კლარჯეთის საერისთავო: განსხვავება გადახედვებს შორის

მასალა ვიკიპედიიდან — თავისუფალი ენციკლოპედია
[შეუმოწმებელი ვერსია][შეუმოწმებელი ვერსია]
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
No edit summary
No edit summary
ხაზი 67: ხაზი 67:
| [[კლარჯეთი|კლარჯეთის]] [[ერისთავთ-ერისთავი|ერისთავთ ერისთავი]]. † [[918]] უშვილოდ.
| [[კლარჯეთი|კლარჯეთის]] [[ერისთავთ-ერისთავი|ერისთავთ ერისთავი]]. † [[918]] უშვილოდ.
|-----
|-----
| '''[[გურგენ IV|გურგენ IV დიდი]]'''. ადარნასეს II-ის ძე.|| align="center" | [[918]] – [[14 თებერვალი]], [[941]]
| '''[[გურგენ IV|გურგენ IV დიდი]]'''. ადარნასეს II-ის († [[896]]) ძე.|| align="center" | [[918]] – [[14 თებერვალი]], [[941]]
| [[კლარჯეთი|კლარჯეთის]] [[ერისთავთ-ერისთავი|ერისთავთ ერისთავი]] და მაგისტროსი. [[კლარჯეთი|კლარჯეთის]], [[ჯავახეთი|ჯავახეთის]], [[აჭარა|აჭარისა]] და [[ნიგალი|ნიგალის]] მფლობელი, † [[941|941 წლის]] [[14 თებერვალი|14 თებერვალს]], უმემკვიდრეოდ და მისი სამფლობელოები არტანუჯელმა ბაგრატიონებმა დაიკავეს.
| [[კლარჯეთი|კლარჯეთის]] [[ერისთავთ-ერისთავი|ერისთავთ ერისთავი]] და მაგისტროსი. [[კლარჯეთი|კლარჯეთის]], [[ჯავახეთი|ჯავახეთის]], [[აჭარა|აჭარისა]] და [[ნიგალი|ნიგალის]] მფლობელი (ცოლი — ქალი აშოტ IV კისკასისა). † [[941|941 წლის]] [[14 თებერვალი|14 თებერვალს]]. მამა ერთადერთი ქალიშვილისა (ცოლი აფხაზთა მეფის [[კონსტანტინე III (აფხაზთა მეფე)|კონსტანტინე III–ის]] ძის [[ბაგრატ II (აფხაზთა მეფე)|ბაგრატ II–ისა]]). [[გურგენ IV|გურგენ IV დიდის]] სამფლობელოები ტაოს ბაგრატიონთა II შტოს წარმომადგენელმა, [[ბაგრატ I (ქართველთა მეფე)|ბაგრატ II ერისთავმა]], [[კლარჯეთის სამთავრო|კლარჯეთის სამთავროს]] დამფუძნებელმა დაიკავა.
|-----
|-----
|}
|}

12:59, 17 თებერვალი 2018-ის ვერსია

იბერიის სამეფოს რუკა ფარნავაზის დროს, რომლის საერისთავოთაგან ერთ-ერთი კლარჯეთი.

კლარჯეთის საერისთავო — ისტორიული საქართველოს ადმინისტრაციული ერთეული. ფარნავაზ I-ის ეპოქაში ქართლის ანუ იბერიის სამეფო 1 სასპასპეტოდ და 8 საერისთავოდ იყო დაყოფილი,[1] მათგან ერთ-ერთი კი კლარჯეთი იყო. მის ეპოქაში იგი საკუთრივ კლარჯეთის გარდა შავშეთსა და ამიერ-ტაოსაც მოიცავდა. საერისთავოს დაარსება მოხდა მას შემდეგ რაც ფარნავაზმა მოახერხა აზონის დამარცხება და არიან-ქართლის ინკორპორაცია მოახდინა.[2] „ქართლის ცხოვრება“ მეფის მიერ კლარჯეთის ერისთავის დანიშვნას შემდეგნაირად მოიხსენიებს:

(ფარნავაზმა) ...გაგზავნა კლარჯეთის ერის-თავად, და მისცა არსიანითგან ზღუამდე.

