istoria/qm/ მოქცევაჲ ქართლისაჲ (შატბერდის კრებულის 1979 წლის გამოცემიდან)]</ref> <ref>[https://docs.google.com/viewer?a=v&pid=sites&srcid=ZGVmYXVsdGRvbWFpbnx0c2toYXJvZWJpfGd4OjcwNmQxYWUzZDMxZTEzMWU პავლე ინგოროყვა „ძველი ქართული მატიანე "მოქცევაჲ ქართლისაჲ" და ანტიკური ხანის იბერიის მეფეთა სია“]</ref> <br />[[არშაკ II]]<ref>[https://wikisource.org/wiki/%E1%83%9A%E1%83%94%E1%83%9D%E1%83%9C%E1%83%A2%E1%83%98_%E1%83%9B%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%98_%22%E1%83%AA%E1%83%AE%E1%83%9D%E1%83%95%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%90_%E1%83%A5%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%97%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%97%E1%83%90_%E1%83%9B%E1%83%94%E1%83%A4%E1%83%94%E1%83%97%E1%83%90%22 ლეონტი მროველი „ცხოვრება ქართველთა მეფეთა“]</ref><ref>[http://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/68532 ვახუშტის ბატონიშვილი „საქართველოს ისტორია“]</ref> <ref>[https://wikisource.org/wiki/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%A5%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%97%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%9D%E1%83%A1_%E1%83%AB%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%98_%E1%83%98%E1%83%A1%E1%83%A2%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90 საქართველოს ძველი ისტორია]</ref> <ref>[https://ia601203.us.archive.org/12/items/Toum1969EarlyIberianKings/Toum_1969_Early_Iberian_Kings.pdf CYRIL TOUMANOFF: „Chronology of the Early Kings of Iberia“]</ref> <br />[[არშაკ II|არიკ]]<ref>[http://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/69283/1/Saqartvelos_Istoria_Pirveli_Nawili_1911.pdf ს. რ. გორგაძე „საქართველოს ისტორია“. ჟურნალ "ჯეჯილის" გამოცემა. ტფილისი. ელექტრომბეჭდავი ამხ. "შრომა", მუხრანის ქ. №12. 1911]</ref><ref>[http://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/236511/1/Saqartvelos_Istoria.pdf ს. რ. გორგაძე „საქართველოს ისტორია“. მეორე გამოცემა. ქუთაისი. ქ. შ. წ.-კ. გ. ს. ქუთ. განყ. სტამბა. 1915]</ref> |
|||
---- |
|||
[[არშაკ III]]<ref>[http://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/65894/1/Teimuraz_Batonishvili_Istoria.pdf თეიმურაზ ბატონიშვილი „ისტორია დაწყებითგან ივერიისა, ესე იგი გიორგიისა, რომელ არს სრულიად საქართველოჲსა“]</ref> |
|||
|ტიტული=[[საქართველოს მმართველთა სია|იბერიის მეფე]]|წლები=[[ძვ. წ. 3]]/ [[1|ახ. წ. 1]] – [[58]] <ref>[https://wikisource.org/wiki/%E1%83%9A%E1%83%94%E1%83%9D%E1%83%9C%E1%83%A2%E1%83%98_%E1%83%9B%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%98_%22%E1%83%AA%E1%83%AE%E1%83%9D%E1%83%95%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%90_%E1%83%A5%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%97%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%97%E1%83%90_%E1%83%9B%E1%83%94%E1%83%A4%E1%83%94%E1%83%97%E1%83%90%22 ლეონტი მროველი „ცხოვრება ქართველთა მეფეთა“]</ref> <br />[[ძვ. წ. 2]] – [[55|ახ. წ. 55]]<ref>[http://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/68532 