ბებრისციხე: განსხვავება გადახედვებს შორის

მასალა ვიკიპედიიდან — თავისუფალი ენციკლოპედია
[შეუმოწმებელი ვერსია][შეუმოწმებელი ვერსია]
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
No edit summary
No edit summary
ხაზი 2: ხაზი 2:
'''ბებრისციხე''' ([[ბელტისციხე]])მდებარეობს [[მცხეთის მუნიციპალიტეტი|მცხეთის მუნიციპალიტეტში]], ქ. [[მცხეთა|მცხეთის]] ჩრდილოეთით, მდ. [[არაგვი]]ს მარჯვენა სანაპიროზე. მას უძველეს დროს ერქვა ''ბელტა''. აგებულია ანტიკურ ხანაში. ციხე-სიმაგრის საერთო ფართობია დაახლოებით 1500 მ², შიდა ეზოსი – 600 კვ-მეტრი.
'''ბებრისციხე''' ([[ბელტისციხე]])მდებარეობს [[მცხეთის მუნიციპალიტეტი|მცხეთის მუნიციპალიტეტში]], ქ. [[მცხეთა|მცხეთის]] ჩრდილოეთით, მდ. [[არაგვი]]ს მარჯვენა სანაპიროზე. მას უძველეს დროს ერქვა ''ბელტა''. აგებულია ანტიკურ ხანაში. ციხე-სიმაგრის საერთო ფართობია დაახლოებით 1500 მ², შიდა ეზოსი – 600 კვ-მეტრი.
== ისტორია ==
== ისტორია ==
ქართულ წერილობით წყაროებში ბებრისციხე პირველად იხსენიება [[ლაშა-გიორგის დროინდელი მემატიანე|ლაშა-გიორგის დროინდელ მემატიანესთან]], რომლის თანახმადაც საქართველოს მეფე [[დემეტრე I]] (1125-1156 წწ.) გარდაიცვალა ბელტისციხში, შემდეგ იგი წაასვენეს და [[გელათი|გელათში]], მისგანვე კურთხეულ ტაძარში დაკრძალეს.
ქართულ წერილობით წყაროებში ბებრისციხე პირველად იხსენიება [[ლაშა-გიორგის დროინდელი მემატიანე|ლაშა-გიორგის დროინდელ მემატიანესთან]], რომლის თანახმადაც საქართველოს მეფე [[დემეტრე I]] (1125-1156 წწ.) გარდაიცვალა ბელტისციხეში, შემდეგ იგი წაასვენეს და [[გელათი|გელათში]], მისგანვე კურთხეულ ტაძარში დაკრძალეს.
ბებრისციხის მშენებლობას XVIII ს. ისტორიკოსი [[ვახუშტი ბატონიშვილი]] არდამ ქართლის ერისთავს მიაწერს, რომლის ზეობა ქართლის სამეფოს ჩამოყალიბების პერიოდს უნდა ემთხვეოდეს. ბებრისციხე-ბელტისციხე [[მცხეთა]] ქალაქის ჩრდილოეთიდან ჩამკეტი მცველის როლს ასრულებდა. იმ ადგილას, სადაც იგი დგას ხეობა მეტად ვიწროა, ამიტომ ციხე მშვენივრად რაზავდა ქალაქს ამ მხრიდან.
ბებრისციხის მშენებლობას XVIII ს. ისტორიკოსი [[ვახუშტი ბატონიშვილი]] არდამ ქართლის ერისთავს მიაწერს, რომლის ზეობა ქართლის სამეფოს ჩამოყალიბების პერიოდს უნდა ემთხვეოდეს. ბებრისციხე-ბელტისციხე [[მცხეთა]] ქალაქის ჩრდილოეთიდან ჩამკეტი მცველის როლს ასრულებდა. იმ ადგილას, სადაც იგი დგას ხეობა მეტად ვიწროა, ამიტომ ციხე მშვენივრად რაზავდა ქალაქს ამ მხრიდან.
2006-2008 წლებში ციხეზე ჩატარებული არქეოლოგიური გათხრების დროს აღმოჩენილმა მრავალრიცხოვანმა და სხვადასხვა პერიოდის მასალამ ცხადყო, რომ IV ს-დან მოყოლებული ვიდრე XVIII ს ჩათვლით ბებრისციხე მოქმედი ციხე-სიმაგრე იყო.
2006-2008 წლებში ციხეზე ჩატარებული არქეოლოგიური გათხრების დროს აღმოჩენილმა მრავალრიცხოვანმა და სხვადასხვა პერიოდის მასალამ ცხადყო, რომ IV ს-დან მოყოლებული ვიდრე XVIII ს ჩათვლით ბებრისციხე მოქმედი ციხე-სიმაგრე იყო.