ლეონტი მროველი, ცხოვრება ქართველთა მეფეთა, თავი მესამე

საერისთავოს უძველესი ცენტრი იყო ციხე თუხარისი, რომელიც ქართული საისტორიო ტრადიციის თანახმად, ქართველთა ერთ-ერთ ლეგენდარულ ეთნარქს - ოძრხოსს დაუარსებია.[3]

I საუკუნეში, კლარჯეთის საერისთავოს იმჟამინდელმა ერისთავმა, დაიმსახურა მეფე ადერკის წყრომა. მიზეზი ის იყო, რომ ერისთავი მის სამფლობელოში ჩასულ ანდრია პირველწოდებულს, შემწყნარებლური დამოკიდებულებით შეხვდა.[4]

III საუკუნის შუა ხანებში კლარჯეთის ერისთავი, „ქვემო ივერიის“ ანუ დასავლეთ საქართველოს სხვა ოთხ ერისთავთან ერთად, მეფე ამაზასპის წინააღმდეგ მიმართულ აჯანყებაში მონაწილეობდა.[5]

V საუკუნეში, სავარაუდოდ 456[6] წელს, ვახტანგ გორგასალმა ბიზანტიისაგან დაიბრუნა დაახ. 370 წელს წართმეული კლარჯეთი და მის გამგებლად თავისი ძუძუმტე, არტავაზი დანიშნა. სააღმშენებლო საქმიანობის დაწყებასთან ერთად, მეფემ ადმინისტრაციული ცვლილებაც მოახდინა და ერისთავის რეზიდენციად ახლადაშენებული არტანუჯი დაადგინა.

ერისთავმა არტავაზმა, მეფის ბრძანებით განაახლა ახიზის და ააშენა არტანუჯის ციხეები. მანვე ააშენა ოპიზის მონასტერი, მერეს, შინდობისა და ახიზის ეკლესიები.[7]

კლარჯეთის საერისთავომ არსებობა იბერიის სამეფოს გაუქმების შემდეგ, ქართლის საერისმთავროს არსებობის პერიოდშიც განაგრძო. სტეფანოზ I-დან აშოტამდე მას უშუალოდ ბაგრატიონები განაგებდნენ.[8] აშოტის გარდაცვალების და ბაგრატიონთა ტაოსა და კლარჯეთის შტოებად გაყოფის შემდეგ, კლარჯეთის ერისთავობა ამ უკანასკნელთ ერგოთ, თუმცა ისინი ქართველთა სამეფოს მეფეებს, ანუ ტაოს შტოს ბაგრატიონებს დაემორჩილნენ. დაახლოებით 1011 წელს ბაგრატ მესამემ დააპატიმრა და განდევნა „კლარჯ ხელმწიფეთა“ შტო.[9]

1191 წელს, ზაქარია ასპანისძის თამარ მეფის მიერ, შავშეთის, კლარჯეთისა (არტანუჯის) და ტაოს ერისთავად დამტკიცების შემდგომ, კლარჯეთი დანარჩენ ორთან ერთად, გაერთიანდა ერთ, ფანასკეთის (ანუ ტაოს) მონაპირე საერისთავოში, რომლის ცენტრიც ციხესიმაგრე ფანასკეთში იყო.[10]

