ბერძნული დამწერლობა: განსხვავება გადახედვებს შორის

ბმულების რედაქტირება
მასალა ვიკიპედიიდან — თავისუფალი ენციკლოპედია
ისტორიის ინტერაქციულად გადახედვა
[შემოწმებული ვერსია][შეუმოწმებელი ვერსია]
← წინა ცვლილებაშემდეგი ცვლილება →
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
ვიზუალურივიკიტექსტი
ხაზი 13: ხაზი 13:
{{ბერძნული ანბანი}}
{{ბერძნული ანბანი}}


'''ბერძნული დამწერლობა''' — [[ანბანი|ანბანური]] [[დამწერლობა]], რომელსაც იყენებს [[ბერძნული ენა]]. პირველი წარწერები გვხვდება ქრისტეს შობამდე მე-9 საუკუნეში. იგი წარმოიშვა [[ფინიკიური დამწერლობა|ძველი ფინიკიური დამწერლობისაგან]]. [[ფინიკიური დამწელობა|ფინიკიურიდან]] ბერძნულში გადმოსვლისას ყველა ასომ სახე შეიცვალა, ბერძნებმა ანბანში პირველებმა შემოიტანეს ხმოვნები. ბერძნულ ანბანში 24 ასოა, მათგან შვიდი ხმოვანია. ისევე როგორც [[ლათინური დამწერლობა|ლათინურსა]] და [[კირილიცა]]ში, ბერძნულშიც არის დიდი და პატარა ასოები.

== ასოთა სახელწოდებები ==
ასოთა სახელწოდებები, ისევე როგორც მოხაზულობები, ბერძნებმა [[ფინიკიური დამწერლობა|ფინიკიურისგან]] გადმოიღეს. მაგალითად [[ფინიკიური დამწერლობა|ფინიკიურში]] პირველი ორი ასოს სახელწოდებაა „ალეფ“ და „ბეთ“, ბერძნულშიც იგივე ასოებს ჰქვიათ „ალფა“ და „ბეტა“.

ზოგიერთი ხმოვნის სახელი დამკვიდრდა ბიზანტიურ ხანაში. მაგალითად „ომიკრონ“ (ο) და „ომეგა“ (ω). ამ ასოთა სახელი მომდინარეობს სითყვებიდან მიკრონ (პატარა) და მეგა (დიდი), ხოლო თუ ამ ასოებს მივუწერთ „ო“-ს მივიღებთ: '''ო-პატარა (ო-მიკრონ) და ო-დიდი (ო-მეგა).''' ასევე „იფსილონ“ და „ეფსილონ“, ნიშნავს ი-მოკლე და ი-გრძელი.

== ასოთა კომბინაციები ==
არსებობს ასევე ასოთა ზოგიერთი კომბინაცია, რომლებიც ერთი ნიშნით გამოისახება. ბერძნულში ეს ნიშნებიც ბიზანტიურ ხანაში დამკვიდრდა. მათი ნაწილი კი დღესაც გამოიყენება:
{|border="1" cellpadding="3" cellspacing="0" style="border-collapse: collapse;text-align:center"
!rowspan="2" style="background:#ccf;"|ასო
!colspan="3" style="background:#ccf;"|სახელწოდება
!rowspan="2" style="background:#ccf;"|ლათინური<br />ტრანსკრიფცია
!rowspan="2" style="background:#ccf;"|ფონეტიკური<br />მნიშვნ.
!rowspan="2" style="background:#ccf;"|რიცხვითი<br />მნიშვნ.
|-
!style="background:#ccffff;"|ქართული
!style="background:#ccffff;"|ბაქტრიული
!style="background:#ccffff;"|ბერძნული
|-
|[[ფაილი:Stigma uc lc.svg|30px|დიგამა]]
|[[ფაილი:Phoenician waw.svg|20px|Waw]]
|[[სტიგმა (ასო)|სტიგმა]]
|{{polytonic|στίγμα}}
|st
|{{IPA|[st]}}
|6
|}
* '''სტიგმა''', სიგმა და ტაუ ერთად.

* ამოტრიალებული ომიკრონი (Ȣ ȣ, ან Ʊ ʊ). იშვიათად გამოიყენება „ου“ კომბინაციის ნაცვლად.
* კავშირი καὶ „და“ იწერება ხოლმე როგორც ϗ (კაი) (ლათინური „&“-ის მსგავსად).

