ირანული ენები: განსხვავება გადახედვებს შორის
[შეუმოწმებელი ვერსია] | [შეუმოწმებელი ვერსია] |
ხაზი 20: | ხაზი 20: | ||
*** [[აიმაყი (ენა)|აიმაყი]]; 650 000 (ავღანეთი) |
*** [[აიმაყი (ენა)|აიმაყი]]; 650 000 (ავღანეთი) |
||
*** [[იუდეო-სპარსული]]; 110 000 (უზბეკეთი: ბუხარა, ირანი, [[ისრაელი]]) |
*** [[იუდეო-სპარსული]]; 110 000 (უზბეკეთი: ბუხარა, ირანი, [[ისრაელი]]) |
||
* '''[[ |
* '''[[თალიშური ენა|თალიშური ენა]]'''; 1 მლნ. (ირანი, [[აზერბაიჯანი]], ''[[დიალექტური კლასტერი]]'') |
||
* '''[[თათური ენა (ირანი)|თათური ენა]]'''; 220 000 (ირანი) |
|||
* '''[[ირანის აზერი]]''' ან '''სამხრეთთათური'''; 220 000 (აზერბაიჯანი, ირანი) |
|||
* '''[[პუშტუ|პუშტუ (ავღანური ენა)]]'''; 35 მილიონი. (22,5 მლნ. პაკისტანში, 12 მლნ. ავღანეთში) |
* '''[[პუშტუ|პუშტუ (ავღანური ენა)]]'''; 35 მილიონი. (22,5 მლნ. პაკისტანში, 12 მლნ. ავღანეთში) |
||
* '''[[ქურთული ენა]]'''; 4 მლნ. (ირანი, თურქეთი, ერაყი, სირია) |
* '''[[ქურთული ენა]]'''; 4 მლნ. (ირანი, თურქეთი, ერაყი, სირია) |
19:30, 20 მარტი 2014-ის ვერსია
ირანული ენები მიეკუთვნება ინდოევროპულ ენათა ოჯახის ინდოირანული შტოს ენებს. მთელ მსოფლიოში 150 მლნ. კაციდან დაახლ. 50 მლნ. ერთ-ერთი ამ ენას მიიჩნევს დედაენად, ხოლო დანარჩენი 30-50 მლნ. კი ერთ-ერთ ირანულ ენას მეორე, ან მესამე ენად გამოიყენებს.
ცნება „ირანული ენა“
შედარებით ენათმეცნიერებაში სახელწოდება „ირანული ენები“ წარმოადგენს ინდოეთის სუბკონტინენტზე განფენილ ერთმანეთთან გეოგრაფიულად ახლოს მდგომ, მაგრამ ასევე ენობრივად მონათესავე ხალხების ჯგუფს. ეს ირანული ენების ჯგუფი, თავის მხრივ, ინდოირანულ, ან არიულ ენათა შტოს ქმნის ინდოევროპულ ენათა, ანუ იმავე ინდოგერმანულ ენათა ოჯახში. ხსენებული სიტყვათშეხამება, როგორც ირკვევა, 1840 წელს, პირველად გამოუყენებია აუგუსტ ფრიდრიხ პოტსა (August Friedrich Pott) და კრისტიან ლასენს (Christian Lassen) და მას შემდეგ დამკვიდრდა საენათმეცნიერო ცნება-ტერმინად.
ირანულ ენათა გავრცელების არეალი
შემდეგ ირანულ ენებზე მოლაპარაკეთა რიცხვი არაა 1 მილიონ კაცზე ნაკლები:
- სპარსული (ფართო გაგებით); 55-დან 70 მილიონი, მეორეენოვანი დაახლ. 110 მილიონი (ირანი, ავღანეთი, ტაჯიკეთი, პაკისტანი, უზბეკეთი)
- დასავლეთსპარსული; 35-დან 40 მილიონი, მეორეენოვანთა ჩათვლით 50 მილიონზე მეტი კაცი. (ირანი)
- ფარსი; 50 მილიონი (ირანი)
- თათური ენა; 130 000 (დაღესტანი, აზერბაიჯანი, რუსეთი)
- აღმოსავლეთსპარსული; 20-დან 30 მილიონამდე.
- დასავლეთსპარსული; 35-დან 40 მილიონი, მეორეენოვანთა ჩათვლით 50 მილიონზე მეტი კაცი. (ირანი)
- თალიშური ენა; 1 მლნ. (ირანი, აზერბაიჯანი, დიალექტური კლასტერი)
- თათური ენა; 220 000 (ირანი)
- პუშტუ (ავღანური ენა); 35 მილიონი. (22,5 მლნ. პაკისტანში, 12 მლნ. ავღანეთში)
- ქურთული ენა; 4 მლნ. (ირანი, თურქეთი, ერაყი, სირია)
- კურმანჯი; 10 მილიონი. (თურქეთი, ჩრდილოეთერაყი, ჩრდილოეთსირია, ჩრდილოეთირანი, ხორასანი და ყოფილი სსრკ)
- სორანი; 4 მლნ. (ერაყი, ირანი)
- სამხრეთქურთული ენა; 4 მლნ. (ირანი)
- ზაზა-გორანი
- ვანეცი 100.000 (პაკისტანი, ავღანეთი)
- ბელუჯური ენა; 9 მილიონი. (7,5 მლნ. პაკისტანში, 1,4 მლნ. ირანში, 0,2 მლნ. ავღანეთში)
- ლური; 3,5 მლნ. (ირანი, დიალექტური კლასტერი)
- მაზენდერანი; 3 მლნ. (ირანი, კასპიის სანაპირო)
- გილაკი; 2,6 მლნ. (ირანი, კასპიის ზღვა)
- ოსური; 600.000 (კავკასია: საქართველო, ჩრდილოეთ ოსეთი, რუსეთი)
წყაროები მოლაპარაკეთა რაოდენობის შესახებ: ეთნოლოგი (Ethnologue), ფიშერის წელიწდეული მსოფლიო ალმანახი, ენციკლოპედია ბრიტანიკა (Encyclopedia Britannica).