ქართლის მმართველები
სახელი მმართველობის წლები ტიტული
ქართლის მმართველები
გუარამ I კურაპალატი 575600 ქართლის კურაპალატი. მამა სტეფანოზ I-ისა და დემეტრესი (აშენებდეს ეკლესიასა ჯუარის მცხეთას. [1])
სტეფანოზ I 600619 ქართლის მთავარი
კლარჯეთ-ჯავახეთის და გარდაბნის მმართველები
გუარამ II კურაპალატი 619 - 678 მფლობელი კლარჯეთ (619 - 678)-ჯავახეთისა (627693). ექვემდებარება არჩილ II–ს († 678). მამა ქალ–ვაჟისა. ქალი — ცოლი არჩილ II-ისა, ვაჟი — ვარაზ-ბაკურ.
ვარაზ-ბაკურ 678705 ანტიპატრიკი ანუ ანტიპატი-პატრიკი კეისრის მიერ. მეფე არჩილ უმკვიდრებს მას გარდაბანს, რომლის მცხოვრებნი მას მოჰყავს ქართველთ სარწმუნოებაზე († 705).
ნერსე 705742 ძენი მისნი ფილიპე და სტეფანოზ და ადარნასე [2], ძე ვასაკ ბაგრატუნისა. იჭერს მამის სამფლობელოს. ექვემდებარება ბერძნებს († 742) [3].
ადარნასე ბაგრატიონი 742779 ერისთავთ ერისთავი. განაგებს სამფლობელოს მამისას; ძმებს უმკვიდრებს ერისთაობას და ექვემდებარება ბერძნებს († 779). დაქორწინდა ნერსეს ქალიშვილზე, რომლისგან ეყოლა: აშოტი I, გურგენი და ლატავრი (ცოლი — ქართლის მთავრის ჯვანშერისა.)
780826 წლებში კლარჯეთი არაბთა სახალიფომ დაიკავა
კლარჯეთის ბაგრატიონთა I შტო
ადარნასე I, აშოტ კურაპალატის უფროსი ძე 826867 კლარჯეთის ხელმწიფე. მამა გურგენ I–სა, აშოტ II კეკელასი და სუმბატ I მამფალი არტანუჯელისა.
გურგენ I, ადარნასე I-ის ძე 867891 კლარჯეთის ერისთავთ ერისთავი 867881 წლებში. კურაპალატი 881 წლიდან. ტაო-კლარჯეთის კურაპალატი 881888 წლებში. შემდგომში, არტაანის და შავშეთის ერისმთავარი 888891 წლებში. მამა ადარნასე II-ისა და აშოტ III კუხისა. † 891
ადარნასე II, გურგენ I-ის ძე 891896 კლარჯეთის ერისთავთ ერისთავი. მამა დავით II ერისთავთ ერისთავისა და გურგენ IV დიდისა.
დავით II ერისთავთ ერისთავი, ადარნასე II-ის ძე 896908 კლარჯეთის ერისთავთ ერისთავი. † 908 უშვილოდ.
აშოტ III კუხი არტაანელი ერისთავთ ერისთავი, გურგენ I-ის ძე 908918 კლარჯეთის ერისთავთ ერისთავი. † 918 უშვილოდ.
გურგენ IV დიდი. ადარნასეს II-ის († 896) ძე. 91814 თებერვალი, 941 კლარჯეთის ერისთავთ ერისთავი და მაგისტროსი. კლარჯეთის, ჯავახეთის, აჭარისა და ნიგალის მფლობელი (ცოლი — ქალი აშოტ IV კისკასისა). † 941 წლის 14 თებერვალს. მამა ერთადერთი ქალიშვილისა (ცოლი აფხაზთა მეფის კონსტანტინე III–ის ძის ბაგრატ II–ისა). გურგენ IV დიდის სამფლობელოები ტაოს ბაგრატიონთა II შტოს წარმომადგენელმა, ბაგრატ II ერისთავმა, კლარჯეთის სამთავროს დამფუძნებელმა დაიკავა.
არტანუჯის ერისთავები
სახელი მმართველობის წლები ტიტული
კლარჯეთის ბაგრატიონთა II შტო
აშოტ II კეკელა, ადარნასე I კლარჯის ძე VII867 არტანუჯის ერისთავი. მამა გურგენ II კურაპალატისა და სუმბატ II არტანუჯელი ანთიპატრიკისა.
სუმბატ I მამფალი არტანუჯელი, ანთიპატოს-პატრიკი. ადარნასე I კლარჯის ძე 867889 არტანუჯის ერისთავი. მამა დავით I მამფალისა და ბაგრატ I მამფალი არტანუჯელისა.
ბაგრატ I მამფალი არტანუჯელი, მაგისტროსი, სუმბატის I მამფალის ძე 88920 აპრილი, 909 არტანუჯის ერისთავი. მამა ადარნასე III კლარჯისა, მონაზვნობაში ბასილისა († 945), გურგენ III ერისთავისა († 923), აშოტ IV კისკასისა († 939 წლის ივნისში, უძეოდ) და დავით III ერისთავისა († 922). † 20 აპრილი, 909, აღვსების დღეს.
დავით I მამფალი, სუმბატ I მამფალის უფროსი ძე 88920 თებერვალი, 943 არტანუჯის ერისთავი. მამა სუმბატ III არტანუჯელი ერისთავთ ერისთავისა († 988). † 20 თებერვალი, 943, მონაზვნობაში.
გურგენ III, ბაგრატ I მამფალი არტანუჯელის ძე 900923 არტანუჯის ერისთავი († 923). მამა გურგენ V-ისა († 968.)
აშოტ IV კისკასი, ბაგრატ I მამფალი არტანუჯელის ძე 923 - 932 არტანუჯის ერისთავი. მამა ერთადერთი ქალიშვილისა (ცოლი გურგენ IV დიდისა.) † ივნისი, 939 უძეოდ.
სუმბატ III არტანუჯელი, ერისთავთ ერისთავი, დავითის I მამფალის ძე 943988 არტანუჯის ერისთავი. მამა ბაგრატ II არტანუჯელისა († 988) და დავით IV-ისა († 993.)
დავით IV, სუმბატ III ერისთავთ ერისთავის ძე 988993 არტანუჯის ერისთავი
სუმბატ IV კლარჯი, არტანუჯელი. ბაგრატ II არტანუჯელის ძე, დავითის ძმისწული 9931011 არტანუჯის ერისთავი. მამა ბაგრატ IV-სა. † 1011 წელს, თმოგვის ციხეში.
ბაგრატ IV, სუმბატ IV კლარჯის ძე 1011 არტანუჯის ერისთავი. (კონსტანტინეპოლს წავიდა).
გურგენ VI კლარჯი, ბაგრატ II არტანუჯელის ძე 10111012 არტანუჯის ერისთავი. მამა დემეტრესი (კონსტანტინეპოლს წავიდა). † 1012 წელს, თმოგვის ციხეში.
ბაგრატ III, გურგენ II–ის ძე 10111014 გაერთიანებული საქართველოს მეფე