== ანბანი ==
{|border="1" cellpadding="3" cellspacing="0" style="border-collapse: collapse;text-align:center"
!rowspan="2" style="background:#ccf;"|ასო
!rowspan="2" style="background:#ccf;"|[[ფინიკიური ანბანი|ფინიკიური]]<br />შესატყვისი
!rowspan="2" style="background:#ccf;"|ქართული<br />სახელწოდება
!colspan="3" style="background:#ccf;"|ბერძნული<br />სახელწოდება
!colspan="2" style="background:#ccf;"|ლათინური<br />ტრანსკრიფცია
!colspan="2" style="background:#ccf;"|ფონეტიკური<br />მნიშვნ.
!rowspan="2" style="background:#ccf;"|რიცხვითი<br />მნიშვნ.
|-
!style="background:#ccffff;"|ძვ.
!style="background:#ccffff;"|საშუალო
!style="background:#ccffff;"|ახ.
!style="background:#ccffff;"|ძვ.
!style="background:#ccffff;"|ახ.
!style="background:#ccffff;"|ძვ.
!style="background:#ccffff;"|ახ.
|-
|style="font-size:133%;"|Α α
|[[ფაილი:Phoenician aleph.svg|20px|Aleph]]
|[[ალფა (ასო)|ალფა]]
|colspan="2"|{{polytonic|ἄλφα}}
|άλφα
|colspan="2"|a
|{{IPA|[a] [aː]}}
|{{IPA|[a]}}
|1
|-
|<span style="font-size:133%;">Β β
|[[ფაილი:Phoenician beth.svg|20px|Beth]]
|[[ბეტა (ასო)|ბეტა]]
|colspan="2"|{{polytonic|βῆτα}}
|βήτα
|b
|v
|{{IPA|[b]}}
|{{IPA|[v]}}
|2
|-
|style="font-size:133%;"|Γ γ
|[[ფაილი:Phoenician gimel.svg|20px|Gimel]]
|[[გამა (ასო)|გამა]]
|colspan="2"|{{polytonic|γάμμα}}
|γάμμα<br />γάμα
|g
|gh, g, j
|{{IPA|[g]}}
|{{IPA|[{{unicode|ɣ}}], [{{unicode|ʝ}}]
|3
|-
|style="font-size:133%;"|Δ δ
|[[ფაილი:Phoenician daleth.svg|20px|Daleth]]
|[[დელტა (ასო)|დელტა]]
|colspan="2"|{{polytonic|δέλτα}}
|δέλτα
|d
|d, dh
|{{IPA|[d]}}
|{{IPA|[ð]}}
|4
|-
|<span style="font-size:133%;">Ε ε
|[[ფაილი:Phoenician he.svg|20px|He]]
|[[ეფსილონი (ასო)|ეფსილონი]]
|{{polytonic|ε{{unicode|ἶ}}}}
|{{polytonic|{{unicode|ἒ}} ψιλόν}}
|έψιλον
|colspan="2"|e
|colspan="2"|{{IPA|[e]}}
|5
|-
|style="font-size:133%;"|Ζ ζ
|[[ფაილი:Phoenician zayin.svg|20px|Zayin]]
|[[ძეტა (ასო)|ძეტა]]
|colspan="2"|{{polytonic|ζήτα}}
|ζήτα
|colspan="2"|z
|{{IPA|[zd]}}<br />(ან {{IPA|[dz]}})<br />მერე {{IPA|[zː]}}
|{{IPA|[z]}}
|7
|-
|<span style="font-size:133%;">Η η
|[[ფაილი:Phoenician heth.svg|20px|Heth]]
|[[ეტა (ასო)|ეტა]]
|colspan="2"|{{polytonic|ἦτα}}
|ήτα
|e, ē
|i
|{{IPA|[{{unicode|ɛ}}ː]}}
|{{IPA|[i]}}
|8
|-
|<span style="font-size:133%;">Θ θ
|[[ფაილი:Phoenician teth.svg|20px|Teth]]
|[[თეტა (ასო)|თეტა]]
|colspan="2"|{{polytonic|θῆτα}}
|θήτα
|colspan="2"|th
|{{IPA|[t{{unicode|ʰ}}]}}
|{{IPA|[θ]}}
|9
|-
|style="font-size:133%;"|Ι ι
|[[ფაილი:Phoenician yodh.svg|20px|Yodh]]
|[[იოტა (ასო)|იოტა]]
|colspan="2"|{{polytonic|ἰῶτα}}
|ιώτα<br />γιώτα
|colspan="2"|i
|{{IPA|[i] [iː]}}
|{{IPA|[i], [{{unicode|ʝ}}]}}
|10
|-
|<span style="font-size:133%;">Κ κ
|[[ფაილი:Phoenician kaph.svg|20px|Kaph]]
|[[კაპა (ასო)|კაპა]]
|colspan="2"|{{polytonic|κάππα}}
|κάππα<br />κάπα
|colspan="2"|k
|{{IPA|[k]}}
|{{IPA|[k], [c]}}
|20
|-
|style="font-size:133%;"|Λ λ
|[[ფაილი:Phoenician lamedh.svg|20px|Lamedh]]
|[[ლამბდა (ასო)|ლამბდა]]
|{{polytonic|λάβδα}}
|{{polytonic|λάμβδα}}
|λάμδα<br />λάμβδα
|colspan="2"|l
|colspan="2"|{{IPA|[l]}}
|30
|-
