დოდო გარეჯელი

დოდო გარეჯელის საფლავი დავითის ლავრაში

დოდო (გ. 623, დავითგარეჯა) — ქართული ჰაგიოგრაფიული ძეგლების ცნობით, დავით გარეჯელის უახლოესი მოწაფე და თანამშრომელი, კახეთის მკვიდრი, გვარად ანდრონიკაშვილი იყო, რომელიც ბერად შედგომის შემდეგ გარეჯელ მამებს შეუერთდა.

„

ღირსი მამა დოდო ვითარ მოგვითხრობს ძუჱლი მატიანე, ხუცეს მონაზონი იყო და მოძღუარი ღ. დავითისა და ჰმართა თჳსსა მონასტერსა ვითარ ორმეოცდა ათ ორმეტი წელი და აღსრულდა ოთხმეოცდა ათთერთმეტისა წლისა, ექუსას ოცდა სამსა წელსა ქრისტეს შემდეგ.

“

ცხოვრება

VI საუკუნის პირველ ნახევარში გარეჯის მრავალმთის სანახებში დაუარსებია მონასტერი (დოდოს რქა). მან კლდის წვერზე ორასზე მეტი სენაკი ააგო, მოგვიანებით კი ღვთისმშობლის ტაძარიც ააშენა. დოდოს ცხოვრების შესახებ ცნობები ჩართულია დავით გარეჯელის ცხოვრებაში.

ნეშტის გადმოსვენება

1881 წელს მიხეილ საბინინის თაოსნობით დოდო გარეჯელის წმინდა ნაწილები დოდოს რქის მონასტრის სავალალო მდგომარეობის გამო გადმოსვენებულ იქნა დავითის ლავრაში.