იხილეთ აგრეთვე

ლიტერატურა

სქოლიო

  1. გ. მამულია, სტ. „ფარნავაზი“, ქსე, ტ.10, გვ. 232
  2. ქართლის ცხოვრება, ტექსტი დადგენილი ყველა ძირითადი ხელნაწერის მიხედვით ს. ყაუხჩიშვილის მიერ, ტ. I, თბილისი, 1955, გვ. 4
  3. დ. მუსხელიშვილი, სტ „თუხარისი“, ქსე, ტ.5, გვ. 30
  4. ქართლის ცხოვრება, ტექსტი დადგენილი ყველა ძირითადი ხელნაწერის მიხედვით ს. ყაუხჩიშვილის მიერ, ტ. I, თბილისი, 1955, გვ. 42
  5. ქართლის ცხოვრება, ტექსტი დადგენილი ყველა ძირითადი ხელნაწერის მიხედვით ს. ყაუხჩიშვილის მიერ, ტ. I, თბილისი, 1955, გვ. 57
  6. ვ. გოილაძე, ვახტანგ გორგასალი და მისი ისტორიკოსი, თბილისი, 1991, გვ. 141–145
  7. ქართლის ცხოვრება, ტექსტი დადგენილი ყველა ძირითადი ხელნაწერის მიხედვით ს. ყაუხჩიშვილის მიერ, ტ. I, თბილისი, 1955, გვ. 178
  8. მ. ვაჩნაძე, ვ. გურული, მ. ბახტაძე, საქართველოს ისტორია – X კლასი, თბილისი, „არტანუჯი“, 2005. ISBN 99940-11-30-8
  9. ჯაბა სამუშია — ბაგრატ III, 2012, გვ. 117
  10. ნ. შოშიაშვილი, სტ. „ზაქარია ფანასკერტელი“, ქსე, ტ.10, გვ. 217