|style="font-size:133%;"|Μ μ
|[[ფაილი:Phoenician mem.svg|20px|Mem]]
|[[მიუ (ასო)|მიუ]]
|colspan="2"|{{polytonic|μῦ}}
|μι<br />μυ
|colspan="2"|m
|colspan="2"|{{IPA|[m]}}
|40
|-
|style="font-size:133%;"|Ν ν
|[[ფაილი:Phoenician nun.svg|20px|Nun]]
|[[ნიუ (ასო)|ნიუ]]
|colspan="2"|{{polytonic|νῦ}}
|νι<br />νυ
|colspan="2"|n
|colspan="2"|{{IPA|[n]}}
|50
|-
|style="font-size:133%;"|Ξ ξ
|[[ფაილი:Phoenician samekh.svg|20px|Samekh]]
|[[ქსი (ასო)|ქსი]]
|{{polytonic|ξεῖ}}
|{{polytonic|ξῖ}}
|ξι
|x
|x, ks
|colspan="2"|{{IPA|[ks]}}
|60
|-
|style="font-size:133%;"|Ο ο
|[[ფაილი:Phoenician ayin.svg|20px|Ayin]]
|[[ომიკრონი (ასო)|ომიკრონი]]
|{{polytonic|οὖ}}
|{{polytonic|ὂ μικρόν}}
|όμικρον
|colspan="2"|o
|colspan="2"|{{IPA|[o]}}
|70
|-
|<span style="font-size:133%;">Π π
|[[ფაილი:Phoenician pe.svg|20px|Pe]]
|[[პი (ასო)|პი]]
|{{polytonic|πεῖ}}
|{{polytonic|πῖ}}
|πι
|colspan="2"|p
|colspan="2"|{{IPA|[p]}}
|80
|-
|<span style="font-size:133%;">Ρ ρ
|[[ფაილი:Phoenician res.svg|20px|Res]]
|[[რო (ასო)|რო]]
|colspan="2"|{{polytonic|ῥῶ}}
|ρω
|r ({{polytonic|ῥ}}: rh)
|r
|{{IPA|[r]}}, {{IPA|[r̥]}}
|{{IPA|[r]}}
|100
|-
|<span style="font-size:133%;">Σ σ ς
|[[ფაილი:Phoenician sin.svg|20px|Sin]]
|[[სიგმა (ასო)|სიგმა]]
|colspan="2"|{{polytonic|σῖγμα}}
|σίγμα
|colspan="2"|s
|colspan="2"|{{IPA|[s]}}
|200
|-
|style="font-size:133%;"|Τ τ
|[[ფაილი:Phoenician taw.svg|20px|Taw]]
|[[ტაუ (ასო)|ტაუ]]
|colspan="2"|{{polytonic|ταῦ}}
|ταυ
|colspan="2"|t
|colspan="2"|{{IPA|[t]}}
|300
|-
|<span style="font-size:133%;">Υ υ
|[[ფაილი:Phoenician waw.svg|20px|Waw]]
|[[იფსილონი (ასო)|იფსილონი]]
|{{polytonic|ὗ}}
|{{polytonic|ὓ ψιλόν}}
|ύψιλον
|u, y
|y, v, f
|{{IPA|[y] [yː]}}<br />(ძველად {{IPA|[ʉ] [ʉː])}}
|{{IPA|[i]}}
|400
|-
|<span style="font-size:133%;">Φ φ
|rowspan="3"|(სადაოა)
|[[ფი (ასო)|ფი]]
|{{polytonic|φεῖ}}
|{{polytonic|φῖ}}
|φι
|ph
|f
|{{IPA|[pʰ]}}
|{{IPA|[f]}}
|500
|-
|style="font-size:133%;"|Χ χ
|[[ხი (ასო)|ხი]]
|{{polytonic|χεῖ}}
|{{polytonic|χῖ}}
|χι
|ch
|ch, kh
|{{IPA|[kʰ]}}
|{{IPA|[x], [ç]}}
|600
|-
|style="font-size:133%;"|Ψ ψ
|[[ფსი (ასო)|ფსი]]
|{{polytonic|ψεῖ}}
|{{polytonic|ψῖ}}
|ψι
|colspan="2"|ps
|colspan="2"|{{IPA|[ps]}}
|700
|-
|style="font-size:133%;"|Ω ω
|[[ფაილი:Phoenician ayin.svg|20px|Ayin]]
|[[ომეგა (ასო)|ომეგა]]
|{{polytonic|ὦ}}
|{{polytonic|ὦ μέγα}}
|ωμέγα
|o, ō
|o
|{{IPA|[ɔː]}}
|{{IPA|[o]}}
|800
|-
!rowspan="2" style="background:#ccf;"|ასო
!rowspan="2" style="background:#ccf;"|შესაბამისი<br />[[ფინიკიური ანბანი]]
!rowspan="2" style="background:#ccf;"|ქართული<br />სახელწოდება
!style="background:#ccffff;"|ძვ.
!style="background:#ccffff;"|საშუალო
!style="background:#ccffff;"|ახ.
!style="background:#ccffff;"|ძვ.
!style="background:#ccffff;"|ახ.
!style="background:#ccffff;"|ძვ.
!style="background:#ccffff;"|ახ.
!rowspan="2" style="background:#ccf;"|რიცხვითი<br />მნიშვნ.
|-
!colspan="3" style="background:#ccf;"|ბერძნული<br />სახელწოდება
!colspan="2" style="background:#ccf;"|ლათინური<br />ტრანსკრიფცია
!colspan="2" style="background:#ccf;"|ფონეტიკური<br />მნიშვნ.
|}

