ირანული ენები: განსხვავება გადახედვებს შორის
[შეუმოწმებელი ვერსია] | [შეუმოწმებელი ვერსია] |
ხაზი 30: | ხაზი 30: | ||
** '''[[ზაზაკი]]'''; 2-3 მლნ. ([[თურქეთი]]) |
** '''[[ზაზაკი]]'''; 2-3 მლნ. ([[თურქეთი]]) |
||
** '''[[გორანი]]'''; 500 000 (ერაყი, ირანი) |
** '''[[გორანი]]'''; 500 000 (ერაყი, ირანი) |
||
* '''[[ვანეცი]]''' 100 |
* '''[[ვანეცი]]''' 100 000 (პაკისტანი, ავღანეთი) |
||
* '''[[ბელუჯური ენა]]'''; 9 მილიონი. (7,5 მლნ. პაკისტანში, 1,4 მლნ. ირანში, 0,2 მლნ. ავღანეთში) |
* '''[[ბელუჯური ენა]]'''; 9 მილიონი. (7,5 მლნ. პაკისტანში, 1,4 მლნ. ირანში, 0,2 მლნ. ავღანეთში) |
||
* '''[[ლურიული ენა|ლური]]'''; 3,5 მლნ. (ირანი, ''[[დიალექტური კლასტერი]]'') |
* '''[[ლურიული ენა|ლური]]'''; 3,5 მლნ. (ირანი, ''[[დიალექტური კლასტერი]]'') |
||
* '''[[მაზენდერანი]]'''; 3 მლნ. (ირანი, კასპიის სანაპირო) |
* '''[[მაზენდერანი]]'''; 3 მლნ. (ირანი, კასპიის სანაპირო) |
||
* '''[[გილაკი]]'''; 2,6 მლნ. (ირანი, კასპიის ზღვა) |
* '''[[გილაკი]]'''; 2,6 მლნ. (ირანი, კასპიის ზღვა) |
||
* '''[[ოსური ენა|ოსური]]'''; 600 |
* '''[[ოსური ენა|ოსური]]'''; 600 000 ([[კავკასია]]: [[საქართველო]], [[ჩრდილოეთ ოსეთი]], [[რუსეთი]]) |
||
19:31, 20 მარტი 2014-ის ვერსია
ირანული ენები მიეკუთვნება ინდოევროპულ ენათა ოჯახის ინდოირანული შტოს ენებს. მთელ მსოფლიოში 150 მლნ. კაციდან დაახლ. 50 მლნ. ერთ-ერთი ამ ენას მიიჩნევს დედაენად, ხოლო დანარჩენი 30-50 მლნ. კი ერთ-ერთ ირანულ ენას მეორე, ან მესამე ენად გამოიყენებს.
ცნება „ირანული ენა“
შედარებით ენათმეცნიერებაში სახელწოდება „ირანული ენები“ წარმოადგენს ინდოეთის სუბკონტინენტზე განფენილ ერთმანეთთან გეოგრაფიულად ახლოს მდგომ, მაგრამ ასევე ენობრივად მონათესავე ხალხების ჯგუფს. ეს ირანული ენების ჯგუფი, თავის მხრივ, ინდოირანულ, ან არიულ ენათა შტოს ქმნის ინდოევროპულ ენათა, ანუ იმავე ინდოგერმანულ ენათა ოჯახში. ხსენებული სიტყვათშეხამება, როგორც ირკვევა, 1840 წელს, პირველად გამოუყენებია აუგუსტ ფრიდრიხ პოტსა (August Friedrich Pott) და კრისტიან ლასენს (Christian Lassen) და მას შემდეგ დამკვიდრდა საენათმეცნიერო ცნება-ტერმინად.
ირანულ ენათა გავრცელების არეალი
შემდეგ ირანულ ენებზე მოლაპარაკეთა რიცხვი არაა 1 მილიონ კაცზე ნაკლები:
- სპარსული (ფართო გაგებით); 55-დან 70 მილიონი, მეორეენოვანი დაახლ. 110 მილიონი (ირანი, ავღანეთი, ტაჯიკეთი, პაკისტანი, უზბეკეთი)
- დასავლეთსპარსული; 35-დან 40 მილიონი, მეორეენოვანთა ჩათვლით 50 მილიონზე მეტი კაცი. (ირანი)
- ფარსი; 50 მილიონი (ირანი)
- თათური ენა; 130 000 (დაღესტანი, აზერბაიჯანი, რუსეთი)
- აღმოსავლეთსპარსული; 20-დან 30 მილიონამდე.
- დასავლეთსპარსული; 35-დან 40 მილიონი, მეორეენოვანთა ჩათვლით 50 მილიონზე მეტი კაცი. (ირანი)
- თალიშური ენა; 1 მლნ. (ირანი, აზერბაიჯანი, დიალექტური კლასტერი)
- თათური ენა; 220 000 (ირანი)
- პუშტუ (ავღანური ენა); 35 მილიონი. (22,5 მლნ. პაკისტანში, 12 მლნ. ავღანეთში)
- ქურთული ენა; 4 მლნ. (ირანი, თურქეთი, ერაყი, სირია)
- კურმანჯი; 10 მილიონი. (თურქეთი, ჩრდილოეთერაყი, ჩრდილოეთსირია, ჩრდილოეთირანი, ხორასანი და ყოფილი სსრკ)
- სორანი; 4 მლნ. (ერაყი, ირანი)
- სამხრეთქურთული ენა; 4 მლნ. (ირანი)
- ზაზა-გორანი
- ვანეცი 100 000 (პაკისტანი, ავღანეთი)
- ბელუჯური ენა; 9 მილიონი. (7,5 მლნ. პაკისტანში, 1,4 მლნ. ირანში, 0,2 მლნ. ავღანეთში)
- ლური; 3,5 მლნ. (ირანი, დიალექტური კლასტერი)
- მაზენდერანი; 3 მლნ. (ირანი, კასპიის სანაპირო)
- გილაკი; 2,6 მლნ. (ირანი, კასპიის ზღვა)
- ოსური; 600 000 (კავკასია: საქართველო, ჩრდილოეთ ოსეთი, რუსეთი)
წყაროები მოლაპარაკეთა რაოდენობის შესახებ: ეთნოლოგი (Ethnologue), ფიშერის წელიწდეული მსოფლიო ალმანახი, ენციკლოპედია ბრიტანიკა (Encyclopedia Britannica).