„	მონასტერი ღ. დოდოსი სრულიად ჩამოინგრა — და მისნი მშუენიერნი ეკკლესიანი, სატრაპეზო და სენაკი-სრულიად აღმოივსნენ ლამით, ქვიშით და ლოდებით. ღ. დოდოს სამარხოსაც ეს უბედურება დაემართა და კლდის ნაღვევებმან სრულიად ჩამოანგრია სამხრეთი მისი და სამუდამოთ დაჰფარა სასაფლავო ღირსისა. ჩემსა ყმაწვილობის დროს მახსოვდა კიდევ შესავალი სამარხოსა შინა და ყოვლადვე მეგულვებოდა მისი აღმართუა, არამეთ ეს ძნელი საქმე და წადიერება ჩემი, შეუძლებელ იყო ჩემ მიერ, მტრობის გამოთ გარდაცვალებული ეგზარხოსის ევსევის და მაკარისა მიერ. მიდიოდა დრო და ხანი დაუბრუნებლად, — მეშინოდა პირუელი სიკუდილისა და მეორე სრულიად დაკარგჳსა ღირსის საფლავისასა, ამისა გამოთ, შემდეგ ლოცჳსა და ვედრებისა ღუთისადმი-განვიზრახე გულსა შინა ჩემსა, საქმე მიუცთომელი, ესე იგი აღმოსუჱნება წმ. ნაწილთა ღირსისათა და გადასუჱნება მათი ღ. დავითის უდაბნოსა შინა. ამის გამოთ წელსა ჩყპა მარტის დღესა, მოვახსენე ჩემის გულის წადილი, ჩუჱნს ეკსარხოსს და მამათ მთავარს, მეუფე იოანნიკეს და ყოველიფერი აღუხსენ განვითარებითა, ესე იგი სრულიად აოხრება ღ. დოდოს მონასტრისა, გაქრობა საფლავის კანდლისა და დავიწყება ღირსის საფლავისასა და ნება მიბოძა და მიკურთხა გულის ძადილი და აღსრულება. შემდეგ ამისა განვემზადე მარტის ზ დღესა ღ. დავითის უდაბნოსა შინა წასვლად და თანა წარვიყუანე სულიერი მეგობარი ჩემი, კეთილი და ბრძენი ყოვლითურთ, მყოფი ღ. დავითის უდაბნოსა შინა მორჩილად, ვითარ ოცი წელი, აწ მთავარ დიაკონად მყოფი, სფირიდონ გრძელიევი. მარტის თ დღესა, ორნი მივედით უდაბნოსა შინა და ტანა წარვიტანე მშუენიერი კაკლის კანკელი, ჩემ მიერ მოტანილი რუსეთიდან, შესამოსელნი, ბარძიმ ფეშხუმითურთ. მისრულნი უდაბნოსა შინა და მხიარულ ყოფთა ჩუჱნის მისვლისა თჳს ძმათა, მოვახსენე განზრახუა ესე ჩემი. ძმათა ფრიად განიხარეს და მადლობა შეჰსწირეს ღმერთსა და აკურთხებდნენ დიდსა მეუფესა იოანნიკეს და წინამძღუარსა მის მონასტრისასა არხიმანდრიტს გრიგორი დადიანს. მარტის იე დღესა საღამოზედ ვიწყეთ უდაბნოსა შინა ლოცუა და ღამისთევა და მომზადება მეორის დღისათჳს. მარტის ივ დღ. შევემზადენით უდაბნოდგან წარსვლად ღირსი მამა დოდოს მონასტერსა შინა. ვიყავით ესე პირნი: მე ცოდჳლი მონა ღუთისა და ჩემის მამულის ეკკელსიისა, ხუცეს მონაზონნი ღ. დავითის უდაბნოსანი, სიმეონ წულუკიძე, კაცი ღუთისა და სრულიად სავსე კეთილითა ჰაზრითა და მორჩილი თავისის თანამდეობისა, იოსტოს, კაცი კეთილ გონიერი და ერთგული უდაბნოსი და გაცარცვისა, მტერი უდაბნოს მთავარ დიაკონი ღ. დ. უდაბნოსი იოასაფ, ნათესავათ რუსი, უდაბნოს ერთგული და განუშორებელი იქიდგან, ვითარ ოცდა ხუთი წელი, ზემოხსენებული დიაკონი სფირიდონ და სამნი მორჩილნი მის უდაბნოსანი. ოდეს აღვედით ღ. მამის მონასტერსა შინა ძლივ მივაგენით ღ. დოდოს საფლავის ეკკლესიას, რომელიც სრულიად აღმოვსილი იყო ქჳშით და ლამით. ვიწყეთ პირველად აღმოწმენდა, შემდეგ იმისა გამოჩნდა ღ. დოდოს საფლავი, რომელსა ზედა დახატული იყო ხატი ღირსისა შეხვეული მაზარსა შინა, კამარით. საფლავსა ხელის ჩასაყოფი ჰქონდა, მიწის ამოსაღებად, ევლოგიათ სასოებითა და სურვილით მიმავალთა. ვიწყეთ პარაკლისის გადახდა და ვედრება საშინელისა მის საქმისა, ხელ ყოფისათჳს. ავხადეთ სამჯერ გადალესილი დუღაბით დიდი ლოდები დაკრძალული წმინდა მამათაგან სიწმიდე დამარხული. ლოდთა ქუჱშე გამოჩნდა გაცრილი წმინდა მიწა და შემდეგ ამოვიღეთ მიწა და გამოჩნდა ქჳთ დახურვილი საფლავი კლდისაგან აღმოკუჱთილი დდა ექუსი