=== არქაული ასოები ===
{|border="1" cellpadding="3" cellspacing="0" style="border-collapse: collapse;text-align:center"
!rowspan="2" style="background:#ccf;"|ასო
!rowspan="2" style="background:#ccf;"|ალტერნატიული
!rowspan="2" style="background:#ccf;"|[[ფინიკიური ანბანი|ფინიკიური]]<br />შესატყვისი
!rowspan="2" style="background:#ccf;"|სახელწოდება
!colspan="2" style="background:#ccf;"|ბერძნული<br />სახელწოდება
!rowspan="2" style="background:#ccf;"|ლათინური<br />ტრანსკრიფცია
!rowspan="2" style="background:#ccf;"|ფონეტიკური<br />მნიშვნ.
!rowspan="2" style="background:#ccf;"|რიცხვითი<br />მნიშვნ.
|-
!style="background:#ccffff;"|არქაური
!style="background:#ccffff;"|გვიანდელი
|-
|[[ფაილი:Digamma uc lc.svg|30px|დიგამა]]
|[[ფაილი:Pamphylian digamma uc lc.svg|30px|დიგამა]]
|[[ფაილი:Phoenician waw.svg|20px|Waw]]
|[[დიგამა (ასო)|დიგამა]]
|{{polytonic|ϝαῦ}}
|{{polytonic|δίγαμμα}}
|w
|{{IPA|[w]}}
|6
|-
|[[ფაილი:Heta uc lc.svg|30px|ჰეტა]]
|
|
|[[ჰეტა (ასო)|ჰეტა]]
|{{polytonic|ἧτα}}
| –
|h
|{{IPA|[h]}}
|
|-
||[[ფაილი:San uc lc.svg|30px|სანი]]
|
|[[ფაილი:Phoenician sade.svg|20px|Sade]], [[ფაილი:Phoenician sin.svg|20px|Sin]]
|[[სანი (ასო)|სანი]]
|{{polytonic|ϻάν}}
|{{polytonic|σάν}}
|s
|{{IPA|[s]}}
| –
|-
|[[ფაილი:Qoppa uc lc.svg|30px|ქოპა]]
|[[ფაილი:Qoppa new uc lc.svg|30px|ქოპა]]
|[[ფაილი:Phoenician qoph.svg|20px|Qoph]]
|[[ქოპა (ასო)|ქოპა]]
|{{polytonic|ϙόππα}}
|{{polytonic|κόππα}}
|q
|{{IPA|[q]}}
|90
|-
|[[ფაილი:Sampi uc lc T-shaped.svg|30px|სამპი]]
|[[ფაილი:Sampi uc lc.svg|30px|სამპი]]
|([[ფაილი:Phoenician sade.svg|20px|Sade]])
|[[სამპი (ასო)|სამპი]]
| –
|{{polytonic|σαμπῖ}}
|ss
|სადაოა<br />({{IPA|[sː]}}, {{IPA|[ks]}}, {{IPA|[ts]}})
|900
|}