ვახუშტის ბატონიშვილი „საქართველოს ისტორია“]</ref> <ref>[https://wikisource.org/wiki/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%A5%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%97%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%9D%E1%83%A1_%E1%83%AB%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%98_%E1%83%98%E1%83%A1%E1%83%A2%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90 საქართველოს ძველი ისტორია]</ref> <br />[[1|ახ. წ. 1]] – [[44]] <ref>[http://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/65894/1/Teimuraz_Batonishvili_Istoria.pdf თეიმურაზ ბატონიშვილი „ისტორია დაწყებითგან ივერიისა, ესე იგი გიორგიისა, რომელ არს სრულიად საქართველოჲსა“]</ref> <br />[[ძვ. წ. 1]] – [[30|ახ. წ. 30]] <ref>[http://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/69283/1/Saqartvelos_Istoria_Pirveli_Nawili_1911.pdf ს. რ. გორგაძე „საქართველოს ისტორია“. ჟურნალ "ჯეჯილის" გამოცემა. ტფილისი. ელექტრომბეჭდავი ამხ. "შრომა", მუხრანის ქ. №12. 1911]</ref><ref>[http://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/236511/1/Saqartvelos_Istoria.pdf ს. რ. გორგაძე „საქართველოს ისტორია“. მეორე გამოცემა. ქუთაისი. ქ. შ. წ.-კ. გ. ს. ქუთ. განყ. სტამბა. 1915]</ref> <br />[[ძვ. წ. 27]] – [[30|ახ. წ. 30]]<ref>[https://docs.google.com/viewer?a=v&pid=sites&srcid=ZGVmYXVsdGRvbWFpbnx0c2toYXJvZWJpfGd4OjcwNmQxYWUzZDMxZTEzMWU პავლე ინგოროყვა „ძველი ქართული მატიანე "მოქცევაჲ ქართლისაჲ" და ანტიკური ხანის იბერიის მეფეთა სია“]</ref> <br />[[1|ახ. წ. 1]] – [[58]]<ref>[https://ia601203.us.archive.org/12/items/Toum1969EarlyIberianKings/Toum_1969_Early_Iberian_Kings.pdf CYRIL TOUMANOFF: „Chronology of the Early Kings of Iberia“]</ref> |
|||
|შემდეგი=[[ქარძამი და ბრატმანი|ქარძამ და ბრატმან]]<ref>[http://www.amsi.ge/istoria/qm/ მოქცევაჲ ქართლისაჲ (შატბერდის კრებულის 1979 წლის გამოცემიდან)]</ref> <br />[[ბარტომ II|ბარტამ]] და [[ქართამ I|ქართამ]]<ref>[https://wikisource.org/wiki/%E1%83%9A%E1%83%94%E1%83%9D%E1%83%9C%E1%83%A2%E1%83%98_%E1%83%9B%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%98_%22%E1%83%AA%E1%83%AE%E1%83%9D%E1%83%95%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%90_%E1%83%A5%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%97%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%97%E1%83%90_%E1%83%9B%E1%83%94%E1%83%A4%E1%83%94%E1%83%97%E1%83%90%22 ლეონტი მროველი „ცხოვრება ქართველთა მეფეთა“]</ref> <br /> [[ბარტომ II]] და [[ქართამ I|ქართამ]]<ref>[http://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/68532 ვახუშტის ბატონიშვილი „საქართველოს ისტორია“]</ref> <ref>[https://wikisource.org/wiki/საქართველოს_ძველი_ისტორია#ია._მეფენი_ბარტომ_და_ქართამ_იზ_წელი_მეფეს ვახუშტის ბატონიშვილი „საქართველოს ისტორია“]</ref> <br /> [[ქართამი და ბარტომი|ქართამ I და ბარტომ II]]<ref>[http://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/65894/1/Teimuraz_Batonishvili_Istoria.pdf თეიმურაზ ბატონიშვილი „ისტორია დაწყებითგან ივერიისა, ესე იგი გიორგიისა, რომელ არს სრულიად საქართველოჲსა“]</ref> <br /> [[ქართამ I|ქართამ I = ფლავიოს დადე]] და [[ბარტომ II|ბარაცმან (ბარცომ, ბერცუმ)]]<ref>[https://docs.google.com/viewer?a=v&pid=sites&srcid=ZGVmYXVsdGRvbWFpbnx0c2toYXJvZWJpfGd4OjcwNmQxYWUzZDMxZTEzMWU პავლე ინგოროყვა „ძველი ქართული მატიანე "მოქცევაჲ ქართლისაჲ" და ანტიკური ხანის იბერიის მეფეთა სია“]</ref>}} |