ნაჭერი პრტყელი ლოდები ედო ზედა, წმიდათა ნაწილთა, რათა მიწა არ შეხებიყო. საფლავიდგან აღმოვიდოდა მშუჱნიერი სუნნელება, რომელიც ჰზდიან აქამომდენ წმ. ნაწილთა ღირსისათა. ოდეს აღმოვიღეთ მიწა, შევშინდით, ვითარ კაცნი ვიყავით გონება მოტაცებულნი. ოდეს აღმოვწმინდეთ მიწა, მიუბრუნდა დიაკონი სფირიდონ შემოსილთა ხუცეს მონაზონთა და მოახსენა მათ, რათა მიჰყონ ხელი დახურულთა ლოდთა. „მამანო ეხლა თქუჱნი საქმე არისო ნახვა ნაწილთა“. ხოლო მათ შიშნეულთა ამ საქმისათა, ჰსცეს ნება დიაკონ სფირიდონს, რომელმანც გაიკეთა საბუხრები და შემოირტყა გინგილა და ხელი მიჰყო პრტყელთა ლოდთა და აღხადა ლოდი, რომელიც თავზედ ეხურა ღირსსა და ჩრდილოეთის მხრივ მიაყუდა. ამ ჟამსა, მამანი შემოსილნი უკმევდნენ მუხლმოდრეკით მდგომარენი თავით და ფერხით, მთავარ დიაკონს იოასაფს ეპყრა ხელსა შინა კეროვანი და ჩუჱნ ყოველნი მუხლ მოდრეკით ყოფილნი, ამოყრილ მიწასა ზედა, ერთბამად ვგალობდით ღირსის დოდოს პარაკლისსა; ოდეს სფირიდონმა აღხადა პირუჱლი ლოდი, აღმოსცენდა მშუჱნიერი სუნნელება ფრიადი, რომლისა გამო მიტაცებული იყო გონებანი — და განცჳფრებულნი უყურებდით ერთი ერთმანეთს. მამა სიმეონს და იოსტოსს ჰსდიოდათ ცრემლი, მე სრულიად განცჳფრებული ვწრწიდი და ჩამომდიოდა მდუღარება ცრემლისა, ამ საშინელის საიდუმლოს გამოჩენისათჳს. უწყის ღმერთმან, იმ ჟამსჩუჱნ ყოველნი ნეტარებაში ვიყავით, უეჭუჱლათაც იგრე იყო. ოდეს იღხადა პირუჱლი ქუა ზემოთქმული და შემდეგ მისა მეორე და მესამე, სულ იყვნენ ექუსნი, ღირსი დოდო, სრულიად გამოჩნდა, როგორც იყო ჩასუჱენებული ათას ორასის წლის უწინარეს, წმ. მამათა მიერ, ისე შეხვეული მაზარასა შინა, თავზე და პირზე ეხურა შავი დაფარნა ოქროკერილი და ამასთანავე ფერხთა ზედა; გულ ზედ როგორც შემდეგ ვჰსცანით ჯუარი ედვა, რომელიც წყლის ნადენისა მიერ ჩაშლილ იყო, გარდა ერთისა გრძელი ნაჭრისა, რომელიც აწ ვითარ ძჳრფასი რაჲმე ღუთის მშობლის ხატსა შინა გავაკეთე და ეკკლესიასა შინა უნდა აღვმართო საქართუჱლოს. ესე რა ვიხილეთ კაცი ზეცისა და ანგელოსი ქუჱყნისა, ვეღარ დაუტევეთ ისრე, არამედ რჩევისა მებრ, მოვიტანე ფარჩის ზეწარი და გავშალე საფლავის პირსა ზედა და მოვიწადინეთ აღმოსუჱნება ღირსისა სხეულისა. მე ცოდჳლმან მივჰყავ ხელი. საუბედუროდ ჩუჱნდა, ნადენ წყალს დაებებკვა წმინდა სხეული: რომ არა ჰსდენოდა წყალსა, წმინდა გუამი შეულელათ იქმნებოდა სრულიად. შესამოსელი ხელშივე ნაცრდებოდა, არამედ წმინდანი ნაწილნი (ძუალნი) გარდა სხეულისა, მშუჱნიერათ იყვნენ დაკრძალულნი. წმ. ნაწილთა, რომელთა წყალი არ შეხებიყო, ძუალთა ზედა შეხმობილი სხეული აჩნდა სრულიად. გალობითა და კმევით აღმოვასუჱნეთ წმიდანი ნაწილნი ზეწარსა ზედა; ოდეს სრულიად აღმოკრეფილნი იყვნენ წმ. ნაწილნი, საფლავით, კუალად მივაფარეთ აკლდამა, როგორც იყო. მცირე ჟამი შევისუჱნეთ — და ვისერეთ კიდეცა. ამის შემდეგ, ორთა მღუდელ მონაზონთა შეჰკრეს ბოლონი ზეწრისანი, გაუყარეს გრძელი მანა, მხარზედ გაიდეს იგი. წმინდა ნაწილთა წინ წარუძღუა მთავარ დიაკონი იოასაფ აღნთებულის კეროვანით, უკან მეორე მთავარი და მე — და მორჩილნი გალობით წმიდაო ღმერთო... შეუდეგით გზასა მიმყუანებელსა ღ. დავითის უდაბნოსა. ოდეს მივეახლენით უდაბნოს, დაიწყეს ზარის რეკა და ესრეთ დიდითა პატივითა და ფრიადითა მოწიწებითა, შევასუჱნეთ ღ. დავითის საფლავის ეკკლესიასა შინა.	“
—მ. საბინინი, „საქართველოსსა მოთხე“, 1882, გვ. 637-639

ლიტერატურა

• ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 3, თბ., 1978. — გვ. 604.