სელჩუკთა სახელმწიფო: განსხვავება გადახედვებს შორის
[შემოწმებული ვერსია] | [შეუმოწმებელი ვერსია] |
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
მ 176.74.125.35-ის რედაქტირებები გაუქმდა; აღდგა Surprizi-ის მიერ რედაქტირებული ვერსია იარლიყი: სწრაფი გაუქმება |
No edit summary |
||
ხაზი 1: | ხაზი 1: | ||
⚫ | პირველი ჯვაროსნული ომის შემდეგ სელჩუკებმა დაკარგეს [[პალესტინა]], [[სირია]], მცირე აზიის სანაპირო ტერიტორიები, საქართველო. მელიქ-შაჰის გარდაცვალების შემდეგ ფეოდალური შინაომები გაძლიერდა, [[1118]] წელს სახელმწიფო მისმა შვილებმა გაინაწილეს: სანჯარს ერგო აღმოსავლეთი ოლქები დედაქალაქით მერვში, მაჰმუდს დასავლეთი - ერაყის სასულთნო ([[1118]]-[[1194]]). სანჯარს დიდი ბრძოლების გადატანა მოუხდა მსხვილ [[მონაპირე]] ფეოდალებთან, რის შემდეგაც მან დაკარგა უზენაესი ხელისუფლება შუა აზიაში და [[1157]] დიდი სელჩუკების დინასტიამ ხორასანში არსებობა შეწყვიტა. |
||
[[სურათი:Seljuk Empire locator map.svg|მინი|350პქ|სელჩუკთა სახელმწიფო თავისი ძლიერების მწვერვალზე 1092]] |
|||
'''სელჩუკთა სახელმწიფო''' — სახელმწიფო ახლო აღმოსავლეთში. სელჩუკთა სახელმწიფოს დამაარსებლად სელჩუკს თვლიან, მაგრამ დიდ სელჩუკთა სახელმწიფოს ოფიციალურად 1040 წელს დანდანდაქანის ველზე ღაზნევიდებთან სელჩუკების გამარჯვების შემდეგ ჩაეყარა საფუძველი. [[ღაზნევიდების სახელმწიფო|ღაზნევიდების სახელმწიფოსაგან]] ვასალური პირობებით მიიღეს მიწები [[ხორასანი|ხორასანში]] (თანამედროვე ირანის ჩრდილო-აღმოსავლეთი). სელჩუკები აჯანყდნენ ღაზნევიდების წინააღმდეგ და [[1040]] წელს დაამარცხეს ისინი დენდანაკანთან გამართულ ბრძოლაში. [[1038]] წელს [[თოღრულ-ბეგი|თოღრულ-ბეგმა]] მიიღო [[სულთანი|სულთნის]] ტიტული და საფუძველი ჩაუყარა სელჩუკთა სახელმწიფოს. მისი მეთაურობით სელჩუკებმა [[1040]]-[[1950|50]] წლებში დაიპყრეს [[ხორეზმი]], [[ირანი]], 1050-იან წლებში - [[აზერბაიჯანი]], [[ქურთისტანი]], [[ერაყი]]. [[ალფ-არსლანი]]ს მმართველობის წლებში დაიპყრეს [[სომხეთი]] ([[1064]]), მანაზკერტთან ბრძოლაში დაამარცხეს [[ბიზანტია]] ([[1071]]), დაიმორჩილეს [[მცირე აზია]] და სხვა ტერიტორიები. სულთან [[მალიქ-შაჰი]]ს დროს სელჩუკთა სახელმწიფომ განსაკუთრებულ პოლიტიკურ ძლიერებას მიაღწია: დაიპყრო კარახანიდების სახელმწიფო შუა აზიაში, ასევე [[საქართველო]]. |
|||
⚫ | |||
== თურქ-სელჩუკების სახელმწიფოს მმართველები == |
== თურქ-სელჩუკების სახელმწიფოს მმართველები == |
08:37, 16 დეკემბერი 2018-ის ვერსია
პირველი ჯვაროსნული ომის შემდეგ სელჩუკებმა დაკარგეს პალესტინა, სირია, მცირე აზიის სანაპირო ტერიტორიები, საქართველო. მელიქ-შაჰის გარდაცვალების შემდეგ ფეოდალური შინაომები გაძლიერდა, 1118 წელს სახელმწიფო მისმა შვილებმა გაინაწილეს: სანჯარს ერგო აღმოსავლეთი ოლქები დედაქალაქით მერვში, მაჰმუდს დასავლეთი - ერაყის სასულთნო (1118-1194). სანჯარს დიდი ბრძოლების გადატანა მოუხდა მსხვილ მონაპირე ფეოდალებთან, რის შემდეგაც მან დაკარგა უზენაესი ხელისუფლება შუა აზიაში და 1157 დიდი სელჩუკების დინასტიამ ხორასანში არსებობა შეწყვიტა.