|||
⚫ | |||
==გენეალოგია== |
==გენეალოგია== |
||
ხაზი 124: | ხაზი 138: | ||
== სქოლიო == |
== სქოლიო == |
||
{{სქოლიო}} |
{{სქოლიო}} |
||
⚫ | |||
{{მემკვიდრეობის ყუთი| წინამორბედი= [[არშაკ III]] | ტიტული=[[იბერია|იბერიის მეფე]] | წლები=დაახ. [[I საუკუნე |I საუკუნის]] I ნახ. |
|||
| შემდეგი = [[ქართამი და ბარტომი]]}} |
|||
⚫ | |||
{{იბერიის მეფეები}} |
{{იბერიის მეფეები}} |
10:10, 9 იანვარი 2019-ის ვერსია
ადერკი | |
---|---|
იბერიის მეფე | |
მმართ. წლები: |
ძვ. წ. 3/ ახ. წ. 1 – 58 [1] ძვ. წ. 2 – ახ. წ. 55[2] [3] ახ. წ. 1 – 44 [4] ძვ. წ. 1 – ახ. წ. 30 [5][6] ძვ. წ. 27 – ახ. წ. 30[7] ახ. წ. 1 – 58[8] |
წინამორბედი: |
არშაკ II არშაკ III[9] |
მემკვიდრე: | ქართამი და ბარტომი |
დინასტია: | არტაშესიანები |
მამა: | ქართამ კოლხი |
ადერკი[10] [11] [12] [13] [14] [15] [16], როკი[17], ადეროკ[18], ანდრიკი[19] — იბერიის მეთერთმეტე მეფე[20], მეათე მეფე[21][22] მეფე, ხოლო მოქცევაჲ ქართლისაჲს მიხედვით იბერიის მეთერთემეტე მეფე (აზოს ჩათვლით) I საუკუნის I ნახევარში, რომლის მეფობის შემდეგ დაიწყო ქართლში ორმეფობის ხანა. იყო სიძე ედესის მეფე ავგაროზისა.
მეფობა
10. მეფე ადერკი. იმეფა 57 წელი[23]
დაიპყრო ადერკმა მთელი საქართველო და შეირთო ცოლად სომეხთა მეფის ასული. მისი მეფობის პირველ წელს იშვა უფალი ჩვენი იესო ქრისტე. მოვიდა ამბავი, რომ შევიდნენ სპარსელები იერუსალიმის ასაკლებად და შეწუხდნენ მცხეთელი ებრაელები. მაგრამ კვლავ მოვიდა ამბავი, რომ შევიდნენ სპარსელები არა ასაკლებად, არამედ ახალშობილი ყრმისათვის თაყვანის საცემად. ოცდაათი წლის შემდგომ გამოიკითხეს მცხეთელმა ებრაელებმა იერუსალიმიდან იესო ქრისტეს ჯვარცმისა და განკითხვის ამბავი. ხოლო ელიოზ მცხეთელი და ლონგინოზ კარსნელი ებრაელები წავიდნენ და ჩამოიტანეს უფლის კვართი მცხეთაში. ხოლო შემდგომ, 35 წელს, მოვიდნენ მოციქულები ანდრია პირველწოდებული და სვიმეონ კანანელი. ანდრიამ მოაქცია მეგრელები და წავიდა; ხოლო სვიმეონი მოკვდა იქ და დაკრძალეს ნიკოფსიაში. ეს რომ გაიგო ადერკმა, შერისხა მეგრელები და დამალეს ხატები და ჯვრები. ასევე შერისხა კლარჯეთის ერისთავი ანდრიას მშვიდობიანად გაშვების გამო. ამავე პერიოდში სპარსეთში მეფობა დაიწყო აჟღალანმა (რადგანაც მას შემდგომ, რაც სპარსეთში შესული იყო ალექსანდრე დიდი, აღარ არსებობდა სპარსთა მეფობა) და ემორჩილებოდნენ სომხები და ქართველები. ხოლო ადერკს ჰყავდა ორი ძე – ბარტომი და ქართამი. ამათ გაუყო სამეფო: ბარტომს მისცა მცხეთა და ჰერეთის ჩრდილოეთი მხარე ეგრისის ზღვამდე; ხოლო ქართამს – არმაზი და სამხრეთი მხარე ბერდუჯიდან პონტოს ზღვამდე. ადერკის მეფობამდე რამდენი მემკვიდრეც არ უნდა ყოფილიყო, ერთი მეფე ჰყავდათ, ხოლო ამან ასე გაყო. თავად გამეფდა 30 წლისა და წარმატებითა და ნებიერად იმეფა 57 წელი; შემდეგ მოკვდა დასაბამიდან 4004, ქრისტეშობის შემდგომ 55, ქართულით 339 [წელს].