=== სხვა ===
{|border="1" cellpadding="3" cellspacing="0" style="border-collapse: collapse;text-align:center"
!rowspan="2" style="background:#ccf;"|ასო
!colspan="3" style="background:#ccf;"|სახელწოდება
!rowspan="2" style="background:#ccf;"|ლათინური<br />ტრანსკრიფცია
!rowspan="2" style="background:#ccf;"|ფონეტიკური<br />მნიშვნ.
!rowspan="2" style="background:#ccf;"|რიცხვითი<br />მნიშვნ.
|-
!style="background:#ccffff;"|ქართული
!style="background:#ccffff;"|ბაქტრიული
!style="background:#ccffff;"|ბერძნული
|-
|[[ფაილი:Sho uc lc.svg|30px|შო]]
|[[შო (ასო)|შო]]
|(უცნობია)
| –
|sh
|{{IPA|[ʃ]}}
|
|}
* ასო Ϸ ϸ (შო) [[ბაქტრიული ენა|ბაქტრიული ენის]] წერაში გამოიყენებოდა.
* ასო Ϸ ϸ (შო) [[ბაქტრიული ენა|ბაქტრიული ენის]] წერაში გამოიყენებოდა.


13:22, 21 ოქტომბერი 2016-ის ვერსია

ბერძნული დამწერლობა
ტიპი: ანბანი
ენები: ბერძნული ენა
დროის პერიოდი: ძვ. წ. 800 - დღემდე
წინამორბედი დამწერლობები: ქანაანური დამწერლობა
 ფინიკიური დამწერლობა
  ბერძნული დამწერლობა
წარმოებული დამწერლობები: გოტიკური,
გლაგოლიცა,
კირილიცა,
ძველი იტალიკური დამწერლობა,
ლათინური დამწერლობა,
კოპტური დამწერლობა,
სომხური დამწერლობა (სადავოა)
ISO 15924 კოდი: Grek
ხ • გ • რ
ბერძნული ანბანი
თანამედროვე
ბერძნული ანბანი
არქაული ასოები
ასოები
სხვა ენებისათვის
  • იოტა Ϳ ϳ
  • შო Ϸ ϸ
ასოები
არნაუტის დიალექტისათვის
ლიგატურები
მოძველებული ასოთა ფორმები
ფონეტიკაში გამოყენებადი ასოები
პუნქტუაციური ნიშნები
  • ჰიპოდიასტოლა ⸒
  • კორონისი ⸎
  • პარაგრაფოსი ⸏
  • დიპლა ⸖
  • კოლონი·
დიაკრიტიკული ნიშნები
  • სტრიქონქვეშა იოტა ͺ
  • დასია ῾
  • ფსილი ᾿
  • აპოსტროფი ῍
  • ისო ῎
  • დიდი აპოსტროფი ῏
  • ტილდა ῀
  • ტონოს ΄
  • ოქსია ´
  • ვარია `
  • დიარეზისი ¨
  • მაკრონი ¯
  • კრატკი/სტრესი ˘
  • დიარეზისი და აკუტი ◌̈́
უნიკოდში


რესურსები ინტერნეტში

მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/w/index.php?title=ბერძნული_დამწერლობა&oldid=3161879“-დან