18:31, 4 მაისი 2014-ის ვერსია

ბებრისციხე

ბებრისციხე (ბელტისციხე)მდებარეობს მცხეთის მუნიციპალიტეტში, ქ. მცხეთის ჩრდილოეთით, მდ. არაგვის მარჯვენა სანაპიროზე. მას უძველეს დროს ერქვა ბელტა. აგებულია ანტიკურ ხანაში. ციხე-სიმაგრის საერთო ფართობია დაახლოებით 1500 მ², შიდა ეზოსი – 600 კვ-მეტრი.

ისტორია

ქართულ წერილობით წყაროებში ბებრისციხე პირველად იხსენიება ლაშა-გიორგის დროინდელ მემატიანესთან, რომლის თანახმადაც საქართველოს მეფე დემეტრე I (1125-1156 წწ.) გარდაიცვალა ბელტისციხეში, შემდეგ იგი წაასვენეს და გელათში, მისგანვე კურთხეულ ტაძარში დაკრძალეს. ბებრისციხის მშენებლობას XVIII ს. ისტორიკოსი ვახუშტი ბატონიშვილი არდამ ქართლის ერისთავს მიაწერს, რომლის ზეობა ქართლის სამეფოს ჩამოყალიბების პერიოდს უნდა ემთხვეოდეს. ბებრისციხე-ბელტისციხე მცხეთა ქალაქის ჩრდილოეთიდან ჩამკეტი მცველის როლს ასრულებდა. იმ ადგილას, სადაც იგი დგას ხეობა მეტად ვიწროა, ამიტომ ციხე მშვენივრად რაზავდა ქალაქს ამ მხრიდან. 2006-2008 წლებში ციხეზე ჩატარებული არქეოლოგიური გათხრების დროს აღმოჩენილმა მრავალრიცხოვანმა და სხვადასხვა პერიოდის მასალამ ცხადყო, რომ IV ს-დან მოყოლებული ვიდრე XVIII ს ჩათვლით ბებრისციხე მოქმედი ციხე-სიმაგრე იყო.

ნაგებობა

ბებრისციხე კომპლექტურადაა აგებული შემაღლებულ კონცხზე. ციხე ორი ნაწილისაგან შედგება: მთავარი ციტადელი, მას სამხრეთით პატარა ეზო აკრავს. გეგმაში იგი სამკუთხედს უახლოვდება. სამივე კუთხეში კოშკები მდგარა, რომელთაგანაც სამხრეთ-აღმოსავლეთისა ყველაზე დიდია. იგი რამდენიმე სართულისაგან შედგება, რაც მის არა მარტო თავდაცვით, არამედ საცხოვრებელ დანიშნულებასაც მიუთითებს.

ჩრდილოეთის კოშკი ზომით უფრო მცირეა, თუმცა აგებულებით იგივე ტიპის. ორივე კოშკში ერთი საინტერესო დეტალია შემორჩენილი: ღრმა ნიშებში განლაგებულია საბრძოლო ტვრელები, საიდანაც შესაძლებელი იქნებოდა მშვილდ-ისრის სროლა. ეს კი ვერ მოხდებოდა ორი-სამი მეტრის სისქის კედლებიდან, თუ მათში განიერი და ღრმა ნიშები არ გაკეთდებოდა.

მესამე, აღმოსავლეთის კოშკი ასევე დანგრეულია და მოგვიანებით ამ ადგილას, გაუქმებული ციხის ტერიტორიაზე, საგუშაგო კოშკი აუგიათ, რომელიც იქვე მდგარი კოშკისაგან განსხვავებით ცილინდრული ფოემისაა.