მეფობის წლები
- თეიმურაზ ბატონიშვილი
- 1-43 — თეიმურაზ ბატონიშვილის მიხედვით იმეფა 42 წელი.
- ვახუშტი ბატონიშვილი
- ძვ. წ. 2-55 — ვახუშტი ბატონიშვილის მიხედვით იმეფა 57 წელი.
„მეფე ადერკი (2 ქრ. წინ და 55 წ. ქრ. შემდეგ)...
...არამედ თვით გამეფდა 30 წლისა და იმეფა 57 წელი მშვიდობით და ნებიერად; შემდგომად მოკვდა დასაბამითგან 4004, ქართულსა 339, ქრისტეს შემდეგ 55.“
|
მეცნიერთა მოსაზრებანი
- კირილ თუმანოვი
- ძვ. წ. 1-58 — კირილ თუმანოვის მიხედვით იმეფა 57 წელი.
„Pharasmanes I/Aderk (A.D. 1-58). Bilingual, Graeco-‘Armazic’ inscription and ‘Armazic’ inscription on two stelae from Grave 4 of the Necropolis of the Vitaxae of Gogarene at Armazi; Mts'khet'a inscription of 75 (see
Mithridates I); L 33-43 (Adcrk); BL I 40 (Rok); Tacitus, Ann. 6.32-5; 11.8; 12.44-51; 13.37; 14.26; Cassius Dio 58.26; cf. Josephus, Ant. 18.97. — Son of Pharuabnzus IPs daughter by K'art'am (son of Souromaces I’s daughter by a grandson [jisculi, here, obviously, in the sense of ‘descendant’) of Phar- nabazus Ps daughter); born posthumously, his father having been killed at the same time as Pharnabazus II: L 32. lie became King of Iberia at 30, having defeated in a single combat. Artaxias II (q.v.); Our Lord was born in his first regnal year; and he reigned for 57 years: L 35. During his reign, Lhe Iranian Monarchy became consolidated, and the Iberians and the Ar¬menians obeyed it:5H L 43. — This, though the wording seems to imply a reference to the rise of the Arsacids, can only refer to the resumption of Iran’s aggressive foreign policy in Armenia under Vologases I (51-77). — (As Phar- asmancs), having become reconciled with his brother Mithridates, he helped him to become King of Armenia under Homan suzerainty in 35: Tacitus 6.32-6. In 51, being at an advanced age and having long reigned in Iberia, Pharasmanes helped his son (by his earlier wife) Radainistus, whom he feared, to dislodge Mithridates from the Armenian throne and to become King in¬stead: Tac. 12.44-5. But, sometime before 58, he had Radamistus executed: Tac. 13.37. — The last certain mention of Pharasmanes seems to be in 58 (see Mithridates I). So far, then, the traditional regnal years from Pharnaba¬zus I to Pharasmanes I have been vindicated[24].“
|
- სერგი გორგაძე
- 1-30 — სერგი გორგაძეს მიხედვით იმეფა 29 წელი[25].
- პავლე ინგოროყვა
- პავლე ინგოროყვა ადერკის მეფობას ათარიღებდა ძვ. წ. 27-ახ. წ. 30 წლებით[26].
- გ. მელიქიშვილი აზრით ადერკს ძვ. წ. II საუკუნის დასაწყისში უნდა ემეფა. ამ აზრს იზიარებდნენ სარგის კაკაბაძე და გურამ მამულია[27][28].
