ლაზეთი

ჭანეთი ან ლაზეთი — ისტორიულ-გეოგრაფიული მხარე თანამედროვე თურქეთისა და ნაწილობრივ საქართველოს ტერიტორიაზე, ისტორიულ სამხრეთ-დასავლეთ საქართველოში. დასახლებული იყო დასავლურ-ქართული ტომით — ჭანებით.

ლაზეთი (ჭანეთი) შუა საუკუნეებში

III-IV საუკუნეებში მოიცავდა შავიზღვისპირეთის სამხრეთ-აღმოსავლეთ მთიანეთს, მდინარე ჭოროხის ზემო წელის აუზს. მოგვიანებით სახელწოდება გავრცელდა მის მიმდებარე ზღვის სანაპირო ტერიტორიაზე. იგივეა, რაც ლაზეთი, ლაზისტანი, ბერძნულ წყაროებში მოიხსენიება როგორც თიანიკე.

VI ს-ში ჭანეთის ტერიტორია ბიზანტიამ დაიპყრო. ამავე პერიოდში აქ გავრცელდა ქრისტიანობა. XIII-XIV სს-ში იგი ტრაპიზონის იმპერიაში მოექცა, თუმცა მისი აღმოსავლეთ ნაწილი სამცხის სამთავროს შემადგენლობაში იყო. 1461 წელს ტრაპიზონის იმპერია ჭანეთის ნაწილითურთ ოსმალეთმა დაიპყრო. 1463-1502 წლებში ჭანეთის აღმოსავლეთ ნაწილი გურიის სამთავროს შემადგენლობაშია, 1502-1533 წლებში — სამცხე-საათაბაგოს შემადგენლობაში, 1535-47 წლებში კვლავ გურიას ეკუთვნის. ჭანეთი ოსმალეთმა საბოლოოდ 1547 წელს მიიტაცა.

1878 წელს ბერლინის კონგრესის გადაწყვეტილებით, ოსმალეთმა დათმო ჭანეთის ნაწილი, ახლანდელი სოფელი სარფი და მისი მიმდებარე რეგიონი, რომელიც ამჟამად შედის საქართველოს შემადგენლობაში.

აღმოსავლეთი ჭანეთის (ლაზეთის) მფლობელობა

• — ანტიკური ხანა – ახ. წ. აღ. I ს. – კოლხეთის სამეფო / ეგრისის სამეფო
• — II ს. – III ს. – გონიო-ვიწეს ზონა – იბერიის სამეფო (ქართლი), ფორტუნა-ოფის ზონა – სანეთის სამეფო
• — III ს. – VI ს. – სანეთის სამეფო
• — VI ს. 60-იანი – VII ს. 30-იანი – იბერიის სამეფო (ქართლი)
• — VII ს. 30-იანი – VIII ს. – ბიზანტიის იმპერია
• — VIII ს. მეორე ნახ. – X ს. პირველი ნახ. – აფხაზთა სამეფო
• — X ს. პირველი ნახ. – 960-იანი წ. – ბიზანტიის იმპერია
• — 960-იანი – 978 – 1001 – ქართველთა სამეფო (ტაო-კლარჯეთი), ნაწილი (ოფის უბანი 978 წ.-მდე) – ბიზანტიის იმპერია
• — 1001 – 1014 – ბიზანტიის იმპერია
• — 1014 – 1023 – საქართველოს სამეფო
• — 1023 – 1073 – ხუფათი-ოფის ზონა – ბიზანტიის იმპერია, გონიო-მაკრიალის ზონა – საქართველოს სამეფო
• — 1073 – 1191 – საქართველოს სამეფო
• — 1191 – 1203 – ბიზანტიის იმპერია
• — 1204 – 1282 – საქართველოს სამეფოსა და ტრაპიზონის იმპერიის თანასამფლობელო (კონდომინიუმი)
• — 1282 – 1463 – საქართველოს სამეფო (მათ შორის 1282-1297 წ.წ. უშუალოდ დავით ნარინის სამფლობელო, 1297-1463 წ.წ. მესხეთის სამთავრო)
• — 1463 – 1502 – იმერეთის სამეფო (გურიის სამთავრო, რომელიც, თავის მხრივ, უშუალოდ საბედიანო სამეგრელოს შემადგენლობაშია)
• — 1502 – 1535 – მესხეთის სამთავრო
• — 1535 – 1547 – იმერეთის სამეფო (გურიის სამთავრო)
• — 1547 – 1878 – ოსმალეთის იმპერია (ტრაპიზონის ვილაიეთის ლაზისტანის სანჯაყი)
• — 1878 – 1914/15 – აზლაღა-ოფის ზონა – ოსმალეთის იმპერია (ლაზისტანის სანჯაყი), გონიო-ლიმანის ზონა – რუსეთის იმპერია (ქუთაისის გუბერნია / ბათუმის ოლქი)
• — 1915 – 1917 – რუსეთის იმპერია (ბათუმის ოლქი)
• — 1918 – 1921 – აზლაღა-ოფის ზონა – ოსმალეთის იმპერია (ლაზისტანის სანჯაყი), გონიო-ლიმანის ზონა – საქართველო (სამუსლიმანო საქართველო – ბათომის მხარე)
• — 1921 – – სარფი-ოფის ზონა – თურქეთი, სარფი-გონიოს ზონა – საქართველო

ლიტერატურა

• სიხარულიძე ი., ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 11, თბ., 1987. — გვ. 381-382.
• ინგოროყვა პ, "გიორგი მერჩულე", გვ. 205-288, თბ. 1954