თურქ-სელჩუკების სახელმწიფოს მმართველები
სახელი | მმართველობის წლები | განმარტება |
---|---|---|
სელჩუკ-ბეგი | 989 — 1038 | თურქ-სელჩუკთა გმირი, დინასტიის ფუძემდებელი |
თოღრულ-ბეგი | 1038 — 1063 | სელჩუკ-ბეგის შვილიშვილი, სელჩუკთა სახელმწიფოს დამაარსებელი |
ალფ-არსლანი | 1063 — 1072 | თოღრულ-ბეგის ძმის, ჩაღრი-ბეგის ვაჟი. 1071 წელს მანაზკერტის ბრძოლაში დაამარცხა ბიზანტიელთა არმია, რითიც საფუძველი დაუდო მცირე აზიაში თურქული ტომების დასახლებას |
მალიქ-შაჰი | 1072 — 1092 | ალფ-არსლანის ვაჟი, მის დროს სელჩუკთა სახელმწიფო საგრძნობლად გაძლიერდა და გაფართოვდა |
მაჰმუდ I | 1092 — 1094 | მალიქ-შაჰის უმცროსი ვაჟი, ტახტზე 4 წლის ასაკში აიყვანეს, 2 წლის შემდეგ მოკლეს |
ბერქიაროქი | 1094 — 1105 | მალიქ-შაჰის უფროსი ვაჟი, ტახტიდან ჩამოაგდო მაჰმუდ I, მის დროს სელჩუკთა იმპერია დინასტიურმა ომმა მოიცვა |
მელიქ-შაჰ II | 1105 — 1106 | ბერქიაროქის ვაჟი, ტახტზე მცირეწლოვანი ავიდა. არ ჰქონდა არანაირი ძალაუფლება. ტახტიდან ჩამოაგდო და მოკლა მაჰმედ I-მა |
მაჰმედ I | 1106 — 1118 | მალიქ-შაჰის ვაჟი, გამოირჩეოდა სისასტიკით. მის დროს სელჩუკებმა დაკარგეს ტერიტორიები ახლო აღმოსავლეთსა და კავკასიაში |
აჰმედ სენჯერი | 1118 — 1153 | მალიქ-შაჰის ვაჟი, სელჩუკთა სახელმწიფოს უკანასკნელი სულთანი. გამეფებამდე განაგებდა ხორასანს |
ლიტერატურა
- ნ. შენგელია, ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 9, თბ., 1985. — გვ. 279.
- См. многочисленные статьи Дефремери (в «Journ. Asiat.»);
- Houtsma, «Zur Gesch. d. S. von Kirman» («Z. D. M. G.», т. 39).
- Герцберг, «Gesch. d. Bysantiner und d. Osman. Reiches» (в серии Онкена);
- Куглер, «История крестовых походов» (русск. изд. Пантелеева);
- Мюллер, «История ислама» (т. III);
- Стэнли-Лэн-Пуль, «Мусульм. династии» (перев. Бартольда).
- Тамара Т. Райс. Сельджуки. М. 2004.