ისტორია
„მეფეთა ცხოვრების“ მიხედვით იგი ყოფილა "ძე ქართამისი, ასულის წული ბარტომ მეფისა". ბარტომ მეფეს არ ჰყოლია ძე, ამიტომ ეგრისიდან მოუყვანია ქუჯი ერისთავის ძისწული ქართამი, მისთვის მიუცია ცოლად თავისი ასული და უშვილებია. ორივე, ქართამი და ბარტომიც, სამეფო ტახტის სხვა პრეტენდენტთან, მირვანთან ბრძოლაში დაღუპულა. ფეხმძიმედ დარჩენილ ქართამის ცოლს სომხეთისთვის შეუფარებია თავი და იქ გასჩენია ადერკი. ადერკი აღიზარდა სომხეთში, "იყო კაცი ასაკით შუენიერი, ტანით დიდი და გოლიათი, მრავალ–გზის გამოცდილ იყო ბრძოლასა სომეხთა და ასურთასა, და მას მოეკლა მრავალი ბუმბერაზი და სახელოვან ქმნილ იყო იგი". ადერკიმ ითხოვა ჯარი სომეხთა მეფისაგან და გამოემართა ქართლისკენ, თავისი დედის ძმის, არშაკის წინააღმდეგ, რომელიც ქართლში გამეფებულიყო. არშაკს ქართლის ერისტავები და სპარსელები დაეხმარნენ და მოწინააღმდეგეებმა თრიალეთში დაიბანაკეს. აქ გამართულა ადერკის და არშაკს შორის პირისპირ ხანგრძლივი ბრძოლა, რომლის ბოლოსაც ადერკიმ ისრით მოკლა არშაკი. გამეფდა ადერკი, ცოლად სომეხთა მეფის (თეიმურაზ ბატონიშვილის მიხედვით ედესის მეფე ავგაროზის) ასული შეირთო და, როგორც მემატიანე აღნიშნავს "ოცდაათის წლისა მეფე იქმნა და ორმეოც და ჩვიდმეტ წელ მეფობდა". "მეფეთა ცხოვრების" თანახმად, ამ ადერკის დროს "იშვა უფალი ჩუენი იესო ქრისტე, ბეთლემს ურიასტანისასა". შესაბამისად, მისივე მეფობის დროს დებს მემატიანე ელიოზ მცხეთელის მიერ მცხეთაში ქრისტეს კვართის მოტანას და ეგრისსა და აფხაზეთში ანდრია პირველწოდებულისა და სვიმონ კანანელის მიერ ქრისტიანობის ქადაგებას. ადერკი მეფე გასწყრომია მეგრელებს წარმართული რჯულის დატოვებისთვის, გაუგზავნია თავისი ერისთავი და იძუელებით ისევ წარმართობაზე მიუქცევია. წყარო მოგვითხრობს ასევე ადერკის სამშენებლო საქმიანობაზე: მას გაუმაგრებია ქართლის ყველა ქალაქი და ციხე, მაგრამ განსაკუთრებით მცხეთის ზღუდეები, მტკვრის ორივე მხარეს. ქართლში ორმეფობის გაჩენას "მეფეთა ცხოვრება" ადერკის ორ ძეს უკავშირებს: "და ვიდრე ადერკის მეპობამდე ერთი დაჯდის ქართველთა მეფედ, რაზომცა მრავალნი იყვნიან შვილნი მეფეთანი. ხოლო ამას ადერკის ესხნეს ორნი ძენი, რომელთა ერქუა სახელად ერთსა ბარტომ და მეორესა ქართამ. და ამათ განუყო ყოველი ქუეყანა თჳსი" – მცხეთა, შიდა ქართლი და მტკვრის ჩრდილოეთით ქვეყანა მისცა ბარტომს, ხოლო არმაზი, მტკვრის სამხრეთით მდებარე ქართლი და კლარჯეთი – ქართამს.
ისტორიული წყაროები
- მოქცევაჲ ქართლისაჲ[29]
„და მეფობდა როკ, რომელმან რაჲთურთით მცხეთაჲ გაიშორა. და მეფობაჲ ორად გაიყო, ორნი მეფენი დასხდეს იმიერ და ამიერ.“
|
- მეფეთა ცხოვრება[30]
- ივერიის ისტორია (თეიმურაზ ბატონიშვილი)[31]
- საქართველოს ისტორია (ვახუშტი ბატონიშვილი)[32]
გენეალოგია
თარგი:იბერიის მეფეთა გენეალოგია
იხილეთ აგრეთვე
ლიტერატურა
- საქართველოს მეფეები, მ. ლორთქიფანიძის და რ. მეტრეველის რედაქციით, თბ., 2000
- გ. მელიქიშვილი, ქართლის (იბერიის) სამეფოს ისტორიის ქრონოლოგიის საკითხისათვის. ივ. ჯავახიშვილის სახ. ისტორიის ინსტიტუტის შრომები, 1958, ტ. 4, ნაკვ. I.