ლეგენდა

ბებრისციხის შესახებ შემონახულია ლეგენდა: ოდესღაც ეს მიწა ეკუთვნოდა ვინმე თავად სიმონს. მას აქ ხეობის ვიწროში, აუგია სიმაგრე და შიგ გზისმცველი ჩაუყენებია. თავად ორი შვილი ჰყოლია; ლამაზი მაკრინე და გულქვა მამუკა. მამის გარდაცვალების შემდეგ, მამუკას დიდძალი გადასახადი დაუკისრებია ქვეშევრდომებისათვის. მარინეს შებრალებია ისინი და მამუკას მათი გადასახადისაგან გათავისუფლება სთხოვა. გამძვინვარებულმა ძმამ მაკრინე კოშკში გამოამწყვდია. ერთ დღეს, როდესაც ყმებისათვის წყალ-წყალა საჭმელი მზადდებოდა, გამოჩენილან ყვავები და ქვაბში ჩაცვენილან. ყმებს საჭმელი გადაუსხიათ, ამის შემხედვარე მამუკა გაბრაზებულა და გლეხებს დასაჭერად დადევნებია. უეცრად ქვაბიდან გველები ამოცვენილან და მამუკას შემოხვევიან. სასოწარკვეთილი მამუკა ღმერთს შეევედრა: ოღონდ მიხსენი და ეკლესიას აგიგებო. ამ სურათს ხედავდა თურმე კოშკში დამალული მაკრინე, რომელიც მხურვალედ ევედრებოდა ღმერთს. ღმერთს შეუსმენია მათი ვედრება. და-ძმას ეკლესიურად ცხოვრება დაუწყიათ. და მონაზვნად აღკვეცილა, მამუკა კი ბერად შემდგარა.

70 წლის მაკრინე გარდაიცვალა. დასაფლავების დღეს მისულა თეთრწვერა მოხუცი, რომელიც მიცვალებულს ეამბორა შუბლზე და წარმოსთქვა: „დაო ჩემო, ჩვენ შევასრულეთ ჩვენი აღთქმა“. ამ სიტყვების დასრულების თანავე იქვე ჩაკეცილა და სული განუტევებია, ამიტომ ეწოდება ციხეს „ბებრის ციხე“.

ლიტერატურა

  • ბებრის ციხე // საქართველო: ენციკლოპედია - თბ., 1997, გვ. 386
  • ბებრის ციხე - ბელტის ციხე // საქართველოს ისტორიისა და კულტურის ძეგლთა აღწერილობა -თბ., 1990, გვ. 242
  • ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 2, თბ., 1977. — გვ. 262.
  • ბებრის ციხე // ნაკაშიძე ლ., საქართველოს საქმიანი და გამოჩენილი ადამიანები - თბ., 2003, გვ. 125
  • ბოჭოიძე მ., საქართველოს ციხე-კომპლექსები სარესტავრაციო პრაქტიკაში // ძეგლის მეგობარი - 1994, N1(91), გვ. 61
  • ბოჭოიძე მ., ბებრის ციხე // ძეგლის მეგობარი - 1987, კრ. 75, გვ. 41
  • ზაქარაია პ., არაგვისა და თერგის ხეობა - თბ., 1972, გვ. 17
  • ბებრის ციხე // ზაქარაია პ., საქართველოს ძველი ციხესიმაგრეები - თბ., 1988, გვ. 54-55
  • ზაქარაია პ., ბებრის ციხე - თბ., 1959
  • სიმაგრეები: ბებრის ციხე // ზაქარაია პ., საქართველოს ძველი ქალაქები და ციხეები- თბ., 1973, გვ. 50-52
  • ზაქარაია პ., სამშობლოს გუშაგი - თბ., 1965, გვ. 64-66
  • ზაქარაია პ. თბილისი, ბორჯომო, ვარძია - თბ., 1977, გვ. 16-17
  • ქართული ციხე-ქალაქები და ციხესიმაგრეები ციხე-ქალაქები და ციხესიმაგრეები XVI-XVIII საუკუნეებში პირამიდული კოშკები: "ბებრის ციხე"(ანანურთან) // ზაქარაია პ., ქართულ ციხესიმაგრეთა ისტორია უძველესი დროიდან XVIII ს. ბოლომდე - თბ., 2002, გვ. 64-67
  • კალანდაძე ზ., არქეოლოგიური გათხრები ბებრის ციხეზე // არქეოლოგიური ძიებანი- თბ., 1982, გვ. 143-147
  • როსტომაშვილი ი., ბელტის ციხე // მგზავრი- 1901, N1, გვ. 34-36
  • იამბე, ციხის ნაშალო.... - თბ., 2007, გვ. 28-29
  • ციხესიმაგრეები ბებრის ციხე // ზაქარაია პ., ქართული ციხე-ქალაქები ციხესიმაგრეები ციხე - დარბაზები ციხე - გალავნები კოშკები - თბ., 2001, გვ. 67-70

რესურსები ინტერნეტში