- საქართველოს მეფეები, მ. ლორთქიფანიძის და რ. მეტრეველის რედაქციით, თბ., 2000, გვ. 19
სქოლიო
- ↑ ლეონტი მროველი „ცხოვრება ქართველთა მეფეთა“
- ↑ ვახუშტის ბატონიშვილი „საქართველოს ისტორია“
- ↑ საქართველოს ძველი ისტორია
- ↑ თეიმურაზ ბატონიშვილი „ისტორია დაწყებითგან ივერიისა, ესე იგი გიორგიისა, რომელ არს სრულიად საქართველოჲსა“
- ↑ ს. რ. გორგაძე „საქართველოს ისტორია“. ჟურნალ "ჯეჯილის" გამოცემა. ტფილისი. ელექტრომბეჭდავი ამხ. "შრომა", მუხრანის ქ. №12. 1911
- ↑ ს. რ. გორგაძე „საქართველოს ისტორია“. მეორე გამოცემა. ქუთაისი. ქ. შ. წ.-კ. გ. ს. ქუთ. განყ. სტამბა. 1915
- ↑ პავლე ინგოროყვა „ძველი ქართული მატიანე "მოქცევაჲ ქართლისაჲ" და ანტიკური ხანის იბერიის მეფეთა სია“
- ↑ CYRIL TOUMANOFF: „Chronology of the Early Kings of Iberia“
- ↑ თეიმურაზ ბატონიშვილი „ისტორია დაწყებითგან ივერიისა, ესე იგი გიორგიისა, რომელ არს სრულიად საქართველოჲსა“
- ↑ ლეონტი მროველი „ცხოვრება ქართველთა მეფეთა“
- ↑ ვახუშტის ბატონიშვილი „საქართველოს ისტორია“
- ↑ საქართველოს ძველი ისტორია
- ↑ თეიმურაზ ბატონიშვილი „ისტორია დაწყებითგან ივერიისა, ესე იგი გიორგიისა, რომელ არს სრულიად საქართველოჲსა“
- ↑ ს. რ. გორგაძე „საქართველოს ისტორია“. ჟურნალ "ჯეჯილის" გამოცემა. ტფილისი. ელექტრომბეჭდავი ამხ. "შრომა", მუხრანის ქ. №12. 1911
- ↑ ს. რ. გორგაძე „საქართველოს ისტორია“. მეორე გამოცემა. ქუთაისი. ქ. შ. წ.-კ. გ. ს. ქუთ. განყ. სტამბა. 1915
- ↑ CYRIL TOUMANOFF: „Chronology of the Early Kings of Iberia“
- ↑ მოქცევაჲ ქართლისაჲ (შატბერდის კრებულის 1979 წლის გამოცემიდან)
- ↑ პავლე ინგოროყვა „ძველი ქართული მატიანე "მოქცევაჲ ქართლისაჲ" და ანტიკური ხანის იბერიის მეფეთა სია“
- ↑ სომხური წყაროს მიხედვით M. Brosset - Histoire de la Géorgie additions გვ. 12-13
- ↑ მეათერთმეტე მეფე ადერკი პირველი, მპყრობელი სრულიად ივერიისა ასულის-წულის ძეს მეფისა ბარტომ პირველისა. (თ. ბატონიშვილი „ისტორია დაწყებითგან ივერიისა, ესე იგი გიორგისა, რომელ არს სრულიად საქართველოისა“).
- ↑ ხოლო. (ლ. მროველი „ქართლის ცხოვრება“).
- ↑ მაშინ ქართველთა მოიღეს გვირგვინი არშაკისა და დაადგეს ოველთა თავსა ადერკის და ჰყვეს მეფედ. (ვ. ბატონიშვილი „საქართველოს ისტორია“).
- ↑ ვახუშტი ბატონიშვილი „ქართლის ცხოვრება. გვერდი 51, 52.
- ↑ Cyril Tumanoff, «Chronology of the early kings of Iberia», Traditio, Vol. 25, page 11, (1969)
- ↑ ს. გორგაძე, „მეფე ადერკი და, ეგრეთ წოდებული ორ-მეფობა ძველ ივერიაში“, წერილები საქართველოს ისტორიიდან, ძველი საქართველო I, ე. თაყაიშვილის რედაქტორობით, 1909, ნაწ. II გვ. 43-68
- ↑ პ. ინგოროყვა, ძველ–ქართული მატიანე „მოქცევაჲ ქართლისაჲ“ და ანტიკური ხანის იბერიის მეფეთა სია. საქ. სახ. მუზეუმის მოამბე, 1941, ტ. XI-BB
- ↑ გ. მელიქიშვილი, ქართლის (იბერიის) მეფეთა სიებში არსებული ხარვეზის შესახებ, მაცნე, ისტორიის, არქეოლოგიის, ეთნოგრაფიისა და ხელოვნების ისტორიის სერია, 1978, №3
- ↑ გ. მამულია, კლასობრივი საზოგადოება და სახელმწიფოს ჩამოყალიბება ძველ ქართლში, თბ., 1979
- ↑ მოქცევაჲ ქართლისაჲ
- ↑ მეფეთა ცხოვრება
- ↑ ისტორია დაწყებითგან ივერიისა, ესე იგი გიორგისა, რომელ არს სრულიად საქართველოისა
- ↑ ვახუშტი ბატონიშვილი საქართველოს ისტორია გამოცემული დ. ბაქრაძის მიერ, თბ., 1885 წ.
- ↑ მოქცევაჲ ქართლისაჲ (შატბერდის კრებულის 1979 წლის გამოცემიდან)
- ↑ პავლე ინგოროყვა „ძველი ქართული მატიანე "მოქცევაჲ ქართლისაჲ" და ანტიკური ხანის იბერიის მეფეთა სია“
- ↑ ლეონტი მროველი „ცხოვრება ქართველთა მეფეთა“
- ↑ ვახუშტის ბატონიშვილი „საქართველოს ისტორია“
- ↑ საქართველოს ძველი ისტორია
- ↑ CYRIL TOUMANOFF: „Chronology of the Early Kings of Iberia“
- ↑ ს. რ. გორგაძე „საქართველოს ისტორია“. ჟურნალ "ჯეჯილის" გამოცემა. ტფილისი. ელექტრომბეჭდავი ამხ. "შრომა", მუხრანის ქ. №12. 1911
- ↑ ს. რ. გორგაძე „საქართველოს ისტორია“. მეორე გამოცემა. ქუთაისი. ქ. შ. წ.-კ. გ. ს. ქუთ. განყ. სტამბა. 1915
- ↑ თეიმურაზ ბატონიშვილი „ისტორია დაწყებითგან ივერიისა, ესე იგი გიორგიისა, რომელ არს სრულიად საქართველოჲსა“
- ↑ ლეონტი მროველი „ცხოვრება ქართველთა მეფეთა“
- ↑ ვახუშტის ბატონიშვილი „საქართველოს ისტორია“
- ↑ საქართველოს ძველი ისტორია
- ↑ თეიმურაზ ბატონიშვილი „ისტორია დაწყებითგან ივერიისა, ესე იგი გიორგიისა, რომელ არს სრულიად საქართველოჲსა“
- ↑ ს. რ. გორგაძე „საქართველოს ისტორია“. ჟურნალ "ჯეჯილის" გამოცემა. ტფილისი. ელექტრომბეჭდავი ამხ. "შრომა", მუხრანის ქ. №12. 1911
- ↑ ს. რ. გორგაძე „საქართველოს ისტორია“. მეორე გამოცემა. ქუთაისი. ქ. შ. წ.-კ. გ. ს. ქუთ. განყ. სტამბა. 1915
- ↑ პავლე ინგოროყვა „ძველი ქართული მატიანე "მოქცევაჲ ქართლისაჲ" და ანტიკური ხანის იბერიის მეფეთა სია“
- ↑ CYRIL TOUMANOFF: „Chronology of the Early Kings of Iberia“
- ↑ მოქცევაჲ ქართლისაჲ (შატბერდის კრებულის 1979 წლის გამოცემიდან)
- ↑ ლეონტი მროველი „ცხოვრება ქართველთა მეფეთა“
- ↑ ვახუშტის ბატონიშვილი „საქართველოს ისტორია“
- ↑ ვახუშტის ბატონიშვილი „საქართველოს ისტორია“
- ↑ თეიმურაზ ბატონიშვილი „ისტორია დაწყებითგან ივერიისა, ესე იგი გიორგიისა, რომელ არს სრულიად საქართველოჲსა“
- ↑ პავლე ინგოროყვა „ძველი ქართული მატიანე "მოქცევაჲ ქართლისაჲ" და ანტიკური ხანის იბერიის მეფეთა სია“
|